Orta Afrika’da bulunan Gabon, bölgesel ticarette önemli bir rol oynayan kaynak açısından zengin bir ülkedir. Orta Afrika Ekonomik ve Para Topluluğu’nun (CEMAC) bir üyesi olarak Gabon, CEMAC tarafından belirlenen ortak bir gümrük tarifesi (CET) politikasını takip eder. Bu, Gabon’a ithal edilen ürünlerin, ürün kategorilerine, menşe ülkeye ve belirli ticaret anlaşmalarına dayalı bazı değişikliklerle CEMAC bölgesi tarafından kararlaştırılan tarife oranlarına tabi olduğu anlamına gelir.
Gabon, tüketim malları, endüstriyel ekipman ve tarım ürünleri için yerel ihtiyaçlarını karşılamak için ithalata büyük ölçüde bağımlıdır. Yerel endüstrileri koruma, hükümet geliri artırma ve yabancı malların akışını kontrol etme çabalarının bir parçası olarak Gabon, ithalata tarifeler ve belirli ürünlere özel vergiler uygular. Ek olarak, Gabon’un ticaret anlaşmaları yaptığı ülkelerden gelen mallara tercihli tarifeler veya muafiyetler uygulanabilirken, damping gibi haksız ticaret uygulamalarına karışan ülkelerden gelen ürünlere özel vergiler uygulanabilir.
Gabon’da Gümrük Tarife Yapısı
Genel Tarife Politikası ve Uygulaması
Gabon, CEMAC üyesi olarak Orta Afrika bölgesindeki tüm üye ülkelere uygulanan Ortak Dış Tarife (CET) uygular. CEMAC CET, ürün türüne bağlı olarak %5 ile %30 arasında değişen oranlara sahip dört ana tarife bandından oluşur. İthalatlara uygulanan tarife oranları aşağıdaki hedeflere ulaşmak için tasarlanmıştır:
- Gelir yaratma: Gümrük vergileri, kamu hizmetlerinin finansmanına yardımcı olan Gabon hükümeti için önemli bir gelir kaynağıdır.
- Yerli sanayinin korunması: Tarım ürünleri ve imalat malları gibi yerli sanayi ile rekabet eden ürünlere daha yüksek gümrük vergileri uygulanır.
- Sanayileşmenin teşvik edilmesi: Yerel sanayi ve altyapının geliştirilmesinde kullanılan sermaye mallarına ve makinelere daha düşük tarifeler uygulanır.
CEMAC’ın dört ana tarife aralığı şunlardır:
- Temel ihtiyaç maddeleri için %5: Gıda maddeleri, ilaçlar ve diğer ihtiyaç maddeleri gibi temel tüketim mallarına en düşük gümrük vergileri uygulanır.
- Hammaddeler için %10: Hammadde, yarı işlenmiş ürünler ve yerli üretimde kullanılan girdilerin ithalatına ılımlı tarifeler uygulanmaktadır.
- Ara mallar için %20: Üretim süreçlerinde kullanılan kimyasallar ve inşaat malzemeleri gibi ara mallara daha yüksek tarifeler uygulanır.
- Mamullerde %30: Yerel üretimle doğrudan rekabet eden mamul tüketim malları en yüksek gümrük vergileriyle karşı karşıyadır.
Tercihli Tarife Anlaşmaları
Gabon, belirli ülkelerden veya bölgelerden yapılan ithalatlardaki tarifeleri azaltan veya ortadan kaldıran çeşitli tercihli tarife anlaşmalarından yararlanmaktadır. Bu anlaşmalar, özellikle komşu ülkeler ve kilit küresel ortaklarla ticaret ve ekonomik iş birliğini teşvik etmek için tasarlanmıştır. Bazı kilit tercihli tarife anlaşmaları şunlardır:
- Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Alanı (AfCFTA): Afrika Birliği üyesi olan Gabon, zaman içinde Afrika ülkeleri arasında ticaret yapılan malların %90’ına uygulanan tarifeleri ortadan kaldırmayı amaçlayan AfCFTA’ya katılıyor.
