Оңтүстік Азияның қарқынды дамып келе жатқан мемлекеті Бангладеште импортты реттеуге, жергілікті өнеркәсіптерді қорғауға және мемлекеттік кірістерді алуға бағытталған құрылымдық және динамикалық кедендік тарифтер режимі бар. Елдің импорттық саясатын өнім санаттары мен тауарлардың шығу тегі негізінде тарифтік мөлшерлемелерді қолдануды қадағалайтын Ұлттық кірістер кеңесі (ҰБК) басшылыққа алады. Дамып келе жатқан экономика ретінде Бангладеш өзінің экономикалық өсуін қолдау үшін негізінен импорттық шикізатқа, өндіріс тауарларына және тұтыну өнімдеріне сүйенеді, сонымен бірге отандық өндірісті ынталандыру үшін белгілі бір секторларға қорғаныс тарифтерін енгізеді.
Бангладештегі өнім санаты бойынша арнайы тарифтер
1. Ауыл шаруашылығы өнімдері
Ауыл шаруашылығы халықтың көп бөлігін жұмыспен қамтып отырған Бангладеш үшін маңызды сала болып қала береді. Үкімет жергілікті фермерлерді қорғау мақсатында ауылшаруашылық өнімдерінің импортына теңдестірілген тарифтік режимді белгіледі, ол жергілікті фермерлерді қорғау үшін маңызды тауарларға төмен тарифтерді және отандық өндіруге болатын өнімдерге жоғары ставкаларды біріктірді.
1.1 Негізгі ауыл шаруашылығы өнімдері
- Жарма және дәнді дақылдар: Бангладеш бидай, жүгері және күріштің едәуір бөлігін импорттайды. Бұл қапсырмаларға арналған тарифтер жергілікті өндіріс деңгейіне және нарық қажеттіліктеріне байланысты өзгереді.
- Бидай және жүгері: Әдетте 5%-дан 10%-ға дейін импорттық баж салығы салынады.
- Күріш: Түрі мен маусымына байланысты импорттық баж салығы 5%-дан 25%-ға дейін ауытқиды, жергілікті тапшылық кезінде төменірек тарифтер қолданылады.
- Жемістер мен көкөністер: Жаңа піскен өнімдер көбінесе ішкі сұранысты қанағаттандыру үшін импортталады. Тарифтік құрылым кейбір жемістер мен көкөністердің жергілікті өндірісін ынталандырады.
- Алма мен жүзім: 20% – 25% тариф.
- Пияз және сарымсақ: 15% – 20% баж салығы.
1.2 Мал және сүт өнімдері
- Ет және құс еті: Бангладеш етінің бір бөлігін, әсіресе сиыр, тауық және қой етін импорттайды. Жергілікті фермерлерді қорғау үшін үкімет импорттық етке 20%-дан 30%-ға дейінгі тарифтерді қолданады.
- Балық және теңіз өнімдері: импорттық балық пен теңіз өнімдері отандық балық өнеркәсібін қолдау үшін өңделген теңіз өнімдеріне жоғары мөлшерлемелермен 10% және 15% аралығындағы тарифтерге ұшырайды.
- Сүт өнімдері: құрғақ сүт, ірімшік және май сияқты сүт өнімдеріне 20%-дан 30%-ға дейінгі тарифтер қолданылады, ал негізгі құрғақ сүтке төмен мөлшерлемелер қолданылады.
1.3 Арнайы импорттық баждар
Бангладеш Оңтүстік Азия еркін сауда аймағы (SAFTA) сияқты жеңілдікті сауда келісімдерін қолдайды, бұл мүше елдердің кейбір ауылшаруашылық өнімдерін төмендетілген немесе нөлдік тарифтермен импорттауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) жанындағы Аз дамыған ел (LDC) мәртебесі Бангладешке белгілі бір елдермен экспорт пен импортқа төмен тарифтерді қоса алғанда, жеңілдік режимін береді.
