Mae’r Weriniaeth Tsiec, sydd wedi’i lleoli yng Nghanolbarth Ewrop, yn economi ddiwydiannol sy’n cael ei gyrru gan allforion sydd hefyd yn dibynnu’n fawr ar fewnforion i gynnal ei diwydiannau a’i defnydd domestig. Fel aelod o’r Undeb Ewropeaidd (UE), mae’r Weriniaeth Tsiec yn defnyddio Tariff Allanol Cyffredin (CET) yr UE ar gyfer mewnforion o wledydd nad ydynt yn rhan o’r UE, gan elwa o fasnach ddi-dariff o fewn marchnad sengl yr UE. Mae dyletswyddau mewnforio ar nwyddau sy’n dod i mewn i’r Weriniaeth Tsiec wedi’u strwythuro i amddiffyn diwydiannau lleol, cynhyrchu refeniw’r llywodraeth, a hyrwyddo masnach deg. Yn ogystal, mae cyfraddau tariff ffafriol arbennig yn cael eu cymhwyso i rai nwyddau a fewnforir o wledydd sydd â chytundebau masnach rydd (FTAs) neu raglenni masnach ffafriol gyda’r UE.
Categorïau Tariff ar gyfer Cynhyrchion a Fewnforir
Mae system tariffau tollau’r Weriniaeth Tsiec yn seiliedig ar Dariff Allanol Cyffredin yr UE (CET) ac mae wedi’i dosbarthu yn ôl categorïau cynnyrch. Isod mae dadansoddiad manwl o’r prif gategorïau cynnyrch a’u tariffau mewnforio cyfatebol.
1. Cynhyrchion Amaethyddol
Mae amaethyddiaeth yn chwarae rhan gymedrol yn economi’r Weriniaeth Tsiec, ond mae’r wlad yn dal i fewnforio amrywiaeth o gynhyrchion amaethyddol, yn enwedig y rhai na ellir eu tyfu’n ddomestig oherwydd cyfyngiadau hinsawdd. Mae tariffau ar gynhyrchion amaethyddol yn gymedrol yn gyffredinol i amddiffyn ffermwyr lleol a sicrhau diogelwch bwyd.
1.1 Cyfraddau Tariff ar gyfer Prif Gynhyrchion Amaethyddol
- Ffrwythau a Llysiau:
- Ffrwythau ffres (e.e. afalau, bananas, orennau): 8%-12%
- Llysiau (e.e. tomatos, winwns, tatws): 8%-10%
- Ffrwythau a llysiau wedi’u rhewi: 8%-12%
- Ffrwythau sych: 5%-10%
- Grawnfwydydd a Grawnfwydydd:
- Gwenith: 0%-5%
- Reis: 5%-10%
- Corn: 0%-5%
- Haidd: 5%-8%
- Cig a Dofednod:
- Cig Eidion: 10%-20%
- Porc: 10%-20%
- Dofednod (cyw iâr, twrci): 10%-20%
- Cig wedi’i brosesu (selsig, bacwn): 15%-25%
- Cynhyrchion Llaeth:
- Llaeth: 0%-10%
- Caws: 10%-20%
- Menyn: 10%-20%
- Olewau Bwytadwy:
- Olew blodyn yr haul: 10%-15%
- Olew palmwydd: 8%-15%
- Olew olewydd: 8%-12%
- Cynhyrchion Amaethyddol Eraill:
- Siwgr: 10%-15%
- Coffi a the: 5%-10%
1.2 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Cynhyrchion Amaethyddol
- Dewisiadau Masnach yr UE: Fel rhan o’r UE, mae’r Weriniaeth Tsiec yn gosod tariffau sero ar gynhyrchion amaethyddol a fewnforir o aelod-wladwriaethau eraill yr UE. Mae hyn yn hyrwyddo masnach o fewn marchnad sengl yr UE ac yn rhoi mynediad i ddefnyddwyr at gynhyrchion amaethyddol am brisiau cystadleuol.
