بنگلادش، یک کشور آسیای جنوبی که به سرعت در حال توسعه است، دارای یک رژیم تعرفه گمرکی ساختاریافته و پویا است که برای تنظیم واردات، محافظت از صنایع محلی و ایجاد درآمد قابل توجه برای دولت طراحی شده است. سیاست‌های واردات این کشور توسط هیئت ملی درآمد (NBR) هدایت می‌شود که بر اعمال نرخ‌های تعرفه بر اساس دسته بندی محصولات و مبدا کالاها نظارت دارد. بنگلادش به عنوان یک اقتصاد نوظهور، برای حفظ رشد اقتصادی خود به شدت به مواد اولیه وارداتی، کالاهای سرمایه‌ای و محصولات مصرفی متکی است، در حالی که برای تشویق تولید داخلی، تعرفه‌های حمایتی را بر بخش‌های خاصی اعمال می‌کند.
نرخ‌های تعرفه سفارشی بر اساس دسته‌بندی محصولات در بنگلادش
۱. محصولات کشاورزی
کشاورزی همچنان یک بخش حیاتی برای بنگلادش است و بخش بزرگی از جمعیت را به کار می‌گیرد. دولت یک رژیم تعرفه‌ای متعادل برای واردات کشاورزی ایجاد کرده است که ترکیبی از تعرفه‌های پایین برای اقلام ضروری و نرخ‌های بالاتر برای محصولاتی است که می‌توانند در داخل کشور تولید شوند تا از کشاورزان محلی محافظت کند.
۱.۱ محصولات اساسی کشاورزی
- غلات و حبوبات: بنگلادش بخش قابل توجهی از گندم، ذرت و برنج خود را وارد می‌کند. نرخ تعرفه برای این کالاهای اساسی بسته به سطح تولید محلی و نیازهای بازار متفاوت است.
- گندم و ذرت: معمولاً مشمول ۵ تا ۱۰ درصد عوارض واردات می‌شوند.
- برنج: بسته به نوع و فصل، عوارض واردات از ۵٪ تا ۲۵٪ متغیر است و در زمان کمبود محلی، تعرفه‌های پایین‌تری اعمال می‌شود.
- میوه‌ها و سبزیجات: محصولات تازه اغلب برای تأمین تقاضای داخلی وارد می‌شوند. ساختار تعرفه، تولید محلی برخی میوه‌ها و سبزیجات را تشویق می‌کند.
- سیب و انگور: 20 تا 25 درصد تعرفه.
- پیاز و سیر: مشمول ۱۵ تا ۲۰ درصد عوارض گمرکی.
۱.۲ دام و محصولات لبنی
- گوشت و مرغ: بنگلادش بخشی از گوشت مورد نیاز خود، به ویژه گوشت گاو، مرغ و گوسفند را وارد می‌کند. برای حمایت از کشاورزان محلی، دولت تعرفه‌های 20 تا 30 درصدی بر گوشت وارداتی اعمال می‌کند.
- ماهی و غذاهای دریایی: ماهی و غذاهای دریایی وارداتی با تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد مواجه هستند و نرخ‌های بالاتری برای غذاهای دریایی فرآوری شده جهت حمایت از صنعت ماهیگیری داخلی اعمال می‌شود.
- محصولات لبنی: محصولات لبنی مانند شیر خشک، پنیر و کره مشمول تعرفه‌های ۲۰ تا ۳۰ درصدی هستند و نرخ‌های پایین‌تری برای پودر شیر ضروری اعمال می‌شود.
۱.۳ عوارض ویژه واردات
بنگلادش توافق‌نامه‌های تجارت ترجیحی مانند منطقه تجارت آزاد جنوب آسیا (SAFTA) را حفظ کرده است که اجازه می‌دهد برخی از محصولات کشاورزی از کشورهای عضو با تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر وارد شوند. علاوه بر این، وضعیت کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDC) در سازمان تجارت جهانی (WTO) به بنگلادش امتیاز ترجیحی، از جمله تعرفه‌های پایین‌تر برای صادرات و واردات با برخی کشورها را می‌دهد.