2. Өнеркәсіптік тауарлар
Өнеркәсіптік тауарлар Бангладештің кеңейіп келе жатқан экономикасы үшін өте маңызды, әсіресе құрылыс, өңдеу және тоқыма өнеркәсібі сияқты салаларда. Өнеркәсіп өнімдеріне тарифтер тауарлардың дайын өнім немесе отандық өндірісте қолданылатын шикізат болуына байланысты өзгереді.
2.1 Машиналар мен жабдықтар
- Өнеркәсіптік машиналар: Жергілікті өнеркәсіптердің өсуін қолдау үшін Бангладеш өндірісте, құрылыста және тоқыма өнеркәсібінде қолданылатын машиналарға төмен тарифтерді (1%-дан 5%-ға дейін) қояды.
- Тоқыма машиналары: елдің өркендеп келе жатқан тоқыма секторын ілгерілету үшін 1%-дан 3%-ға дейін баж салығы.
- Құрылыс машиналары: 5%-дан 10%-ға дейінгі тариф, инфрақұрылымды дамытуға қажетті жабдықтарға төмен мөлшерлемемен.
- Электр жабдықтары: генераторлар, трансформаторлар және өнеркәсіптік электроника сияқты электр машиналары мен жабдықтарына 5%-дан 15%-ға дейінгі тарифтер қолданылады.
2.2 Автокөлік және көлік
Бангладеш жеңіл автокөліктерден коммерциялық жүк көліктеріне дейін көптеген автокөліктерді импорттайды. Жергілікті көлік құрастыру өнеркәсібін қорғау және жоғары шығарындылардың қоршаған ортаға әсерін азайту үшін көліктерге тарифтер салыстырмалы түрде жоғары.
- Жолаушылар көліктері: Жеңіл автомобильдердің импорттық тарифтері қозғалтқыштың көлемі мен түріне байланысты өзгереді.
- Шағын көліктер (1500 см-ден төмен): Тарифтер 60%-дан 120%-ға дейін ауытқиды.
- Сәнді автомобильдер және үлкен қозғалтқышты көліктер: қосымша және реттеуші баждарды қоса алғанда, 300% -ға дейінгі баждарға тап болуы мүмкін.
- Коммерциялық көліктер: Жүк көліктері мен автобустар көлік құралының мақсаты мен өлшеміне байланысты әдетте 25% және 50% аралығындағы тарифтерді тартады.
- Көлік бөлшектері мен бөлшектері: Қозғалтқыштар, шиналар және аккумуляторлар сияқты автокөлік бөлшектеріне жергілікті құрастыру өнеркәсібінде қолданылатын бөлшектер үшін жеңілдік ставкаларымен 10%-дан 25%-ға дейінгі тарифтер қолданылады.
2.3 Кейбір елдер үшін арнайы импорттық баждар
Бангладештің әртүрлі елдермен кейбір өнеркәсіптік тауарларға тарифтерді төмендететін сауда келісімдері бар. Мысалы, SAFTA шеңберінде Үндістан мен Непал сияқты мүше мемлекеттерден әкелінетін өнеркәсіптік машиналарға төмен тарифтер қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар, Бангладештің ДСҰ міндеттемелері мүше елдердің өнеркәсіптік тауарларына төмендетілген тарифтерді қарастырады.
3. Тоқыма және киім
Бангладеш әлемдегі тоқыма және тігін бұйымдарын экспорттаушы елдердің бірі болып табылады. Нәтижесінде, үкімет өзінің отандық өнеркәсібін қорғау үшін шикізатқа салыстырмалы түрде төмен тарифтерді және импорттық дайын тігін бұйымдарына жоғары баж салығын ұстап отыр.
3.1 Шикізат
- Мақта және иірілген жіп: Бангладеш мақта және синтетикалық иірілген жіптің үлкен бөлігін импорттайды, отандық тоқыма өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін төмен тарифтер қолданылады (1%-дан 5%-ға дейін).