- Gwledydd nad ydynt yn rhan o’r UE: Mae cynhyrchion amaethyddol a fewnforir o wledydd nad ydynt yn rhan o’r UE, fel yr Unol Daleithiau, Tsieina, neu Frasil, yn ddarostyngedig i’r CET. Yn ogystal, gall rhai cynhyrchion amaethyddol fod yn ddarostyngedig i gwotâu neu dariffau uwch os cânt eu mewnforio mewn symiau mawr o wledydd nad ydynt yn wledydd ffafriol.
- Rhaglenni Masnach Ffafriol: Mae’r Weriniaeth Tsiec, fel aelod o’r UE, yn elwa o gytundebau masnach ffafriol gyda gwledydd yn Affrica, y Caribî, a’r Môr Tawel (ACP), yn ogystal â gwledydd sy’n datblygu o dan y Cynllun Cyffredinol o Ddewisiadau (GSP). Yn aml, mae cynhyrchion amaethyddol o’r gwledydd hyn yn elwa o dariffau is neu fynediad di-doll.
2. Nwyddau Diwydiannol
Mae nwyddau diwydiannol yn cynrychioli cyfran sylweddol o fewnforion y Weriniaeth Tsiec, gan gynnwys peiriannau, deunyddiau crai, ac offer a ddefnyddir mewn gweithgynhyrchu ac adeiladu. Mae tariffau ar nwyddau diwydiannol wedi’u cynllunio i amddiffyn diwydiannau lleol wrth sicrhau mynediad at y deunyddiau sydd eu hangen ar gyfer twf economaidd.
2.1 Peiriannau ac Offer
- Peiriannau Trwm (e.e., bwldosers, craeniau, cloddwyr): 0%-5%
- Offer Diwydiannol:
- Peiriannau gweithgynhyrchu (e.e. peiriannau tecstilau, offer prosesu bwyd): 0%-5%
- Offer adeiladu: 0%-5%
- Offer sy’n gysylltiedig ag ynni (generaduron, tyrbinau): 0%-5%
- Offer Trydanol:
- Moduron trydan: 3%-5%
- Trawsnewidyddion: 5%
- Ceblau a gwifrau: 5%
2.2 Ceir a Rhannau Auto
Mae’r Weriniaeth Tsiec yn mewnforio llawer iawn o geir a rhannau ceir, ac mae tariffau yn y categori hwn wedi’u strwythuro i gydbwyso rheoleiddio mewnforio â diogelu’r diwydiant ceir domestig, sy’n un o brif sectorau’r wlad.
- Cerbydau Teithwyr:
- Cerbydau newydd: 10%
- Cerbydau ail-law: 10%-12% (yn dibynnu ar oedran y cerbyd a safonau allyriadau)
- Cerbydau Masnachol:
- Tryciau a bysiau: 5%-10%
- Rhannau Auto:
- Peiriannau a chydrannau mecanyddol: 3%-5%
- Teiars a systemau brêc: 3%-5%
- Electroneg cerbydau (e.e. goleuadau, systemau sain): 3%-5%
2.3 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Nwyddau Diwydiannol
- Dewisiadau Masnach yr UE: Mae nwyddau a fewnforir o aelod-wladwriaethau eraill yr UE yn rhydd o dariffau o dan reolau marchnad sengl yr UE, gan hwyluso masnach o fewn y bloc.
- Cytundebau Masnach Rydd: Mae gan yr UE sawl cytundeb masnach rydd gyda gwledydd fel Canada (CETA), Japan, a De Corea. Gall nwyddau diwydiannol a fewnforir o’r gwledydd hyn i’r Weriniaeth Tsiec elwa o dariffau is neu ddim tariffau o dan y cytundebau hyn.
3. Electroneg Defnyddwyr ac Offerynnau
Mae Gweriniaeth Tsiec yn mewnforio llawer iawn o electroneg defnyddwyr ac offer cartref, yn bennaf o Asia ac Ewrop. Mae tariffau ar y nwyddau hyn yn gymharol isel, gyda’r nod o hyrwyddo mynediad at dechnoleg fodern a nwyddau defnyddwyr.