- CEMAC Bölgesel Ticareti: CEMAC bölgesinden kaynaklanan mallar gümrüksüz dolaşımdan yararlanarak Gabon ile Kamerun, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi ve Kongo Cumhuriyeti gibi diğer üye ülkeler arasındaki ticareti teşvik etmektedir.
- Avrupa Birliği Ekonomik Ortaklık Anlaşmaları (EPA’lar): Afrika, Karayipler ve Pasifik (AKP) ülkelerinin bir parçası olan Gabon, belirli ürünler için AB pazarına tercihli erişimden ve AB ithalatlarında indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları
Standart tarife oranlarına ek olarak Gabon, haksız ticaret uygulamalarına karşı koymak veya iç ekonomisini korumak için belirli ürünlere özel ithalat vergileri uygulayabilir. Bu vergiler şunları içerir:
- Antidamping Vergileri: Özellikle yerli üretimin tehdit altında olduğu sektörlerde, haksız yere düşük fiyatla (dumping) ithal edilen mallara uygulanır.
- Telafi Edici Vergiler: Yabancı hükümetlerin ihracatçılara sağladığı ve rekabeti bozabilecek sübvansiyonlara karşı koymak için konur.
- ÖTV: Alkollü içecekler, tütün ve lüks mallar gibi bazı ürünler, standart ithalat tarifelerine ek olarak ÖTV’ye tabi olabilir.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Tarım Ürünleri
1. Süt Ürünleri
Süt ve süt ürünlerinin sınırlı yerel üretimi nedeniyle süt ürünleri Gabon ithalatının temel bir parçasıdır. Bu ürünlere uygulanan tarifeler türlerine ve kaynaklarına göre değişir.
- Genel tarife: Süt, peynir, tereyağı ve yoğurt gibi süt ürünleri, çiğ veya işlenmiş olmalarına bağlı olarak %10 ile %30 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: CEMAC üye ülkelerinden gelen süt ürünleri sıfır tarifelerden faydalanabilir. AfCFTA anlaşmaları kapsamında Afrika ülkelerinden yapılan ithalatlar da gelecekte azaltılmış veya sıfır tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- Özel vergiler: Piyasa dampingi veya aşırı sübvansiyon uygulayan ülkelerden gelen süt ürünlerine ek vergiler uygulanabilir.
2. Et ve Kümes Hayvanları
Gabon, iç talebi karşılamak için et ve kümes hayvanı ürünlerinin büyük bir kısmını ithal ediyor. Bu ithalatlar orta ila yüksek tarifelere tabidir.
- Genel tarife: Sığır eti, domuz eti, tavuk ve işlenmiş etler dahil olmak üzere et ürünlerine %10 ile %30 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Özellikle CEMAC ve AfCFTA kapsamında diğer Afrika ülkelerinden yapılan et ithalatları, indirimli veya sıfır tarifelerden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Yerel kümes hayvanı çiftliklerini korumak amacıyla, özellikle dondurulmuş tavuk olmak üzere belirli et türlerine ithalat kotası ve özel vergiler uygulanabilir.
3. Meyve ve Sebzeler
Gabon’un tropikal iklimi göz önüne alındığında, bazı meyve ve sebzeler yerel olarak yetiştiriliyor, ancak çeşitli taze ürünler hala ithal ediliyor.
- Genel tarife: Taze meyve ve sebzelere, ürüne ve mevsime bağlı olarak genellikle %5 ile %20 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: CEMAC ülkelerinden ithal edilen meyve ve sebzelere genellikle herhangi bir tarife uygulanmazken, AfCFTA kapsamında Afrika ülkelerinden yapılan ithalata indirimli oranlar uygulanır.
- Özel vergiler: Hasat dönemlerinde yerel çiftçileri korumak için mevsimsel tarifeler uygulanabilir. Örneğin, domates ve diğer temel sebzelerin ithalatı, yoğun yerel üretim sezonlarında daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
Endüstriyel Mallar
1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Binek araçlar ve otomobil parçaları da dahil olmak üzere otomobil ithalatı Gabon için önemli bir ticaret alanıdır. Bu ürünler, sınıflandırmalarına bağlı olarak değişen tarife oranlarıyla karşı karşıyadır.