۲. کالاهای صنعتی
کالاهای صنعتی برای اقتصاد رو به رشد بنگلادش، به ویژه در بخش‌هایی مانند ساخت و ساز، تولید و نساجی، بسیار حیاتی هستند. تعرفه‌های محصولات صنعتی بسته به اینکه کالاها محصولات نهایی باشند یا مواد اولیه مورد استفاده در تولید داخلی، متفاوت است.
۲.۱ ماشین‌آلات و تجهیزات
- ماشین‌آلات صنعتی: برای حمایت از رشد صنایع محلی، بنگلادش تعرفه‌های پایینی (۱ تا ۵ درصد) بر ماشین‌آلات مورد استفاده در تولید، ساخت و ساز و نساجی وضع می‌کند.
- ماشین‌آلات نساجی: ۱ تا ۳ درصد عوارض گمرکی برای رونق بخش نساجی کشور.
- ماشین‌آلات ساختمانی: تعرفه ۵ تا ۱۰ درصد ، با نرخ‌های پایین‌تر برای تجهیزات لازم برای توسعه زیرساخت‌ها.
- تجهیزات الکتریکی: ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی مانند ژنراتورها، ترانسفورماتورها و لوازم الکترونیکی صنعتی مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۵ درصدی هستند.
۲.۲ وسایل نقلیه موتوری و حمل و نقل
بنگلادش طیف گسترده‌ای از وسایل نقلیه موتوری، از خودروهای سواری گرفته تا کامیون‌های تجاری، را وارد می‌کند. تعرفه‌های مربوط به وسایل نقلیه برای محافظت از صنعت مونتاژ خودرو محلی و کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای نسبتاً بالا است.
- خودروهای سواری: تعرفه واردات خودروهای سواری بسته به حجم و نوع موتور متفاوت است.
- خودروهای کوچک (زیر ۱۵۰۰ سی‌سی): تعرفه‌ها از ۶۰٪ تا ۱۲۰٪ متغیر است.
- خودروهای لوکس و وسایل نقلیه موتور بزرگ: می‌توانند با عوارض گمرکی تا سقف ۳۰۰٪ ، شامل عوارض تکمیلی و نظارتی، مواجه شوند.
- وسایل نقلیه تجاری: کامیون‌ها و اتوبوس‌ها معمولاً بسته به هدف و اندازه وسیله نقلیه، تعرفه‌هایی بین ۲۵ تا ۵۰ درصد را شامل می‌شوند.
- قطعات و اجزای خودرو: قطعات خودرو مانند موتور، لاستیک و باتری مشمول تعرفه‌های ۱۰ تا ۲۵ درصدی هستند و نرخ‌های ترجیحی برای قطعاتی که در صنعت مونتاژ محلی استفاده می‌شوند، اعمال می‌شود.
۲.۳ عوارض واردات ویژه برای برخی کشورها
بنگلادش با کشورهای مختلف توافق‌نامه‌های تجاری دارد که تعرفه‌های برخی کالاهای صنعتی را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، تحت SAFTA ، ماشین‌آلات صنعتی وارداتی از کشورهای عضو مانند هند و نپال ممکن است از تعرفه‌های پایین‌تری برخوردار باشند. علاوه بر این، تعهدات بنگلادش به سازمان تجارت جهانی ، کاهش تعرفه‌های کالاهای صنعتی از کشورهای عضو را پیش‌بینی می‌کند.
۳. منسوجات و پوشاک
بنگلادش یکی از بزرگترین صادرکنندگان منسوجات و پوشاک در جهان است. در نتیجه، دولت برای محافظت از صنعت داخلی خود، تعرفه‌های نسبتاً پایینی برای مواد اولیه و عوارض بالاتری برای پوشاک تکمیل‌شده وارداتی اعمال می‌کند.
۳.۱ مواد اولیه
- پنبه و نخ: بنگلادش بخش بزرگی از پنبه و نخ مصنوعی خود را وارد می‌کند و تعرفه‌های پایینی (۱ تا ۵ درصد) برای تضمین رقابت‌پذیری صنعت نساجی داخلی اعمال می‌شود.