3.1 Electroneg Defnyddwyr
- Ffonau Clyfar: 0%-5%
- Gliniaduron a Thabledi: 0%-5%
- Teleduon: 3%-5%
- Offer Sain (e.e., siaradwyr, systemau sain): 3%-5%
- Camerâu ac Offer Ffotograffiaeth: 3%-5%
3.2 Offer Cartref
- Oergelloedd: 3%-5%
- Peiriannau Golchi Dillad: 3%-5%
- Poptai Microdon: 3%-5%
- Cyflyrwyr Aer: 3%-5%
- Peiriannau golchi llestri: 3%-5%
3.3 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Electroneg ac Offerynnau
- Cytundebau Masnach Rydd yr UE: Mae electroneg defnyddwyr ac offer cartref a fewnforir o wledydd y mae gan yr UE gytundebau masnach rydd â nhw, fel Japan a De Korea, yn elwa o dariffau is neu ddim tariffau o gwbl o dan y cytundebau hyn.
- Gwledydd nad ydynt yn rhan o’r UE: Mae electroneg ac offer a fewnforir o wledydd nad ydynt yn rhan o’r UE, fel Tsieina a’r Unol Daleithiau, yn ddarostyngedig i’r CET safonol, sydd fel arfer yn amrywio o 3% i 5%.
4. Tecstilau, Dillad ac Esgidiau
Mae defnyddwyr Tsiec yn dibynnu ar fewnforion ar gyfer llawer o decstilau, dillad ac esgidiau’r wlad, yn enwedig o wledydd yn Asia ac Ewrop. Mae tariffau yn y categori hwn wedi’u cynllunio i gydbwyso’r angen am nwyddau a fewnforir â diogelu gweithgynhyrchwyr lleol.
4.1 Dillad a Gwisgoedd
- Dillad Safonol (e.e., crysau-t, jîns, siwtiau): 12%-15%
- Brandiau Moethus a Dylunwyr: 15%-20%
- Dillad Chwaraeon a Dillad Athletaidd: 10%-15%
4.2 Esgidiau
- Esgidiau Safonol: 10%-15%
- Esgidiau Moethus: 15%-20%
- Esgidiau Athletaidd ac Esgidiau Chwaraeon: 10%-15%
4.3 Tecstilau a Ffabrigau Amrwd
- Cotwm: 0%-5%
- Gwlân: 0%-5%
- Ffibrau Synthetig: 5%-10%
4.4 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Tecstilau
- Mynediad Ffafriol i Wledydd sy’n Datblygu: O dan Gynllun Dewisiadau Cyffredinol (GSP) yr UE, mae tecstilau a dillad o wledydd sy’n datblygu yn elwa o dariffau is neu fynediad di-doll i farchnad y Weriniaeth Tsiec. Mae hyn yn hyrwyddo masnach deg ac yn cefnogi nodau datblygu.
- Manteision Cytundeb Masnach Rydd: Mae tecstilau a dillad sy’n cael eu mewnforio o wledydd sydd â chytundebau masnach rydd gyda’r UE, fel Fietnam a Chanada, yn elwa o dariffau neu eithriadau ffafriol.
5. Fferyllol ac Offer Meddygol
Mae Gweriniaeth Tsiec yn mewnforio llawer iawn o fferyllol ac offer meddygol i gefnogi ei system gofal iechyd. Mae tariffau ar y cynhyrchion hyn yn gyffredinol yn isel er mwyn sicrhau mynediad fforddiadwy at nwyddau gofal iechyd.
5.1 Cynhyrchion Fferyllol
- Meddyginiaethau (generig a brand): 0%-5%
- Brechlynnau: 0%
- Atchwanegiadau a Fitaminau: 5%-10%
5.2 Offer Meddygol
- Offer Diagnostig (e.e. peiriannau pelydr-X, peiriannau MRI): 0%-5%
- Offerynnau Llawfeddygol: 0%-5%
- Gwelyau Ysbyty ac Offer Monitro: 0%-5%
5.3 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Cynhyrchion Meddygol
- Dim Tariff ar gyfer Mewnforion o’r UE: Mae fferyllol ac offer meddygol a fewnforir o aelod-wladwriaethau eraill yr UE yn dod i mewn i’r Weriniaeth Tsiec heb unrhyw dariffau, gan sicrhau mynediad llyfn at nwyddau gofal iechyd hanfodol.