- Genel tarife: Otomobiller %20 ila %30 arasında değişen tarifelere tabidir, lüks araçlar için daha yüksek oranlar geçerlidir. Otomobil parçaları yaklaşık %10 ila %20 arasında tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: AfCFTA kapsamındaki Afrika ülkelerinden gelen araçlar ve otomobil parçaları önümüzdeki yıllarda indirimli tarifelerden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Daha temiz ve daha enerji tasarruflu araçların kullanımını teşvik etmek amacıyla yüksek emisyonlu araçlara ek vergiler veya çevre kesintileri uygulanabilir.
2. Elektronik ve Tüketim Malları
Televizyonlar, akıllı telefonlar ve bilgisayarlar gibi tüketici elektroniği ürünleri Gabon’a yoğun bir şekilde ithal ediliyor. Ülke, erişim ve gelir üretimini dengelemek için bu mallara ılımlı tarifeler uyguluyor.
- Genel tarife: Tüketici elektroniği, ürün türüne bağlı olarak %10 ile %30 arasında tarifelerle karşı karşıyadır. Örneğin, akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar genellikle %10 civarında vergilendirilirken, ev aletleri %30’a yakın tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- Tercihli tarifeler: CEMAC ülkelerinden ithal edilen elektronik mallara indirimli tarifeler uygulanabilir ve AfCFTA kapsamında gelecekte indirimler mümkün olabilir.
- Özel vergiler: Büyük ev aletleri gibi bazı yüksek enerji tüketen ürünler ek çevre vergileriyle karşı karşıya kalabilir.
Tekstil ve Giyim
1. Giyim
Tekstil ve giyim sektörü Gabon için önemli bir ithalat kategorisidir, çünkü yerel üretim sınırlıdır. Tarifeler, gelişmekte olan endüstrileri korumak ve ithal edilen giysilerin akışını kontrol etmek için uygulanır.
- Genel tarife: Giyim ithalatı genellikle %20 ila %30 arasında değişen tarifelere tabidir; ham tekstil için daha düşük oranlar, bitmiş giyim için daha yüksek oranlar uygulanır.
- Tercihli tarifeler: CEMAC içinden veya AfCFTA kapsamında yapılan tekstil ve giyim ithalatları indirimli veya sıfır tarifelerden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Düşük maliyetli üretimin piyasayı bozduğu ülkelerden, özellikle Çin gibi ülkelerden yapılan giyim ithalatına anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Ayakkabı
Gabon’da ayakkabı ithalatı da önemli olup, yerel üreticileri ve perakendecileri korumak amacıyla gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Genel tarife: Ayakkabılar genellikle malzemeye ve ayakkabının türüne bağlı olarak %20 ile %30 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Tercihli tarifeler: CEMAC kapsamındaki Afrika ülkelerinden ve potansiyel olarak diğer AfCFTA üyelerinden ithal edilen ayakkabılara indirimli tarifeler uygulanır.
- Özel vergiler: Düşük fiyatlama veya piyasa dampingi gibi haksız ticaret uygulamaları yapan ülkelerden yapılan ayakkabı ithalatına ek vergiler uygulanabilir.
Hammaddeler ve Kimyasallar
1. Metal Ürünler
Gabon, inşaat ve imalatta kullanılan metaller de dahil olmak üzere çok çeşitli hammadde ithal ediyor. Bu ithalatlar, sınıflandırmalarına ve kullanımlarına göre tarifelere tabidir.
- Genel tarife: Çelik, alüminyum ve bakır gibi metal ürünler %10 ile %20 arasında değişen oranlarda tarifelere tabidir.
- Tercihli tarifeler: CEMAC ülkelerinden ithal edilen hammaddelere genellikle hiçbir tarife uygulanmazken, AfCFTA kapsamında Afrika ülkelerinden yapılan ithalatlara indirimli oranlar uygulanabilir.
- Özel vergiler: Çin gibi ülkelerden yapılan metal ithalatına, sübvansiyonlar veya düşük fiyatlandırma yoluyla piyasayı bozduğu tespit edilirse anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Kimyasal Ürünler
Kimyasallar Gabon’un tarım, sanayi ve üretim sektörleri için temel ithalatlardır. Bu ürünlere uygulanan tarifeler sınıflandırmalarına bağlı olarak değişir.
