گابن، واقع در آفریقای مرکزی، کشوری غنی از منابع است که نقش مهمی در تجارت منطقه‌ای ایفا می‌کند. گابن، به عنوان عضوی از جامعه اقتصادی و پولی آفریقای مرکزی (CEMAC)، از سیاست تعرفه گمرکی مشترک (CET) تعیین شده توسط CEMAC پیروی می‌کند. این بدان معناست که محصولات وارداتی به گابن مشمول نرخ‌های تعرفه‌ای مورد توافق منطقه CEMAC هستند که بر اساس دسته بندی محصولات، کشور مبدا و توافق‌نامه‌های تجاری خاص، تغییراتی نیز در آنها اعمال می‌شود.
گابن برای تأمین نیازهای داخلی خود به کالاهای مصرفی، تجهیزات صنعتی و محصولات کشاورزی به شدت به واردات وابسته است. گابن به عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای محافظت از صنایع محلی، افزایش درآمد دولت و کنترل هجوم کالاهای خارجی، تعرفه‌هایی را بر واردات و همچنین عوارض گمرکی را بر برخی محصولات اعمال می‌کند. علاوه بر این، ممکن است تعرفه‌های ترجیحی یا معافیت‌هایی برای کالاهای کشورهایی که با گابن توافق‌نامه‌های تجاری دارند اعمال شود، در حالی که ممکن است عوارض ویژه‌ای بر محصولات کشورهایی که در شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند دامپینگ دخیل هستند، اعمال شود.
ساختار تعرفه سفارشی در گابن
سیاست کلی تعرفه و کاربرد
گابن به عنوان عضوی از CEMAC، یک تعرفه خارجی مشترک (CET) اعمال می‌کند که برای همه کشورهای عضو در منطقه آفریقای مرکزی قابل اجرا است. CEMAC CET شامل چهار باند تعرفه اصلی بسته به نوع محصول است که نرخ آنها از 5٪ تا 30٪ متغیر است. نرخ‌های تعرفه اعمال شده بر واردات برای دستیابی به اهداف زیر طراحی شده‌اند:
- درآمدزایی: عوارض گمرکی منبع درآمد قابل توجهی برای دولت گابن است که به تأمین بودجه خدمات عمومی کمک می‌کند.
- حمایت از صنایع محلی: تعرفه‌های بالاتر بر محصولاتی که با صنایع داخلی رقابت می‌کنند، مانند محصولات کشاورزی و کالاهای تولیدی، اعمال می‌شود.
- تشویق صنعتی شدن: تعرفه‌های پایین‌تری برای کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات مورد استفاده برای توسعه صنایع و زیرساخت‌های محلی اعمال می‌شود.
چهار باند تعرفه اصلی CEMAC عبارتند از:
- ۵٪ برای کالاهای اساسی: کالاهای مصرفی اساسی مانند مواد غذایی اساسی، داروها و سایر مایحتاج با کمترین نرخ تعرفه مواجه هستند.
- ۱۰٪ برای مواد اولیه: واردات مواد اولیه، کالاهای نیمه‌فرآوری شده و نهاده‌های مورد استفاده در تولید محلی مشمول تعرفه‌های متوسط است.
- ۲۰٪ برای کالاهای واسطه‌ای: کالاهای واسطه‌ای مورد استفاده در فرآیندهای تولید، مانند مواد شیمیایی و مصالح ساختمانی، با تعرفه‌های بالاتری مواجه هستند.
- ۳۰٪ برای محصولات نهایی: کالاهای مصرفی نهایی که مستقیماً با تولید محلی رقابت می‌کنند، با بالاترین نرخ تعرفه مواجه هستند.
