Кедендік тарифтер Ауғанстанның сауда саясатын және басқа елдермен экономикалық өзара әрекеттесуін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Бұл тарифтер елге әкелінетін тауарларға салынатын баждар немесе салықтар болып табылады. Ауғанстан әртүрлі халықаралық ұйымдар мен сауда келісімдерінің мүшесі ретінде олардың жіктелуіне, шығу тегі мен сауда саясатына байланысты өнімдерге әртүрлі тарифтік мөлшерлемелерді қолданады. Бұл мөлшерлемелер өнім санатына байланысты өзгеруі мүмкін және кейбір жағдайларда, әсіресе сауда келісімдері бар елдерден келетін белгілі бір өнімдерге арнайы тарифтік мөлшерлемелер қолданылады.
Өнім санаты бойынша тарифтік мөлшерлемелер
1. Ауыл шаруашылығы өнімдері
Ауғанстан ішкі сұранысты өтеу үшін ауыл шаруашылығы өнімдерінің кең ауқымын импорттайды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне тарифтік ставкалар жалпы алғанда қалыпты, бірақ өнімнің ішкі экономикаға сезімталдығына және сұраныс пен ұсыныс динамикасына байланысты өзгереді.
Негізгі ауыл шаруашылығы өнімдері мен тарифтік мөлшерлемелер:
- Дәнді дақылдар (бидай, күріш, жүгері): 5% – 10%
- Жемістер мен көкөністер: 7% – 15%
- Тағамдық майлар (пальма, соя): 10% – 15%
- Мал және сүт өнімдері: 5% – 20%
- Қант және кондитерлік өнімдер: 10% – 20%
- Шай және кофе: 7% – 12%
Арнайы тарифтер:
- Пәкістан мен Үндістан: Пәкістан мен Үндістанның күріш пен шай сияқты ауылшаруашылық өнімдері екіжақты сауда келісімдері мен аймақтық ынтымақтастық аясында 3%-дан 5%-ға дейінгі төмен тарифтік мөлшерлемелерден пайда көреді.
2. Өнеркәсіптік және өндірістік тауарлар
Ауғанстан өсіп келе жатқан инфрақұрылымы мен өнеркәсіп секторларын қолдау үшін өнеркәсіптік тауарлардың айтарлықтай санын импорттайды.
Негізгі өндірілген тауарлар мен тарифтік мөлшерлемелер:
- Машиналар мен жабдықтар: 3% – 10%
- Электр аспаптары: 7% – 15%
- Көліктер (автомобильдер, жүк көліктері, мотоциклдер): 10% – 20%
- Тоқыма және киім: 5% – 20%
- Фармацевтикалық препараттар: 0% – 5%
- Құрылыс материалдары (цемент, болат): 5% – 12%
- Химиялық заттар және пластмассалар: 5% – 15%
Арнайы тарифтер:
- Қытай: Қытайдан әкелінетін белгілі бір техника, электроника және тоқыма өнімдері Ауғанстанның «Белдеу және жол» бастамасына қатысуына байланысты 2%-дан 5%-ға дейін төмендетілген тарифтерден пайда алуы мүмкін.
- Иран: Ираннан келетін құрылыс материалдары мен негізгі өнеркәсіптік тауарларға екі ел арасындағы арнайы сауда келісімдері бойынша 4%-дан 7%-ға дейінгі жеңілдік тарифтері қолданылады.
3. Технология және электроника
Ауғанстанның тұрмыстық электроникаға, телекоммуникациялық жабдықтарға және технологиялық өнімдерге деген сұранысы тұрақты өсуде.
Негізгі технологиялық өнімдер мен тарифтік мөлшерлемелер:
- Компьютерлер мен ноутбуктер: 5% – 10%
- Ұялы телефондар және телекоммуникациялық жабдықтар: 5% – 15%
- Тұрмыстық техника (тоңазытқыштар, кондиционерлер): 7% – 12%
- Тұрмыстық электроника (теледидарлар, радиолар): 8% – 15%
- Күн панельдері және жаңартылатын энергия жабдықтары: 3% – 7%
Арнайы тарифтер:
- Үндістан және Оңтүстік Корея: Үндістан мен Оңтүстік Кореяның тұрмыстық электроника тауарлары аймақтық сауда келісімдері мен технологиялық ынтымақтастыққа байланысты жиі 2%-дан 3%-ға дейін төмендетілген төмен тарифтерден пайда көруі мүмкін.
- Қытай: Ауғанстанның Қытайдан келетін электроника импортына, әсіресе ұялы телефондар мен байланыс құрылғыларына 5%-дан төмен арнайы тарифтер салынады.
4. Тоқыма және киім
Ауғанстан отандық өндірісті толықтыру үшін тоқыма және тігін бұйымдарының едәуір көлемін импорттайды.