- Dewisiadau FTA: Gall cynhyrchion meddygol a fewnforir o wledydd sydd â Cytundebau FTA yr UE, fel Japan a Chanada, elwa o dariffau is neu ddim tariffau o gwbl, gan hyrwyddo gofal iechyd fforddiadwy.
6. Alcohol, Tybaco, a Nwyddau Moethus
Mae Gweriniaeth Tsiec yn gosod tariffau uwch ar alcohol, tybaco a nwyddau moethus i reoleiddio defnydd a chynhyrchu refeniw i’r llywodraeth. Mae’r nwyddau hyn hefyd yn destun trethi ecseis yn ogystal â dyletswyddau tollau.
6.1 Diodydd Alcoholaidd
- Cwrw: 15%-20%
- Gwin: 15%-20%
- Gwirodydd (wisgi, fodca, rym): 20%-30%
- Diodydd Di-alcohol: 10%-15%
6.2 Cynhyrchion Tybaco
- Sigaréts: 30%-40%
- Sigarau: 25%-35%
- Cynhyrchion Tybaco Eraill (e.e. tybaco pibell): 25%-35%
6.3 Nwyddau Moethus
- Oriawr a Gemwaith: 20%-30%
- Bagiau Llaw ac Ategolion Dylunwyr: 20%-30%
- Electroneg Pen Uchel: 10%-15%
6.4 Dyletswyddau Mewnforio Arbennig ar gyfer Nwyddau Moethus
- Mewnforion o wledydd nad ydynt yn rhan o’r UE: Mae nwyddau moethus a fewnforir o wledydd nad ydynt yn rhan o’r UE yn wynebu tariffau uwch, sydd fel arfer yn amrywio o 20% i 30%, yn dibynnu ar y cynnyrch. Gall y nwyddau hyn hefyd fod yn destun trethi ecseis ychwanegol.
- Trethi Cyfradd: Yn ogystal â thariffau, mae alcohol, tybaco a nwyddau moethus yn destun trethi cyfradd, sy’n cynyddu cost yr eitemau hyn ymhellach yn y Weriniaeth Tsiec.
Ffeithiau am Wledydd yn y Weriniaeth Tsiec
- Enw Ffurfiol: Gweriniaeth Tsiec (Česká republika)
- Prifddinas: Prag (Praha)
- Tair Dinas Fwyaf:
- Prag
- Brno
- Ostrava
- Incwm y Pen: Tua $27,000 USD (amcangyfrif 2023)
- Poblogaeth: Tua 10.7 miliwn (amcangyfrif 2023)
- Iaith Swyddogol: Tsieceg
- Arian cyfred: Coruna Tsiec (CZK)
- Lleoliad: Canol Ewrop, wedi’i ffinio â’r Almaen i’r gorllewin, Gwlad Pwyl i’r gogledd, Slofacia i’r dwyrain, ac Awstria i’r de.
Daearyddiaeth y Weriniaeth Tsiec
Mae Gweriniaeth Tsiec yn wlad heb dirwedd sydd wedi’i lleoli yng Nghanolbarth Ewrop. Mae’n adnabyddus am ei thirwedd amrywiol, sy’n cynnwys mynyddoedd, gwastadeddau tonnog, a dyffrynnoedd afonydd. Mae daearyddiaeth y wlad wedi chwarae rhan sylweddol yn ei datblygiad economaidd, gyda thir ffrwythlon yn cynnal amaethyddiaeth ac afonydd yn hwyluso masnach.