موافقت‌نامه‌های تعرفه ترجیحی
گابن از چندین توافقنامه تعرفه ترجیحی بهره‌مند است که تعرفه‌های واردات از کشورها یا مناطق خاص را کاهش یا حذف می‌کند. این توافق‌نامه‌ها برای ارتقای همکاری تجاری و اقتصادی، به‌ویژه با کشورهای همسایه و شرکای کلیدی جهانی طراحی شده‌اند. برخی از توافق‌نامه‌های کلیدی تعرفه ترجیحی عبارتند از:
- منطقه آزاد تجاری قاره آفریقا (AfCFTA): گابن به عنوان عضوی از اتحادیه آفریقا، در AfCFTA شرکت می‌کند که هدف آن حذف تعرفه‌های ۹۰ درصد از کالاهایی است که بین کشورهای آفریقایی مبادله می‌شوند.
- تجارت منطقه‌ای سماک: کالاهایی که از منطقه سماک سرچشمه می‌گیرند از جابجایی بدون تعرفه بهره‌مند می‌شوند و تجارت بین گابن و سایر کشورهای عضو مانند کامرون، چاد، جمهوری آفریقای مرکزی، گینه استوایی و جمهوری کنگو را تقویت می‌کنند.
- توافق‌نامه‌های مشارکت اقتصادی اتحادیه اروپا (EPA): گابن، به عنوان بخشی از کشورهای آفریقا، کارائیب و اقیانوس آرام (ACP)، از دسترسی ترجیحی به بازار اتحادیه اروپا برای برخی محصولات و کاهش تعرفه‌ها بر واردات اتحادیه اروپا بهره‌مند می‌شود.
عوارض و محدودیت‌های ویژه واردات
علاوه بر نرخ‌های تعرفه استاندارد، گابن ممکن است برای مقابله با رویه‌های تجاری ناعادلانه یا محافظت از اقتصاد داخلی خود، عوارض وارداتی ویژه‌ای را بر روی برخی محصولات اعمال کند. این عوارض شامل موارد زیر است:
- عوارض ضد دامپینگ: برای کالاهای وارداتی با قیمت‌های ناعادلانه پایین (دامپینگ)، به ویژه در بخش‌هایی که تولید داخلی در معرض تهدید است، اعمال می‌شود.
- عوارض جبرانی: برای مقابله با یارانه‌های ارائه شده توسط دولت‌های خارجی به صادرکنندگان خود که می‌تواند رقابت را مختل کند، وضع می‌شوند.
- عوارض گمرکی: برخی از محصولات، مانند نوشیدنی‌های الکلی، دخانیات و کالاهای لوکس، ممکن است علاوه بر تعرفه‌های استاندارد واردات، با مالیات‌های غیرمستقیم نیز مواجه شوند.
دسته بندی محصولات و نرخ های تعرفه مربوطه
محصولات کشاورزی
۱. محصولات لبنی
به دلیل محدودیت تولید داخلی شیر و فرآورده‌های لبنی، فرآورده‌های لبنی بخش عمده‌ای از واردات گابن را تشکیل می‌دهند. تعرفه‌های این محصولات بسته به نوع و منبع آنها متفاوت است.
- تعرفه عمومی: محصولات لبنی مانند شیر، پنیر، کره و ماست بسته به خام یا فرآوری شده بودن، با تعرفه‌هایی از 10 تا 30 درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: محصولات لبنی کشورهای عضو CEMAC ممکن است از تعرفه‌های صفر بهره‌مند شوند. واردات از کشورهای آفریقایی تحت توافق‌نامه‌های AfCFTA نیز ممکن است در آینده با تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر مواجه شود.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض اضافی برای محصولات لبنی از کشورهایی که در بازار دامپینگ می‌کنند یا یارانه بیش از حد می‌دهند، اعمال شود.
۲. گوشت و مرغ
گابن بخش بزرگی از گوشت و فرآورده‌های مرغ خود را برای تأمین تقاضای داخلی وارد می‌کند. این واردات مشمول تعرفه‌های متوسط تا بالا هستند.
- تعرفه عمومی: محصولات گوشتی، شامل گوشت گاو، خوک، مرغ و گوشت‌های فرآوری شده، با تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: واردات گوشت از سایر کشورهای آفریقایی، به ویژه در کشورهای عضو CEMAC و تحت AfCFTA، ممکن است از تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر بهره‌مند شوند.