Негізгі тоқыма және тігін өнімдері мен тарифтік мөлшерлемелер:
- Шикі мақта: 5% – 10%
- Тоқылған маталар: 7% – 15%
- Трикотаж киім және аяқ киім: 10% – 20%
- Үй тоқыма бұйымдары (төсек, перделер): 8% – 15%
Арнайы тарифтер:
- Пәкістан және Үндістан: Пәкістан мен Үндістаннан тоқыма импорты, әсіресе мақта мен маталар сияқты шикізатқа, сауда келісімдеріне байланысты көбінесе 3% – 7% диапазонында төмен тарифтерден пайда көреді.
5. Люкс тауарлары және тұтыну тауарлары
Сәнді заттарға әдетте Ауғанстан экономикасында маңызды емес сипатына байланысты жоғары тарифтер қойылады.
Негізгі сәнді өнімдер мен тарифтер:
- Парфюмерия және косметика: 20% – 25%
- Зергерлік бұйымдар және асыл металдар: 10% – 30%
- Жоғары сапалы сән және былғары бұйымдары: 15% – 25%
- Люкс автомобильдер: 25% – 35%
Арнайы тарифтер:
- Еуропалық Одақ: ЕО-дан әкелінетін кейбір жоғары сапалы сәнді және сәнді тауарларға арнайы сауда келісімдері бойынша тарифтік жеңілдіктер берілуі мүмкін, бірақ сәнді автомобильдер әлі де тарифтік спектрдің жоғары шегіне бағынады.
6. Шикізат және пайдалы қазбалар
Ауғанстан құрылыс, тау-кен өнеркәсібі және өңдеу өнеркәсібін қоса алғанда, өсіп келе жатқан салаларын қолдау үшін бірнеше шикізатты импорттайды.
Негізгі шикізат және тарифтік мөлшерлемелер:
- Шойын және болат: 5% – 12%
- Цемент: 5% – 10%
- Ағаш және ағаш бұйымдары: 7% – 12%
- Шикі мұнай және мұнай өнімдері: 10% – 15%
- Көмір: 5% – 8%
Арнайы тарифтер:
- Иран: Көрші ел ретінде Иран Ауғанстанның шикі мұнайы мен мұнай өнімдерінің көп бөлігін жеткізеді, бұл екі жақты энергетикалық келісімдер бойынша шамамен 4%-дан 7%-ға дейінгі жеңілдікті тарифтерге ұшырауы мүмкін.
7. Фармацевтика және медициналық мақсаттағы бұйымдар
Фармацевтика мен медициналық өнімдер Ауғанстанның денсаулық сақтау секторы үшін өте маңызды, сондықтан олар жиі төмен тарифтерге ұшырайды.
Негізгі фармацевтикалық өнімдер мен тарифтер:
- Дәрілік заттар (жалпы және фирмалық): 0% – 5%
- Медициналық құрылғылар мен жабдықтар: 3% – 10%
- Вакциналар мен қан өнімдері: 0% – 2%
Арнайы тарифтер:
- Үндістан: Ауғанстанның үнділік фармацевтикаға тәуелділігін ескере отырып, Үндістаннан әкелінетін дәрілер мен вакциналар жиі тарифсіз немесе 0%-дан 2%-ға дейінгі ең төменгі тарифтерге бағынады.
8. Азық-түлік және сусындар өнімдері
Ауғанстан әртүрлі азық-түлік пен сусын өнімдерін импорттайды, тарифтер өнімдердің маңызды немесе сәнді заттар болып саналатынына байланысты өзгереді.
Негізгі азық-түлік және сусын өнімдері және тарифтік мөлшерлемелер:
- Өңделген тағамдар (консервілер, тағамдар): 10% – 20%
- Сусындар (шырындар, алкогольсіз сусындар): 12% – 20%
- Алкогольді сусындар: 30% – 40%
- Сүт өнімдері (сүт, ірімшік): 7% – 15%
- Ет және құс өнімдері: 10% – 20%
Арнайы тарифтер:
- Пәкістан: Пәкістаннан келетін сүт өнімдері мен ет импорты екі ел арасындағы сауда келісімдері арқылы жеңілдетілген 5%-дан 10%-ға дейінгі тарифтердің төмендеуінен жиі пайда көреді.
9. Автомобильдер және көлік бөлшектері
Автомобильдер мен көлік бөлшектері Ауғанстандағы маңызды импорт секторы болып табылады.
