Ang Cambodia, na matatagpuan sa Timog-silangang Asya, ay may lumalagong ekonomiya na lubos na umaasa sa mga pag-import upang matugunan ang mga lokal na pangangailangan nito. Bilang isang umuunlad na bansa, ang Cambodia ay nag-aangkat ng malawak na hanay ng mga kalakal, kabilang ang mga produktong pangkonsumo, makinarya sa industriya, mga produktong pang-agrikultura, at hilaw na materyales. Ang bansa ay nag-aaplay ng isang structured na sistema ng taripa upang ayusin ang mga pag-import, protektahan ang mga lokal na industriya, at makabuo ng kita ng pamahalaan. Ang Cambodia ay miyembro ng Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) at ng World Trade Organization (WTO), na nagbibigay-daan dito na makinabang sa mga preferential trade agreement at pinababang taripa sa mga import mula sa ilang bansa. Ang mga taripa sa pag-import ng Cambodia ay ikinategorya batay sa uri ng mga kalakal, ang kanilang pinagmulan, at mga kasunduan sa kalakalan sa lugar. Ang mga espesyal na tungkulin sa pag-import ay ipinapataw din sa mga partikular na produkto upang pangalagaan ang ilang mga industriya.
Mga Kategorya ng Taripa para sa Mga Imported na Produkto
Ang sistema ng taripa ng Cambodia ay batay sa Harmonized System (HS), na nag-uuri ng mga produkto sa iba’t ibang kategorya. Ang mga rate ng taripa ay nakabalangkas upang balansehin ang mga pangangailangan ng lokal na merkado habang hinihikayat ang pakikipagkalakalan sa ibang mga bansa. Nasa ibaba ang isang detalyadong breakdown ng mga rate ng import tariff ng Cambodia ayon sa kategorya ng produkto.
1. Mga Produktong Pang-agrikultura
Ang agrikultura ay isang mahalagang sektor sa ekonomiya ng Cambodia, ngunit ang bansa ay nag-aangkat pa rin ng iba’t ibang produktong pang-agrikultura upang umakma sa lokal na produksyon. Ang mga rate ng taripa sa mga produktong pang-agrikultura ay karaniwang katamtaman upang maprotektahan ang mga lokal na magsasaka at matiyak ang seguridad sa pagkain.
1.1 Mga Rate ng Taripa para sa Mga Pangunahing Produktong Pang-agrikultura
- Mga Prutas at Gulay:
- Mga sariwang prutas (hal., mansanas, dalandan, saging): 7%-15%
- Mga gulay (hal., sibuyas, patatas, kamatis): 10%-15%
- Mga frozen na prutas at gulay: 10%-15%
- Mga pinatuyong prutas: 10%-15%
- Mga Butil at Cereal:
- Trigo: 7%
- Bigas: 7%-10%
- Mais: 5%-10%
- Barley: 7%
- Karne at Manok:
- Karne ng baka: 15%
- Baboy: 15%
- Manok (manok, pabo): 15%
- Mga naprosesong karne (sausage, bacon): 20%
- Mga Produktong Gatas:
- Gatas: 5%-10%
- Keso: 10%-15%
- Mantikilya: 10%
- Mga Langis na Nakakain:
- Langis ng sunflower: 10%
- Langis ng palma: 7%-10%
- Langis ng oliba: 5%-10%
- Iba pang Produktong Pang-agrikultura:
- Asukal: 15%-20%
- Kape at tsaa: 10%
1.2 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Mga Produktong Pang-agrikultura
- ASEAN Trade Preferences: Bilang miyembro ng ASEAN, ang Cambodia ay nakikinabang mula sa ASEAN Free Trade Area (AFTA), na nagbibigay-daan para sa mga pinababang taripa o zero tariffs sa mga pag-import ng agrikultura mula sa ibang mga bansang ASEAN. Halimbawa, ang bigas mula sa Thailand o Vietnam ay pumapasok sa Cambodia na may mas mababang mga taripa, karaniwang nasa pagitan ng 0% at 5%.
- Non-ASEAN Countries: Ang mga produktong pang-agrikultura na inangkat mula sa mga bansang hindi ASEAN, tulad ng United States o European Union, ay nahaharap sa karaniwang mga rate ng taripa. Ang mas mataas na tungkulin ay inilalapat sa mga sensitibong produktong pang-agrikultura tulad ng mga karne at pagawaan ng gatas upang maprotektahan ang mga lokal na magsasaka.