- عوارض ویژه: ممکن است سهمیه‌های وارداتی و عوارض ویژه برای انواع خاصی از گوشت، به ویژه مرغ منجمد، اعمال شود تا از مزارع مرغداری محلی محافظت شود.
۳. میوه‌ها و سبزیجات
با توجه به آب و هوای گرمسیری گابن، برخی میوه‌ها و سبزیجات به صورت محلی کشت می‌شوند، اما انواع محصولات تازه هنوز وارد می‌شوند.
- تعرفه عمومی: میوه‌ها و سبزیجات تازه معمولاً بسته به نوع محصول و فصل، با تعرفه‌هایی بین ۵ تا ۲۰ درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: میوه‌ها و سبزیجات وارداتی از کشورهای عضو CEMAC عموماً بدون تعرفه هستند و نرخ‌های پایین‌تری برای واردات از کشورهای آفریقایی تحت AfCFTA اعمال می‌شود.
- عوارض ویژه: ممکن است تعرفه‌های فصلی برای حمایت از کشاورزان محلی در طول دوره‌های برداشت اعمال شود. به عنوان مثال، واردات گوجه فرنگی و سایر سبزیجات اساسی ممکن است در فصول اوج تولید داخلی با تعرفه‌های بالاتری مواجه شود.
کالاهای صنعتی
۱. خودرو و قطعات خودرو
واردات خودرو، شامل خودروهای سواری و قطعات خودرو، بخش قابل توجهی از تجارت گابن را تشکیل می‌دهد. این محصولات بسته به طبقه‌بندی‌شان با نرخ‌های تعرفه متفاوتی مواجه هستند.
- تعرفه عمومی: خودروها مشمول تعرفه‌هایی از ۲۰ تا ۳۰ درصد هستند که نرخ‌های بالاتری برای خودروهای لوکس دارند. قطعات خودرو با تعرفه‌هایی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: وسایل نقلیه و قطعات خودرو از کشورهای آفریقایی عضو AfCFTA ممکن است در سال‌های آینده از کاهش تعرفه‌ها بهره‌مند شوند.
- عوارض ویژه: خودروهای با آلایندگی بالا ممکن است با مالیات‌های اضافی یا عوارض زیست‌محیطی برای ترویج استفاده از خودروهای پاک‌تر و کم‌مصرف‌تر مواجه شوند.
۲. لوازم الکترونیکی و کالاهای مصرفی
لوازم الکترونیکی مصرفی، مانند تلویزیون، تلفن‌های هوشمند و رایانه، به میزان زیادی به گابن وارد می‌شوند. این کشور تعرفه‌های متعادلی را برای این کالاها اعمال می‌کند تا تعادلی بین دسترسی و درآمدزایی برقرار کند.
- تعرفه عمومی: لوازم الکترونیکی مصرفی بسته به نوع محصول با تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مواجه هستند. به عنوان مثال، گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها اغلب حدود ۱۰ درصد مالیات دارند، در حالی که لوازم خانگی ممکن است با تعرفه‌هایی نزدیک به ۳۰ درصد مواجه شوند.
- تعرفه‌های ترجیحی: ممکن است تعرفه‌های کاهش‌یافته برای کالاهای الکترونیکی وارداتی از کشورهای عضو CEMAC اعمال شود و کاهش‌های آتی تحت AfCFTA امکان‌پذیر است.
- عوارض ویژه: برخی از محصولات پرمصرف انرژی، مانند لوازم خانگی بزرگ، ممکن است با عوارض زیست‌محیطی اضافی مواجه شوند.
منسوجات و پوشاک
۱. پوشاک
بخش نساجی و پوشاک یک بخش مهم وارداتی برای گابن است، زیرا تولید محلی محدود است. تعرفه‌ها برای محافظت از صنایع نوظهور و کنترل هجوم پوشاک وارداتی اعمال می‌شوند.