Негізгі автомобиль өнімдері мен тарифтік мөлшерлемелер:
- Жолаушылар көлігі: 20% – 35%
- Коммерциялық көліктер (жүк көліктері, автобустар): 15% – 25%
- Мотоциклдер: 10% – 20%
- Қосалқы бөлшектер мен аксессуарлар: 7% – 15%
Арнайы тарифтер:
- Жапония және Корея: Жапония мен Оңтүстік Кореядан әкелінетін көліктер мен қосалқы бөлшектер екіжақты сауда келісімдеріне байланысты тарифтерді 2%-дан 5%-ға дейін төмендетуге мүмкіндік алады.
10. Арнайы тарифтік жеңілдіктер
Ауғанстан әртүрлі сауда келісімдері арқылы елдің дамуы үшін маңызды деп саналатын немесе гуманитарлық санаттарға жататын кейбір өнімдерге тарифтік жеңілдіктер белгіледі.
Негізгі босатылған өнімдер:
- Гуманитарлық көмек тауарлары: халықаралық ұйымдардан сыйға тартылған азық-түлік, киім-кешек және медициналық заттарға 0% тариф.
- Оқу материалдары: Кітаптар, зертханалық жабдықтар және оқу құралдары жиі 0% тарифке ие.
- Жаңартылатын энергия жабдықтары: Күн панельдері мен жел энергиясы жабдықтары тұрақты дамуға жәрдемдесу үшін жиі тарифтерден босатылады.
Ауғанстан: Ел фактілері
- Ресми атауы: Ауғанстан Ислам Республикасы
- Астанасы: Кабул
- Ең ірі қалалар:
- Кабул
- Қандагар
- Герат
- Жан басына шаққандағы кіріс: $590 (Дүниежүзілік банктің бағалауы, көзге байланысты өзгереді)
- Халық саны: шамамен. 40 миллион (2024 жылғы бағалау)
- Ресми тілі: пушту және дари
- Валюта: Ауғанстандық Ауғанстан (AFN)
- Орналасқан жері: Оңтүстік-Орта Азия, теңізге шыға алмайтын; Пәкістан, Иран, Түркіменстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Қытаймен шектеседі
Ауғанстанның географиясы
Ауғанстан теңізге шыға алмайтын ел, ол Гиндукуш, құрғақ шөлдер, құнарлы аңғарлар мен үстірттер сияқты биік тау жоталарын қамтитын әртүрлі рельефпен сипатталады. Елдің географиясы оның экономикасы мен инфрақұрылымының дамуында шешуші рөл атқарады. Тау жоталары оңай тасымалдауға кедергі келтіреді, ал Гильменд және Кабул сияқты өзендер ауыл шаруашылығы үшін маңызды су ресурстарын қамтамасыз етеді. Елде сондай-ақ асыл қазбаларды, табиғи газды және мұнай қорларын қоса алғанда, табиғи ресурстардың байлығы бар, дегенмен олардың көпшілігі үздіксіз қақтығыстар мен инфрақұрылымның болмауына байланысты толық пайдаланылмаған.
Ауғанстанның экономикасы және негізгі өнеркәсіптері
Ауғанстан экономикасы негізінен ауыл шаруашылығына, саудаға және табиғи ресурстарға тәуелді. Ел инфрақұрылымы мен институционалдық әлеуетін әлсіреткен ондаған жылдарға созылған қақтығыстардың салдарынан қиындықтарға тап болды. Дегенмен, Ауғанстан келесі салаларда айтарлықтай әлеуетке ие:
- Ауыл шаруашылығы: Жемістер, жаңғақтар және апиын көкнәрді қоса алғанда, негізгі өнімдері бар халықтың 60%-дан астамының негізгі күнкөріс көзі. Бидай басты дақыл болып табылады.
- Тау-кен өнеркәсібі және ресурстар: Ауғанстанда мыс, темір рудасы, алтын, литий және сирек жер элементтерінің айтарлықтай пайдаланылмаған қорлары бар.
- Тоқыма және кілемдер: Ауғанстан халықаралық нарықтарда сұранысқа ие қолдан жасалған кілемдер мен тоқыма бұйымдарымен танымал.
- Құрылыс: Қайта құру жұмыстары жалғасуда, құрылыс тұрғын үйге, инфрақұрылымға және қоғамдық жұмыстарға деген сұранысқа негізделген маңызды сектор болып қала береді.
- Сауда: Ауғанстанның ежелгі сауда жолдарындағы стратегиялық орналасуы оған аймақтық сауда желілерінде, әсіресе Пәкістан, Иран және Қытай сияқты көрші елдермен маңызды орын беруді жалғастыруда.
Ел экономикалық қиындықтармен бетпе-бет келсе де, инфрақұрылымды қайта құру, басқаруды жақсарту және тау-кен өнеркәсібі, жаңартылатын энергия көздері және ауыл шаруашылығы сияқты салаларға шетелдік инвестицияларды тарту күш-жігері алдағы жылдарда экономиканың тұрақтануы мен өсіміне үміт береді.