2. Industrial Goods
Lumalawak ang industriyal na sektor ng Cambodia, at ang bansa ay nag-aangkat ng iba’t ibang mga produktong pang-industriya, kabilang ang makinarya, hilaw na materyales, at kagamitan. Ang mga taripa sa mga produktong pang-industriya ay nakabalangkas upang hikayatin ang lokal na produksyon habang tinitiyak ang access sa mga kinakailangang pag-import para sa paglago ng industriya.
2.1 Makinarya at Kagamitan
- Malakas na Makinarya (hal., mga bulldozer, crane, excavator): 0%-10%
- Kagamitang Pang-industriya:
- Makinarya sa paggawa (hal., mga textile machine, kagamitan sa pagproseso ng pagkain): 0%-10%
- Mga kagamitan sa pagtatayo: 0%-10%
- Kagamitang nauugnay sa enerhiya (mga generator, turbine): 0%-7%
- Kagamitang elektrikal:
- Mga de-koryenteng motor: 5%-10%
- Mga transformer: 5%-10%
- Mga cable at mga kable: 5%-10%
2.2 Mga Sasakyan at Mga Piyesa ng Sasakyan
Ini-import ng Cambodia ang karamihan sa mga sasakyan at piyesa ng sasakyan nito upang matugunan ang mga pangangailangan sa domestic transportasyon. Ang mga taripa sa mga sasakyan at mga piyesa ng sasakyan ay idinisenyo upang ayusin ang pangangailangan at protektahan ang kapaligiran sa pamamagitan ng pagtataguyod ng pag-import ng mas bago, mas matipid sa gasolina na mga sasakyan.
- Mga Pampasaherong Sasakyan:
- Mga bagong sasakyan: 15%-35% (depende sa laki at uri ng makina)
- Mga ginamit na sasakyan: 25%-45% (depende sa edad at laki ng makina)
- Mga Komersyal na Sasakyan:
- Mga trak at bus: 5%-20%
- Mga Piyesa ng Sasakyan:
- Mga makina at mekanikal na bahagi: 5%-10%
- Mga gulong at sistema ng preno: 10%
- Electronics ng sasakyan (hal., ilaw, mga audio system): 5%-10%
2.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Mga Pang-industriya na Kalakal
- ASEAN Trade Preferences: Ang mga produktong pang-industriya na inangkat mula sa ibang mga bansang miyembro ng ASEAN ay nakikinabang mula sa pinababang mga taripa o mga pagbubukod sa taripa sa ilalim ng ASEAN Free Trade Area. Halimbawa, ang makinarya at mga piyesa ng sasakyan mula sa Thailand o Vietnam ay maaaring humarap sa mas mababang mga taripa kumpara sa mga pag-import mula sa mga bansang hindi ASEAN.
- Non-ASEAN Countries: Ang mga produktong pang-industriya na inangkat mula sa mga bansang hindi ASEAN, kabilang ang China, Japan, United States, at ang European Union, ay nahaharap sa karaniwang mga rate ng taripa. Ang Cambodia ay may mga bilateral na kasunduan sa kalakalan sa ilang mga bansa, na nagbibigay-daan para sa pinababang mga taripa sa mga partikular na produktong pang-industriya.
3. Consumer Electronics at Appliances
Ini-import ng Cambodia ang karamihan sa mga consumer electronics at mga gamit sa bahay nito mula sa mga bansang Asyano tulad ng China, Japan, at South Korea. Ang mga taripa sa mga kalakal na ito ay karaniwang mababa upang hikayatin ang pag-access sa modernong teknolohiya at electronics.
3.1 Consumer Electronics
- Mga Smartphone: 5%-10%
- Mga Laptop at Tablet: 5%-10%
- Mga Telebisyon: 7%-10%
- Audio Equipment (hal., mga speaker, sound system): 7%-10%
- Mga Camera at Photography Equipment: 5%-10%
3.2 Mga Kagamitan sa Bahay
- Mga Refrigerator: 7%-10%
- Mga Washing Machine: 10%
- Mga Microwave Oven: 5%-10%
- Mga Air Conditioner: 5%-10%
- Mga makinang panghugas: 7%-10%
3.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Electronics at Appliances
- Mga Exemption sa ASEAN: Ang mga consumer electronics at mga kasangkapan sa bahay na inangkat mula sa mga bansang ASEAN ay kadalasang nakikinabang mula sa pinababa o zero na mga taripa. Nagbibigay ito sa mga mamimili ng access sa abot-kayang electronics mula sa mga kalapit na bansa tulad ng Thailand at Vietnam.