- تعرفه عمومی: واردات پوشاک عموماً با تعرفه‌هایی از 20 تا 30 درصد مواجه است که نرخ‌های پایین‌تری برای منسوجات خام و نرخ‌های بالاتر برای پوشاک تکمیل‌شده دارد.
- تعرفه‌های ترجیحی: واردات منسوجات و پوشاک از داخل CEMAC یا تحت AfCFTA ممکن است از تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر بهره‌مند شود.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر واردات پوشاک از کشورهایی که تولید کم‌هزینه در آنها بازار را مختل می‌کند، به‌ویژه از کشورهایی مانند چین، اعمال شود.
۲. کفش
واردات کفش در گابن نیز قابل توجه است و تعرفه‌هایی برای حمایت از تولیدکنندگان و خرده‌فروشان محلی اعمال می‌شود.
- تعرفه عمومی: کفش معمولاً بسته به جنس و نوع کفش، مشمول تعرفه‌هایی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
- تعرفه‌های ترجیحی: تعرفه‌های کاهش‌یافته برای کفش‌های وارداتی از کشورهای آفریقایی عضو CEMAC و احتمالاً از سایر اعضای AfCFTA اعمال می‌شود.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض اضافی بر واردات کفش از کشورهایی که درگیر شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند قیمت‌گذاری زیر قیمت یا دامپینگ در بازار هستند، اعمال شود.
مواد اولیه و مواد شیمیایی
۱. محصولات فلزی
گابن طیف گسترده‌ای از مواد اولیه، از جمله فلزات مورد استفاده در ساخت و ساز و تولید را وارد می‌کند. این واردات بر اساس طبقه‌بندی و کاربردشان مشمول تعرفه می‌شوند.
- تعرفه عمومی: محصولات فلزی مانند فولاد، آلومینیوم و مس با تعرفه‌هایی از 10 تا 20 درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: مواد اولیه وارداتی از کشورهای CEMAC معمولاً بدون تعرفه هستند، در حالی که ممکن است نرخ‌های پایین‌تری برای واردات از کشورهای آفریقایی تحت AfCFTA اعمال شود.
- عوارض ویژه: در صورتی که مشخص شود واردات فلزات از کشورهایی مانند چین از طریق یارانه یا قیمت‌گذاری پایین‌تر از حد واقعی، بازار را مختل می‌کنند، ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر آنها اعمال شود.
۲. محصولات شیمیایی
مواد شیمیایی از واردات ضروری برای بخش‌های کشاورزی، صنعتی و تولیدی گابن هستند. تعرفه‌های این محصولات بسته به طبقه‌بندی آنها متفاوت است.
- تعرفه عمومی: محصولات شیمیایی، شامل کودها، مواد شیمیایی صنعتی و مواد شوینده، با تعرفه‌هایی از 10 تا 30 درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: تعرفه‌های کاهش‌یافته برای واردات مواد شیمیایی از کشورهای CEMAC اعمال می‌شود و کاهش تعرفه‌های آینده ممکن است تحت AfCFTA اعمال شود.
- عوارض ویژه: برخی از مواد شیمیایی خطرناک ممکن است بر اساس سیاست‌های حفاظت از محیط زیست با عوارض یا محدودیت‌های اضافی مواجه شوند.
ماشین آلات و تجهیزات
۱. ماشین‌آلات صنعتی
گابن مقدار قابل توجهی ماشین‌آلات صنعتی را برای پشتیبانی از بخش‌های ساخت و ساز، معدن و نفت خود وارد می‌کند. این واردات برای توسعه اقتصادی حیاتی هستند، بنابراین تعرفه‌ها به طور کلی برای ماشین‌آلات پایین‌تر است.
- تعرفه عمومی: ماشین‌آلات صنعتی، شامل تجهیزات ساختمانی و ماشین‌آلات کشاورزی، با تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۲۰٪ مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: تعرفه‌های کاهش‌یافته برای ماشین‌آلات وارداتی از کشورهای CEMAC اعمال می‌شود و AfCFTA ممکن است در آینده کاهش تعرفه‌های بیشتری را ارائه دهد.