- Mynyddoedd: Mae Gweriniaeth Tsiec yn gartref i sawl cadwyn o fynyddoedd, gan gynnwys Mynyddoedd Krkonoše (rhan o gadwyn y Sudetes) yn y gogledd a Choedwig Bohemia (Šumava) yn y de. Mae’r cadwyni hyn yn boblogaidd ar gyfer gweithgareddau awyr agored fel sgïo a heicio.
- Afonydd: Afon Elbe (Labe) ac Afon Vltava yw’r ddwy brif afon yn y Weriniaeth Tsiec. Mae’r Vltava yn llifo trwy’r brifddinas, Prag, ac mae’n ddyfrffordd bwysig ar gyfer cludiant a masnach.
- Hinsawdd: Mae gan Weriniaeth Tsiec hinsawdd gyfandirol dymherus, gyda gaeafau oer a hafau cynnes. Mae glawiad wedi’i ddosbarthu’n gymharol gyfartal drwy gydol y flwyddyn, gan gynnal amaethyddiaeth a diwydiant.
Economi’r Weriniaeth Tsiec a’r Prif Ddiwydiannau
Mae gan Weriniaeth Tsiec economi ddatblygedig, incwm uchel gyda sectorau diwydiannol, gweithgynhyrchu a gwasanaeth cryf. Mae’n un o’r economïau mwyaf llewyrchus a sefydlog yng Nghanolbarth Ewrop, gan elwa o’i lleoliad a’i hintegreiddio i’r Undeb Ewropeaidd.
1. Diwydiant Modurol
- Mae’r diwydiant modurol yn un o sectorau pwysicaf Gweriniaeth Tsiec, gan gyfrannu’n sylweddol at GDP a chyflogaeth. Mae’r wlad yn gartref i gwmnïau modurol mawr fel Škoda Auto, sy’n allforio cerbydau ledled y byd.
- Allforion Allweddol: Mae ceir a rhannau modurol ymhlith allforion pwysicaf y Weriniaeth Tsiec, gyda’r wlad yn gwasanaethu fel canolfan gynhyrchu ar gyfer brandiau rhyngwladol.
2. Gweithgynhyrchu Peiriannau ac Offer
- Mae Gweriniaeth Tsiec yn adnabyddus am ei gweithgynhyrchu peiriannau ac offer o ansawdd uchel, sy’n cynnwys popeth o beiriannau diwydiannol i offer electronig. Mae gweithlu medrus y wlad a’i seilwaith datblygedig yn cefnogi’r diwydiant hwn.
- Cynhyrchion Allweddol: Mae nwyddau a allforir yn cynnwys peiriannau ar gyfer gweithgynhyrchu, adeiladu a chynhyrchu ynni.
3. Technoleg Gwybodaeth
- Mae gan Weriniaeth Tsiec sector technoleg gwybodaeth (TG) sy’n tyfu, gyda ffocws cryf ar ddatblygu meddalwedd, gwasanaethau TG, a seiberddiogelwch. Mae’r wlad yn dod yn ganolfan ranbarthol ar gyfer cwmnïau technoleg newydd ac arloesedd.
4. Fferyllol a Gofal Iechyd
- Mae gan Weriniaeth Tsiec sector fferyllol a gofal iechyd datblygedig iawn, sy’n cynhyrchu ystod eang o feddyginiaethau a dyfeisiau meddygol. Mae’r wlad hefyd yn gyrchfan boblogaidd ar gyfer twristiaeth feddygol, yn enwedig mewn meysydd fel deintyddiaeth a llawdriniaeth gosmetig.
5. Twristiaeth
- Mae twristiaeth yn gyfrannwr mawr i economi’r Weriniaeth Tsiec, gyda miliynau o ymwelwyr yn cael eu denu at ddinasoedd hanesyddol, cestyll a thirweddau naturiol y wlad. Mae Prag yn un o’r cyrchfannau twristaidd mwyaf poblogaidd yn Ewrop.
- Atyniadau Twristaidd: Yn ogystal â Phrâg, mae cyrchfannau poblogaidd eraill yn cynnwys Český Krumlov, Karlovy Vary, a Pharc Cenedlaethol Bohemia yn y Swistir.