- Genel tarife: Gübreler, endüstriyel kimyasallar ve temizlik maddeleri de dahil olmak üzere kimyasal ürünlere %10 ile %30 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: CEMAC ülkelerinden yapılan kimyasal ithalatına indirimli tarifeler uygulanır ve gelecekte AfCFTA kapsamında tarife indirimleri uygulanabilir.
- Özel vergiler: Bazı tehlikeli kimyasallar, çevre koruma politikalarına bağlı olarak ek vergilere veya kısıtlamalara tabi olabilir.
Makine ve Ekipman
1. Endüstriyel Makineler
Gabon, inşaat, madencilik ve petrol sektörlerini desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Bu ithalatlar ekonomik kalkınma için hayati önem taşıyor, bu nedenle makineler için tarifeler genellikle daha düşük.
- Genel tarife: İnşaat ekipmanları ve tarım makineleri de dahil olmak üzere sanayi makineleri %5 ile %20 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Tercihli tarifeler: CEMAC ülkelerinden ithal edilen makinelere indirimli tarifeler uygulanır ve AfCFTA gelecekte daha fazla tarife indirimi sunabilir.
- Özel vergiler: Makine ithalatının piyasayı bozduğu veya yerli sanayi ile haksız rekabete yol açtığı tespit edilen durumlarda ilave vergiler uygulanabilir.
2. Tıbbi Ekipman
Tıbbi cihazlar ve ekipmanlar Gabon’un sağlık sektörü için olmazsa olmazdır ve bu mallara uygulanan gümrük vergileri genellikle sağlık hizmetlerine erişimi güvence altına almak için düşüktür.
- Genel tarife: Tanı araçları, cerrahi aletler ve hastane malzemeleri de dahil olmak üzere tıbbi ekipmanlara genellikle %0 ile %5 arasında tarifeler uygulanır.
- Tercihli tarifeler: CEMAC’a dahil ülkelerden ve potansiyel olarak AfCFTA kapsamındaki diğer Afrika ülkelerinden yapılan tıbbi ekipman ithalatlarına indirimli tarifeler veya muafiyetler uygulanır.
- Özel vergiler: COVID-19 salgını gibi sağlık krizleri sırasında kritik tıbbi malzemelerin teminini sağlamak amacıyla acil durum tarife muafiyetleri verilebilir.
Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri
Gabon, ticaret uygulamaları, piyasa bozulmaları veya jeopolitik sebeplere dayanarak belirli ülkelerden yapılan ithalatlara ek vergiler veya kısıtlamalar uygulayabilir. Başlıca örnekler şunlardır:
- Çin: Gabon, piyasadaki damping ve haksız rekabet endişeleri nedeniyle çelik ve tekstil gibi Çin’den gelen belirli ürünlere anti-damping vergisi uyguluyor.
- Amerika Birleşik Devletleri: ABD’den gelen bazı tarım ve sanayi ürünleri, ticaret politikası anlaşmazlıkları veya düzenlemelere uyulmaması nedeniyle daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- Avrupa Birliği: Gabon, Ekonomik Ortaklık Anlaşması (EPA) kapsamında AB’den yaptığı birçok ithalatta tercihli tarifelerden yararlanırken, yerel pazarları bozduğu tespit edilen bazı ürünlere ek vergiler uygulanabilir.
Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri
Gabon, En Az Gelişmiş Ülkeler (LDC) ve diğer gelişmekte olan ülkelerden gelen mallar için azaltılmış tarifeler veya gümrüksüz erişim sunan ticaret anlaşmalarına katılmaktadır. Bu tercihli ticaret planları şunları içerir:
- Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Alanı (AfCFTA): Bu anlaşma, Gabon da dahil olmak üzere Afrika ülkeleri arasında ticaret yapılan malların %90’ına kadar olan kısmında zaman içinde gümrük vergilerinin ortadan kaldırılmasını amaçlıyor.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): AB destekli bu girişim, özellikle tarım ürünleri, tekstil ve hammaddeler olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerden gelen belirli mallara indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim sağlıyor.