- واردات پنبه: معمولاً با تعرفه ۵٪ مواجه است.
- الیاف و نخ‌های مصنوعی: عوارض گمرکی ۱ تا ۳ درصد را شامل می‌شوند.
۳.۲ لباس و پوشاک تکمیل‌شده
- پوشاک و لباس: پوشاک تکمیل‌شده وارداتی به بنگلادش با تعرفه‌های بالاتری، معمولاً از ۲۵٪ تا ۵۰٪ ، برای محافظت از بخش تولید پوشاک محلی، مواجه هستند.
- لباس‌های راحتی و ورزشی: عموماً مشمول مالیات 30 تا 40 درصد می‌شوند.
- لباس‌های لوکس: ممکن است تعرفه‌های بالاتر از ۵۰٪ یا بیشتر برای برندهای لوکس اعمال شود.
۳.۳ عوارض ویژه واردات
واردات منسوجات و پوشاک از کشورهای عضو SAFTA ، مانند هند ، پاکستان و سریلانکا ، ممکن است از کاهش تعرفه‌ها یا سهمیه‌های معاف از عوارض گمرکی تحت توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای بهره‌مند شوند. علاوه بر این، بنگلادش تحت طرح عمومی ترجیحات (GSP) اتحادیه اروپا ، دسترسی ترجیحی به بازارهای اروپایی دارد که به منسوجات بنگلادشی اجازه می‌دهد بدون تعرفه وارد بازارهای اتحادیه اروپا شوند.
۴. کالاهای مصرفی
بنگلادش طیف گسترده‌ای از کالاهای مصرفی، از جمله لوازم الکترونیکی، لوازم خانگی و محصولات غذایی را وارد می‌کند. ساختار تعرفه بر این کالاها نشان دهنده تمایل دولت برای ایجاد تعادل بین دسترسی مصرف‌کنندگان به محصولات مقرون به صرفه و نیاز به حمایت از صنایع محلی است.
۴.۱ لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی
- لوازم خانگی: لوازم خانگی بزرگ مانند یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی معمولاً مشمول عوارض وارداتی ۲۵ تا ۴۰ درصد هستند.
- یخچال‌ها: عموماً مشمول مالیات 30٪ هستند.
- کولرهای گازی: معمولاً با تعرفه‌های ۳۵ تا ۴۰ درصدی مواجه هستند.
- لوازم الکترونیکی مصرفی: لوازم الکترونیکی مانند تلویزیون، تلفن‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها معمولاً با تعرفه‌های ۲۰ تا ۳۵ درصدی مواجه هستند.
- تلویزیون‌ها: با تعرفه ۲۵٪ وارد می‌شوند.
- گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها: شامل عوارض گمرکی ۱۵ تا ۲۰ درصدی می‌شوند.
۴.۲ مبلمان و اثاثیه
- مبلمان: مبلمان وارداتی، شامل مبلمان خانگی و اداری، مشمول تعرفه‌هایی از 30 تا 40 درصد است.
- اثاثیه منزل: اقلامی مانند فرش، پرده و محصولات دکوراسیون منزل معمولاً مشمول مالیات 20 تا 30 درصد می‌شوند.
۴.۳ عوارض ویژه واردات
کالاهای مصرفی از کشورهای عضو SAFTA ممکن است از کاهش تعرفه‌ها بهره‌مند شوند ، در حالی که محصولات کشورهایی که دارای توافق‌نامه‌های تجارت آزاد یا دسترسی ترجیحی تحت قوانین WTO هستند نیز ممکن است از عوارض گمرکی کمتری بهره‌مند شوند. به عنوان مثال، هند و سریلانکا از تعرفه‌های پایین‌تر برای برخی از محصولات مصرفی صادر شده به بنگلادش بهره‌مند می‌شوند.