- عوارض ویژه: در مواردی که واردات ماشین‌آلات باعث اختلال در بازار یا رقابت ناعادلانه با صنایع داخلی شود، ممکن است عوارض اضافی اعمال شود.
۲. تجهیزات پزشکی
دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی برای بخش مراقبت‌های بهداشتی گابن ضروری هستند و تعرفه‌های این کالاها به طور کلی پایین است تا دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی تضمین شود.
- تعرفه عمومی: تجهیزات پزشکی، شامل ابزارهای تشخیصی، ابزارهای جراحی و لوازم بیمارستانی، معمولاً با تعرفه‌هایی بین ۰ تا ۵ درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: تعرفه‌های کاهش‌یافته یا معافیت‌ها برای واردات تجهیزات پزشکی از کشورهای عضو CEMAC و به‌طور بالقوه از سایر کشورهای آفریقایی تحت AfCFTA اعمال می‌شود.
- عوارض ویژه: ممکن است در طول بحران‌های بهداشتی، مانند همه‌گیری کووید-۱۹، معافیت‌های تعرفه‌ای اضطراری اعطا شود تا از در دسترس بودن تجهیزات پزشکی حیاتی اطمینان حاصل شود.
عوارض ویژه واردات بر اساس کشور مبدا
عوارض واردات محصولات از کشورهای خاص
گابن ممکن است بر اساس رویه‌های تجاری، انحرافات بازار یا دلایل ژئوپلیتیکی، عوارض یا محدودیت‌های اضافی بر واردات از کشورهای خاص اعمال کند. نمونه‌های کلیدی عبارتند از:
- چین: گابن به دلیل نگرانی در مورد دامپینگ بازار و رقابت ناعادلانه، عوارض ضد دامپینگ را بر روی محصولات خاص چینی، مانند فولاد و منسوجات اعمال می‌کند.
- ایالات متحده: برخی از محصولات کشاورزی و صنعتی از ایالات متحده ممکن است به دلیل اختلافات در سیاست‌های تجاری یا عدم رعایت مقررات، با تعرفه‌های بالاتر مواجه شوند.
- اتحادیه اروپا: در حالی که گابن از تعرفه‌های ترجیحی برای بسیاری از واردات از اتحادیه اروپا تحت توافقنامه مشارکت اقتصادی (EPA) بهره‌مند می‌شود، برخی از محصولات در صورت ایجاد اختلال در بازارهای محلی، ممکن است همچنان با عوارض اضافی مواجه شوند.
ترجیحات تعرفه‌ای برای کشورهای در حال توسعه
گابن در توافق‌نامه‌های تجاری شرکت می‌کند که تعرفه‌های کاهش‌یافته یا دسترسی بدون عوارض گمرکی را برای کالاهای کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDC) و سایر کشورهای در حال توسعه ارائه می‌دهند. این طرح‌های تجارت ترجیحی عبارتند از:
- منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA): این توافقنامه با هدف حذف تعرفه‌ها تا ۹۰ درصد از کالاهایی که بین کشورهای آفریقایی، از جمله گابن، مبادله می‌شوند، به مرور زمان منعقد شده است.
- سیستم عمومی ترجیحات (GSP): این طرح مورد حمایت اتحادیه اروپا، تعرفه‌های کاهش‌یافته یا دسترسی بدون عوارض گمرکی را برای کالاهای خاص از کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه برای محصولات کشاورزی، منسوجات و مواد اولیه، فراهم می‌کند.
اطلاعات ضروری کشور گابن
- نام رسمی: جمهوری گابون
- پایتخت: لیبرویل
- بزرگترین شهرها:
- لیبرویل
- پورت-جنتیل
- فرانسویل
- درآمد سرانه: ۸۶۰۰ دلار آمریکا (تا سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۲.۳ میلیون نفر
- زبان رسمی: فرانسوی
- واحد پول: فرانک سی‌اف‌ای آفریقای مرکزی (XAF)
- موقعیت مکانی: در ساحل غربی آفریقای مرکزی، هم‌مرز با گینه استوایی، کامرون و جمهوری کنگو، با خط ساحلی در امتداد اقیانوس اطلس واقع شده است.