- Мақта импорты: әдетте 5% тарифке тап болады.
- Синтетикалық талшықтар мен иірілген жіптер: 1%-дан 3%-ға дейінгі баждарды тартады.
3.2 Дайын киім және киім
- Киім және киім: Бангладешке импортталатын дайын киімдерге жергілікті киім өндірісі секторын қорғау үшін әдетте 25%-дан 50%-ға дейін жоғары тарифтер қойылады.
- Күнделікті киім және спорттық киімдер: әдетте 30%-дан 40%-ға дейін салық салынады.
- Сәнді киім: 50% немесе одан жоғары тарифтер премиум брендтерге қолданылуы мүмкін.
3.3 Арнайы импорттық баждар
Үндістан, Пәкістан және Шри-Ланка сияқты SAFTA-ға мүше елдерден тоқыма және киім импорты аймақтық сауда келісімдері бойынша төмендетілген тарифтерден немесе бажсыз квоталардан пайда көре алады. Сонымен қатар, Бангладеш ЕО-ның Жалпы преференциялар схемасы (GSP) бойынша еуропалық нарықтарға артықшылықты қолжетімділікке ие, бұл Бангладеш тоқыма бұйымдарының ЕО нарықтарына нөлдік тарифтермен кіруіне мүмкіндік береді.
4. Тұтыну тауарлары
Бангладеш электрониканы, тұрмыстық заттарды және азық-түлік өнімдерін қоса алғанда, көптеген тұтыну тауарларын импорттайды. Бұл тауарларға тариф құрылымы үкіметтің тұтынушылардың қолжетімді өнімге қол жеткізуін жергілікті өндірістерді қорғау қажеттілігімен теңестіруге ұмтылуын көрсетеді.
4.1 Электроника және тұрмыстық техника
- Тұрмыстық техника: Тоңазытқыштар, кір жуғыш машиналар және кондиционерлер сияқты үлкен тұрмыстық техникаға әдетте 25%-дан 40%-ға дейін импорттық баж салығы салынады.
- Тоңазытқыштар: әдетте 30% салық салынады.
- Кондиционерлер: Әдетте 35%-дан 40%-ға дейінгі тарифтерге тап болады.
- Тұрмыстық электроника: Теледидар, смартфондар және ноутбуктер сияқты электроникаға әдетте 20%-дан 35%-ға дейінгі тарифтер қойылады.
- Теледидар: 25% тарифпен импортталады.
- Смартфондар мен ноутбуктер: 15% -дан 20% -ға дейін баждарды тарту.
4.2 Жиһаз және жиһаз
- Жиһаз: Үй және кеңсе жиһаздарын қоса, импорттық жиһазға 30%-дан 40%-ға дейінгі тарифтер қолданылады.
- Үй жиһаздары: Кілемдер, перделер және үйді декорациялау өнімдері сияқты заттарға әдетте 20%-дан 30%-ға дейін салық салынады.
4.3 Арнайы импорттық баждар
SAFTA елдерінің тұтыну тауарлары төмендетілген тарифтерді пайдалана алады, ал еркін сауда келісімдері немесе ДСҰ ережелері бойынша жеңілдікті рұқсаты бар елдердің өнімдері де төменірек баж салығын пайдалана алады. Мысалы, Үндістан мен Шри-Ланка Бангладешке экспортталатын кейбір тұтынушылық өнімдерге төмен тарифтерден пайда көреді.
5. Энергетика және мұнай өнімдері
Бангладеш өзінің энергетикалық қажеттіліктерінің едәуір бөлігін, әсіресе мұнай мен газды импорттайды. Үкімет кірісті құра отырып, тұрақты жеткізуді қамтамасыз ету үшін осы импортқа тарифтер мен салықтарды қолданады.