۵. انرژی و فرآورده‌های نفتی
بنگلادش بخش قابل توجهی از نیازهای انرژی خود، به ویژه نفت و گاز را وارد می‌کند. دولت برای تضمین عرضه پایدار و در عین حال کسب درآمد، بر این واردات تعرفه و مالیات اعمال می‌کند.
۵.۱ فرآورده‌های نفتی
- نفت خام: عوارض واردات نفت خام نسبتاً پایین است، عموماً ۵ تا ۱۰ درصد ، تا قیمت آن مقرون به صرفه باشد.
- فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده: تعرفه‌های فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده، مانند بنزین، گازوئیل و سوخت هواپیما، معمولاً از 10٪ تا 25٪ متغیر است و نرخ‌های بالاتری برای فرآورده‌های سوختی لوکس وجود دارد.
۵.۲ تجهیزات انرژی تجدیدپذیر
- پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی: برای ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر، بنگلادش تعرفه‌های پایین یا صفر را برای تجهیزات انرژی تجدیدپذیر، از جمله پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی، در راستای اهداف انرژی سبز خود اعمال می‌کند.
۶. داروسازی و تجهیزات پزشکی
بخش داروسازی بنگلادش صنعتی با رشد سریع است و دولت برای تشویق تولید داخلی و در عین حال تضمین دسترسی به محصولات ضروری مراقبت‌های بهداشتی، تعرفه‌های حمایتی بر برخی داروها و تجهیزات پزشکی وارداتی اعمال می‌کند.
۶.۱ داروسازی
- داروها: داروهای اساسی عموماً مشمول تعرفه صفر یا پایین (5% تا 10%) هستند تا از مقرون به صرفه بودن آنها اطمینان حاصل شود. ممکن است تعرفه‌های بالاتری برای داروهای غیرضروری یا لوکس اعمال شود.
۶.۲ تجهیزات پزشکی
- تجهیزات پزشکی: دستگاه‌های پزشکی مانند ابزارهای تشخیصی، ابزارهای جراحی و تخت‌های بیمارستانی معمولاً با تعرفه‌هایی بین ۵ تا ۱۵ درصد مواجه هستند.
۷. عوارض و معافیت‌های ویژه واردات
بنگلادش برای حمایت از صنایع محلی و در عین حال ترویج تجارت با کشورهای خاص، عوارض و معافیت‌های ویژه وارداتی مختلفی را اعمال می‌کند.
۷.۱ عوارض ویژه برای کشورهای غیر عضو SAFTA
واردات از کشورهای غیر عضو SAFTA، مانند چین ، ایالات متحده و ژاپن ، مشمول نرخ‌های تعرفه استاندارد تعیین‌شده توسط NBR هستند. به عنوان مثال، محصولات چین با تعرفه‌های منظم مواجه هستند، اگرچه مشارکت بنگلادش در طرح کمربند و جاده چین (BRI) در نهایت ممکن است منجر به کاهش تعرفه‌ها برای برخی از محصولات شود.
۷.۲ توافقات دو جانبه و چند جانبه
بنگلادش از چندین توافق‌نامه تجارت ترجیحی که تعرفه‌های کالاهای کشورها یا مناطق خاص را کاهش می‌دهد، بهره‌مند است، از جمله:
- منطقه تجارت آزاد جنوب آسیا (SAFTA): کاهش تعرفه‌های گمرکی بر کالاهایی که بین کشورهای عضو SAARC ، از جمله هند ، پاکستان ، سریلانکا و سایر کشورها، مبادله می‌شوند.
- طرح عمومی ترجیحات اتحادیه اروپا (GSP): این طرح امکان اعمال تعرفه صفر بر بسیاری از کالاهای صادراتی از بنگلادش به کشورهای اتحادیه اروپا را فراهم می‌کند.
- توافق‌نامه‌های دوجانبه: بنگلادش با کشورهایی مانند هند توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه امضا کرده است که امکان معافیت از عوارض گمرکی یا کاهش نرخ تعرفه برای برخی کالاها را فراهم می‌کند.