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده گابن
جغرافیای گابن
گابن در ساحل غربی آفریقای مرکزی واقع شده است و از شمال با گینه استوایی، از شمال شرقی با کامرون و از شرق و جنوب با جمهوری کنگو هم‌مرز است. این کشور در غرب دارای خط ساحلی در امتداد اقیانوس اطلس است. چشم‌انداز گابن با جنگل‌های بارانی متراکم، ساواناها و سیستم‌های رودخانه‌ای مشخص می‌شود و آب و هوای گرمسیری آن شامل فصول مرطوب و خشک است. منابع طبیعی این کشور، به ویژه تنوع زیستی غنی و جنگل‌های بارانی وسیع آن، نقش مهمی در اقتصاد آن ایفا می‌کنند.
اقتصاد گابن
گابن یکی از بالاترین درآمد سرانه را در کشورهای جنوب صحرای آفریقا دارد، که عمدتاً به دلیل منابع طبیعی غنی آن، به ویژه نفت، مواد معدنی و چوب است. اقتصاد این کشور به شدت به صادرات نفت وابسته است که بخش عمده‌ای از درآمد دولت و درآمدهای صادراتی را تشکیل می‌دهد. با این حال، دولت در تلاش است تا اقتصاد را متنوع کند تا وابستگی خود را به نفت کاهش دهد و بخش‌هایی مانند کشاورزی، معدن و گردشگری را ارتقا دهد.
بخش معدن، به ویژه استخراج منگنز و اورانیوم، محرک اصلی رشد اقتصادی است. گابن همچنین یکی از بزرگترین تولیدکنندگان منگنز در جهان است که در تولید فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر معدن و نفت، جنگلداری و صادرات چوب نیز از عوامل مهم در اقتصاد این کشور هستند.
صنایع اصلی در گابن
۱. نفت و گاز
بخش نفت بر اقتصاد گابن تسلط دارد و این کشور یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در کشورهای جنوب صحرای آفریقا است. با این حال، تولید نفت در سال‌های اخیر رو به کاهش بوده و دولت را بر آن داشته تا میدان‌های نفتی جدید را کشف و اقتصاد را متنوع کند.
۲. معدن
گابن منابع معدنی قابل توجهی، به ویژه منگنز، طلا و اورانیوم، دارد. این کشور دومین تولیدکننده بزرگ منگنز در جهان است که یک ماده اولیه کلیدی برای تولید فولاد است. انتظار می‌رود بخش معدن با سرمایه‌گذاری‌های جدید در اکتشاف و استخراج، رشد کند.
۳. جنگلداری
جنگل‌های بارانی وسیع گابن منبع اصلی چوب هستند و این کشور صادرکننده‌ی قابل توجه محصولات چوبی، به ویژه به اروپا و آسیا، می‌باشد. صنعت جنگلداری نیز برای اشتغال محلی و اقتصاد روستایی مهم است.
۴. کشاورزی
اگرچه بخش کشاورزی گابن همچنان توسعه نیافته است، اما پتانسیل قابل توجهی برای رشد در تولید مواد غذایی اساسی مانند کاساوا، موز و کاکائو وجود دارد. دولت با ترویج کشاورزی داخلی، به طور فعال در تلاش است تا وابستگی کشور به واردات مواد غذایی را کاهش دهد.
۵. گردشگری
تنوع زیستی بی‌نظیر گابن، از جمله پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده، این کشور را به عنوان یک مقصد نوظهور اکوتوریسم قرار می‌دهد. دولت در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری برای جذب بازدیدکنندگان بیشتر و توسعه این بخش به عنوان بخشی از استراتژی تنوع اقتصادی خود است.