5.1 Мұнай өнімдері
- Шикі мұнай: қол жетімділікті сақтау үшін шикі мұнайға импорттық баж салығы салыстырмалы түрде төмен, әдетте 5%-дан 10%-ға дейін.
- Тазартылған мұнай өнімдері: Бензин, дизель және авиациялық отын сияқты тазартылған мұнай өнімдеріне тарифтер әдетте 10%-дан 25%-ға дейін ауытқиды, бұл ретте сәнді отын өнімдері үшін жоғары мөлшерлемелер бар.
5.2 Жаңартылатын энергия көздері
- Күн панельдері мен жел турбиналары: Жаңартылатын энергияны ілгерілету үшін Бангладеш жасыл энергия мақсаттарына сәйкес жаңартылатын энергия жабдықтарына, соның ішінде күн панельдері мен жел турбиналарына төмен немесе нөлдік тарифтерді қолданады.
6. Фармацевтика және медициналық техника
Бангладештің фармацевтикалық секторы қарқынды дамып келе жатқан сала болып табылады және үкімет маңызды денсаулық сақтау өнімдеріне қолжетімділікті қамтамасыз ете отырып, отандық өндірісті ынталандыру үшін кейбір импорттық дәрілер мен медициналық жабдықтарға қорғаныс тарифтерін қолданады.
6.1 Фармацевтикалық препараттар
- Дәрі-дәрмек: Қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін негізгі дәрі-дәрмектерге әдетте нөлдік немесе төмен тарифтер (5%-дан 10%-ға дейін) қолданылады. Жоғары тарифтер маңызды емес немесе сәнді фармацевтикалық препараттарға қолданылуы мүмкін.
6.2 Медициналық бұйымдар
- Медициналық жабдық: Диагностикалық құралдар, хирургиялық құралдар және аурухана төсектері сияқты медициналық құрылғылар әдетте 5% және 15% аралығындағы тарифтерге тап болады.
7. Арнайы импорттық баждар мен босатулар
Бангладеш белгілі бір елдермен сауданы дамыта отырып, жергілікті өнеркәсіптерді қорғау үшін әртүрлі арнайы импорттық баждар мен жеңілдіктерді енгізеді.
7.1 SAFTA-ға кірмейтін елдер үшін арнайы міндеттер
Қытай, Америка Құрама Штаттары және Жапония сияқты SAFTA-ға кірмейтін елдерден импортталатын тауарларға Ұлттық Банк белгілеген стандартты тарифтік мөлшерлемелер қолданылады. Мысалы, Қытайдан келетін өнімдер тұрақты тарифтерге тап болады, дегенмен Бангладештің Қытайдың «Белдеу және жол» бастамасына (BRI) қатысуы ақыр соңында кейбір өнімдерге тарифтердің төмендеуіне әкелуі мүмкін.
7.2 Екіжақты және көпжақты келісімдер
Бангладеш белгілі бір елдерден немесе аймақтардан келетін тауарларға тарифтерді төмендететін бірнеше артықшылықты сауда келісімдерінен пайда көреді, соның ішінде:
- Оңтүстік Азия еркін сауда аймағы (SAFTA): Үндістан, Пәкістан, Шри-Ланка және т.б. қоса алғанда, SAARC мүше-мемлекеттері арасында сатылатын тауарларға баж салығы төмендетілді.
- ЕО-ның Жалпыланған преференциялар схемасы (GSP): Бангладештен ЕО елдеріне экспортталатын көптеген тауарларға нөлдік тарифтерді енгізуге мүмкіндік береді.
- Екіжақты келісімдер: Бангладеш Үндістан сияқты елдермен екіжақты сауда келісімдеріне қол қойды, олар белгілі бір тауарларға баж салығынсыз немесе төмендетілген тарифтік мөлшерлемелерді қолдануға мүмкіндік береді.