حقایق کشور
- نام رسمی: جمهوری خلق بنگلادش
- پایتخت: داکا
- بزرگترین شهرها:
- داکا (پایتخت و بزرگترین شهر)
- چیتاگونگ
- خولنا
- درآمد سرانه: تقریباً ۲۵۵۴ دلار آمریکا (تخمین سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۱۷۱ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: بنگالی (بنگلا)
- واحد پول: تاکا بنگلادشی (BDT)
- موقعیت جغرافیایی: جنوب آسیا، از غرب، شمال و شرق با هند، از جنوب شرقی با میانمار و از جنوب با خلیج بنگال هم‌مرز است.
جغرافیای بنگلادش
بنگلادش در شمال شرقی آسیای جنوبی واقع شده است و مساحتی تقریباً ۱۴۸،۴۶۰ کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. این کشور با سرسبزی فراوان، سیستم‌های رودخانه‌ای وسیع و دشت‌های ساحلی خود، به یکی از حاصلخیزترین مناطق جهان تبدیل شده است.
- رودخانه‌ها: بنگلادش توسط بیش از ۷۰۰ رودخانه در هم آمیخته شده است که گنگ (پادما) ، برهماپوترا (جامونا) و مگنا بزرگترین رودخانه‌ها هستند.
- زمین: این کشور عمدتاً مسطح است و دارای دشت‌های سیلابی کم‌ارتفاع و دلتاهایی است که توسط رودخانه‌ها تشکیل شده‌اند. برخی مناطق تپه‌ای در مناطق تپه‌ای چیتاگونگ در جنوب شرقی وجود دارد.
- آب و هوا: بنگلادش آب و هوای موسمی گرمسیری دارد، با تابستان‌های گرم و مرطوب و باران‌های موسمی شدید.
اقتصاد بنگلادش
بنگلادش در دو دهه گذشته رشد اقتصادی سریعی را تجربه کرده و از یک اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به اقتصادی مبتنی بر تولید، خدمات و صادرات تبدیل شده است. سیاست‌های اقتصادی این کشور بر صنعتی شدن، صادرات و توسعه زیرساخت‌ها متمرکز است.
۱. منسوجات و پوشاک
بنگلادش پس از چین، دومین صادرکننده بزرگ پوشاک در جهان است. بخش نساجی و پوشاک تقریباً ۸۵ درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد و میلیون‌ها کارگر، عمدتاً زنان، را در استخدام خود دارد. دولت سیاست‌های مطلوبی را برای تقویت این بخش، از جمله تعرفه‌های پایین بر مواد اولیه و مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری خارجی، اجرا کرده است.
۲. کشاورزی
کشاورزی همچنان بخش اساسی اقتصاد بنگلادش است و تقریباً ۴۰٪ از نیروی کار را در استخدام خود دارد. محصولات کلیدی کشاورزی شامل برنج ، کنف ، چای و ماهی است. دولت از طریق یارانه‌ها، تعرفه‌های پایین نهاده‌ها و برنامه‌های توسعه روستایی، گام‌هایی برای بهبود بهره‌وری کشاورزی برداشته است.
۳. حواله‌ها و خدمات
وجوه ارسالی از کارگران خارجی نقش مهمی در اقتصاد بنگلادش ایفا می‌کند و به طور قابل توجهی به ذخایر ارزی این کشور کمک می‌کند. بخش خدمات، از جمله بانکداری، مخابرات و فناوری اطلاعات، نیز به سرعت در حال رشد است و انتظار می‌رود در آینده سهم بیشتری در تولید ناخالص داخلی کشور داشته باشد.
۴. توسعه زیرساخت‌ها
بنگلادش برای حمایت از رشد صنعتی و شهرنشینی، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در توسعه زیرساخت‌ها، از جمله نیروگاه‌های جدید ، پل‌ها و بنادر ، انجام می‌دهد. انتظار می‌رود پروژه‌هایی مانند پل پادما و مناطق ویژه اقتصادی جدید (SEZs) در سال‌های آینده، رشد اقتصادی را بیشتر کنند.