Gabon Hakkında Temel Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Gabon Cumhuriyeti
- Başkent: Libreville
- En Büyük Şehirler:
- Libreville
- Port-Gentil
- Fransaville
- Kişi Başına Gelir: 8.600 ABD Doları (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 2,3 milyon
- Resmi Dil: Fransızca
- Para Birimi: Orta Afrika CFA Frangı (XAF)
- Konum: Orta Afrika’nın batı kıyısında, Ekvator Ginesi, Kamerun ve Kongo Cumhuriyeti ile çevrili, Atlas Okyanusu’na kıyısı olan bir ülke.
Gabon’un Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrileri
Gabon’un Coğrafyası
Gabon, Orta Afrika’nın batı kıyısında yer alır ve kuzeyde Ekvator Ginesi, kuzeydoğuda Kamerun ve doğu ve güneyde Kongo Cumhuriyeti ile sınır komşusudur. Ülkenin batıda Atlas Okyanusu boyunca bir kıyı şeridi vardır. Gabon’un manzarası, hem yağışlı hem de kurak mevsimleri içeren tropikal bir iklime sahip yoğun yağmur ormanları, savanlar ve nehir sistemleri ile karakterizedir. Ülkenin doğal kaynakları, özellikle zengin biyolojik çeşitliliği ve geniş yağmur ormanları, ekonomisinde önemli bir rol oynar.
Gabon Ekonomisi
Gabon, Sahra Altı Afrika’da kişi başına düşen geliri en yüksek olan ülkelerden biridir ve bu durum özellikle petrol, mineraller ve kereste gibi zengin doğal kaynakları sayesindedir. Ülkenin ekonomisi, hükümet gelirlerinin ve ihracat gelirlerinin çoğunluğunu oluşturan petrol ihracatına büyük ölçüde bağımlıdır. Ancak hükümet, petrol bağımlılığını azaltmak ve tarım, madencilik ve turizm gibi sektörleri teşvik etmek için ekonomiyi çeşitlendirmek için çalışmaktadır.
Madencilik sektörü, özellikle manganez ve uranyumun çıkarılması, ekonomik büyümenin temel itici gücüdür. Gabon ayrıca çelik üretiminde kullanılan manganezin dünyanın en büyük üreticilerinden biridir. Madencilik ve petrolün yanı sıra ormancılık ve kereste ihracatı da ekonomiye önemli katkılarda bulunur.
Gabon’daki Başlıca Endüstriler
1. Petrol ve Gaz
Gabon ekonomisine petrol sektörü hakimdir ve ülke Sahra Altı Afrika’nın en büyük petrol üreticilerinden biridir. Ancak petrol üretimi son yıllarda düşüştedir ve bu durum hükümeti yeni petrol sahaları keşfetmeye ve ekonomiyi çeşitlendirmeye yöneltmiştir.
2. Madencilik
Gabon, özellikle manganez, altın ve uranyum olmak üzere önemli mineral kaynaklarına sahiptir. Ülke, çelik üretimi için önemli bir girdi olan manganezin dünyanın ikinci büyük üreticisidir. Madencilik sektörünün, keşif ve çıkarmada yeni yatırımlar yapıldıkça büyümesi bekleniyor.
3. Ormancılık
Gabon’un geniş yağmur ormanları kerestenin önemli bir kaynağıdır ve ülke özellikle Avrupa ve Asya’ya önemli bir odun ürünleri ihracatçısıdır. Ormancılık endüstrisi yerel istihdam ve kırsal ekonomi için de önemlidir.
4. Tarım
Gabon’un tarım sektörü gelişmemiş olsa da manyok, muz ve kakao gibi temel gıda maddelerinin üretiminde önemli bir büyüme potansiyeli bulunmaktadır. Hükümet, iç tarımı teşvik ederek ülkenin gıda ithalatına olan bağımlılığını azaltmak için aktif olarak çalışmaktadır.
5. Turizm
Gabon’un ulusal parklar ve korunan alanlar da dahil olmak üzere eşsiz biyolojik çeşitliliği, ülkeyi yükselen bir ekoturizm destinasyonu olarak konumlandırıyor. Hükümet, ekonomik çeşitlendirme stratejisinin bir parçası olarak daha fazla ziyaretçi çekmek ve sektörü geliştirmek için turizm altyapısına yatırım yapıyor.