- Non-ASEAN Imports: Ang mga consumer electronics na na-import mula sa mga bansang hindi ASEAN, tulad ng China, Japan, at United States, ay nahaharap sa karaniwang mga rate ng taripa, karaniwang nasa pagitan ng 5% at 10%.
4. Mga Tela, Damit, at Sapatos
Ang Cambodia ay isang pangunahing exporter ng tela at damit, ngunit nag-aangkat din ito ng mga hilaw na materyales at mga produktong damit. Ang mga taripa sa sektor na ito ay nakabalangkas upang protektahan ang mga lokal na tagagawa habang nagbibigay-daan sa pag-access sa internasyonal na fashion at kasuotan sa paa.
4.1 Damit at Kasuotan
- Karaniwang Damit (hal., mga t-shirt, maong, suit): 15%-20%
- Mga Brand ng Luxury at Designer: 25%-30%
- Sportswear at Athletic Apparel: 10%-20%
4.2 Sapatos
- Karaniwang Sapatos: 10%-20%
- Marangyang Sapatos: 25%-30%
- Mga Athletic Shoes at Sports Footwear: 10%-15%
4.3 Mga Hilaw na Tela at Tela
- Cotton: 0%-7%
- Lana: 0%-7%
- Mga Synthetic Fibers: 5%-10%
4.4 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Mga Tela
- ASEAN Free Trade: Ang mga tela, damit, at sapatos na inangkat mula sa mga bansang miyembro ng ASEAN ay nakikinabang mula sa pinababa o zero na mga taripa, na nagpapatibay ng kooperasyong panrehiyon sa industriya ng tela. Ang sektor ng tela ng Cambodia ay nag-aangkat ng mga hilaw na materyales mula sa mga bansang ASEAN tulad ng Vietnam at Thailand sa mga preperensiyang rate.
- Non-ASEAN Imports: Ang mga luxury textile at designer na damit na na-import mula sa mga bansang hindi ASEAN ay nahaharap sa mas mataas na mga taripa, mula 25% hanggang 30%, habang ang mga karaniwang import ng damit ay nahaharap sa mga taripa na 15% hanggang 20%.
5. Mga Parmasyutiko at Kagamitang Medikal
Ini-import ng Cambodia ang karamihan sa mga parmasyutiko at kagamitang medikal nito upang suportahan ang lumalagong sistema ng pangangalagang pangkalusugan nito. Ang gobyerno ay naglalapat ng mababang taripa sa mga kalakal na ito upang matiyak na ang mga mahahalagang suplay na medikal ay abot-kaya.
5.1 Mga Produktong Parmasyutiko
- Mga gamot (generic at branded): 0%-7%
- Mga bakuna: 0%
- Mga Supplement at Bitamina: 5%-10%
5.2 Kagamitang Medikal
- Mga Kagamitang Pang-diagnose (hal., X-ray machine, MRI machine): 0%-5%
- Mga Instrumentong Pang-opera: 5%-10%
- Mga Kama sa Ospital at Kagamitan sa Pagsubaybay: 5%-10%
5.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Mga Produktong Medikal
- ASEAN Healthcare Imports: Ang mga parmasyutiko at kagamitang medikal na na-import mula sa mga bansang ASEAN ay nakikinabang mula sa pinababa o zero na mga taripa, na tinitiyak na ang mga tagapagbigay ng pangangalagang pangkalusugan ay may access sa abot-kayang mga produktong medikal sa loob ng rehiyon.
- Non-ASEAN Countries: Ang mga produktong medikal na inangkat mula sa mga bansang hindi ASEAN ay nahaharap sa karaniwang mga rate ng taripa ngunit kadalasan ay mababa, mula 0% hanggang 10%.