Ел фактілері
- Ресми атауы: Бангладеш Халық Республикасы
- Астанасы: Дакка
- Ең ірі қалалар:
- Дакка (астанасы және ең үлкен қаласы)
- Читтагонг
- Хулна
- Жан басына шаққандағы кіріс: шамамен. $2,554 АҚШ доллары (2023 жылғы бағалау)
- Халық саны: шамамен. 171 миллион (2023 жылғы бағалау)
- Ресми тілі: бенгал (Бангла)
- Валюта: Бангладеш такасы (BDT)
- Орналасқан жері: Оңтүстік Азия, батысында, солтүстігінде және шығысында Үндістанмен, оңтүстік-шығыста Мьянмамен және оңтүстігінде Бенгал шығанағымен шектеседі.
Бангладеш географиясы
Бангладеш Оңтүстік Азияның солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан, шамамен 148 460 шаршы шақырым аумақты алып жатыр. Бұл ел өзінің жасыл желектілігімен, кең өзен жүйелерімен және жағалаудағы жазықтарымен ерекшеленеді, бұл оны әлемдегі ең құнарлы аймақтардың біріне айналдырады.
- Өзендер: Бангладешті 700-ден астам өзен қиып өтеді, олардың ең үлкені Ганг (Падма), Брахмапутра (Джамуна) және Мегна.
- Жер бедері: Ел негізінен жазық, аласа жайылмалар мен өзендерден құралған атыраулар бар. Оңтүстік-шығыста Читтагонг төбесінде кейбір таулы аймақтар бар.
- Климаты: Бангладеште тропикалық муссондық климат бар, жазы ыстық, ылғалды және қатты муссондық жаңбыр жауады.
Бангладеш экономикасы
Бангладеш соңғы екі онжылдықта ауыл шаруашылығына негізделген экономикадан өндіріске, қызмет көрсетуге және экспортқа негізделген экономикаға көшіп, қарқынды экономикалық өсуді бастан өткерді. Елдің экономикалық саясаты индустрияландыруға, экспортқа және инфрақұрылымды дамытуға бағытталған.
1. Тоқыма және киім
Бангладеш әлемдегі тігін бұйымдарының Қытайдан кейінгі екінші ірі экспорттаушысы. Тоқыма және тігін секторы елдің жалпы экспортының шамамен 85% құрайды және миллиондаған жұмысшыларды, ең алдымен әйелдерді жұмыспен қамтамасыз етеді. Үкімет шикізатқа төмен тарифтерді және шетелдік инвестицияларды ынталандыруды қоса алғанда, бұл секторды көтеру үшін қолайлы саясатты жүзеге асырды.
2. Ауыл шаруашылығы
Ауыл шаруашылығы Бангладеш экономикасының маңызды бөлігі болып қала береді, жұмыс күшінің 40%-ға жуығы жұмыс істейді. Негізгі ауыл шаруашылығы өнімдеріне күріш, джут, шай, балық жатады. Үкімет субсидиялар, шикізатқа төмен тарифтер және ауылды дамыту бағдарламалары арқылы ауыл шаруашылығы өнімділігін арттыру үшін шаралар қабылдады.
3. Ақша аударымдары және қызметтер
Шетелдегі жұмысшылардың ақша аударымдары Бангладеш экономикасында маңызды рөл атқарады, валюталық резервтерге айтарлықтай үлес қосады. Банк, телекоммуникация және ақпараттық технологияларды қоса алғанда, қызмет көрсету саласы да қарқынды дамып келеді және болашақта елдің жалпы ішкі өніміне көбірек үлес қосады деп күтілуде.
4. Инфрақұрылымды дамыту
Бангладеш өнеркәсіптік өсу мен урбанизацияны қолдау үшін инфрақұрылымды, соның ішінде жаңа электр станцияларын, көпірлерді және порттарды дамытуға көп қаражат жұмсайды. Падма көпірі және жаңа арнайы экономикалық аймақтар (АЭА) сияқты жобалар алдағы жылдары экономикалық өсуді одан әрі ынталандырады деп күтілуде.