6. Alak, Tabako, at Mamahaling Kalakal
Ang Cambodia ay nagpapataw ng mas mataas na mga taripa sa alak, tabako, at mga luxury goods upang ayusin ang pagkonsumo at makabuo ng kita para sa gobyerno. Ang mga produktong ito ay napapailalim din sa mga excise tax bilang karagdagan sa mga tungkulin sa customs.
6.1 Mga Inumin na Alkohol
- Beer: 25%-35%
- Alak: 30%-35%
- Mga espiritu (whiskey, vodka, rum): 30%-40%
- Mga Non-Alcoholic Inumin: 7%-10%
6.2 Mga Produkto ng Tabako
- Sigarilyo: 30%-35%
- Mga tabako: 35%
- Iba pang Produkto ng Tabako (hal., pipe tobacco): 35%
6.3 Mga Mamahaling Kalakal
- Mga Relo at Alahas: 25%-30%
- Mga Handbag at Accessory ng Designer: 30%-35%
- High-End Electronics: 20%-25%
6.4 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Mga Mamahaling Kalakal
- Non-ASEAN Luxury Goods: Ang mga luxury goods na na-import mula sa non-ASEAN na mga bansa, tulad ng Europe o United States, ay nahaharap sa mataas na taripa, karaniwang nasa pagitan ng 25% at 35%. Ang mga taripa na ito ay idinisenyo upang ayusin ang pagkonsumo ng luho at makabuo ng kita.
- Mga Excise Tax: Bilang karagdagan sa mga taripa, ang Cambodia ay nagpapataw ng mga excise tax sa alak, tabako, at mga luxury goods upang higit pang kontrolin ang pagkonsumo at pataasin ang kita ng pamahalaan.
Bansa Katotohanan tungkol sa Cambodia
- Pormal na Pangalan: Kaharian ng Cambodia
- Capital City: Phnom Penh
- Tatlong Pinakamalaking Lungsod:
- Phnom Penh
- Siem Reap
- Battambang
- Per Capita Income: Tinatayang. $1,700 USD (2023 pagtatantya)
- Populasyon: Tinatayang. 16.9 milyon (2023 pagtatantya)
- Opisyal na Wika: Khmer
- Pera: Cambodian Riel (KHR)
- Lokasyon: Timog-silangang Asya, hangganan ng Thailand sa kanluran, Laos sa hilaga, Vietnam sa silangan, at Gulpo ng Thailand sa timog.
Heograpiya ng Cambodia
Matatagpuan ang Cambodia sa gitna ng Timog-silangang Asya, na kilala sa mayamang pamana nitong kultura at magkakaibang heograpiya. Nagtatampok ang bansa ng kumbinasyon ng mabababang kapatagan, ilog, at bulubundukin na humuhubog sa mga aktibidad sa ekonomiya at agrikultura nito. Ang Mekong River, isa sa pinakamahabang ilog sa mundo, ay dumadaloy sa Cambodia at gumaganap ng mahalagang papel sa sektor ng agrikultura at pangisdaan ng bansa.
- Lowland Plains: Ang gitnang kapatagan ng lowland ng Cambodia ay kung saan naninirahan ang karamihan ng populasyon at kung saan ginaganap ang karamihan ng mga aktibidad sa agrikultura. Ang rehiyong ito ay pinangungunahan ng mga palayan at lubos na umaasa sa mga seasonal monsoon para sa patubig.
- Mekong River: Ang Mekong River, na dumadaloy mula sa Laos patungo sa Cambodia at pasulong sa Vietnam, ay nagsisilbing isang mahalagang daanan ng tubig para sa transportasyon, agrikultura, at pangingisda. Nagbibigay din ito ng potensyal na hydropower para sa mga pangangailangan ng enerhiya ng Cambodia.
- Tonle Sap Lake: Ang Tonle Sap, ang pinakamalaking freshwater lake sa Southeast Asia, ay isang kritikal na mapagkukunan para sa pangisdaan ng bansa. Ang pana-panahong pagbaha ng lawa ay nagbibigay ng matabang lupa para sa agrikultura at tahanan ng isang malaking komunidad ng pangingisda.
- Klima: Ang Cambodia ay may tropikal na klima, na may tag-ulan mula Mayo hanggang Oktubre at tagtuyot mula Nobyembre hanggang Abril. Ang mainit na temperatura ng bansa at masaganang pag-ulan ay sumusuporta sa sektor ng agrikultura nito, partikular na ang pagsasaka ng palay.
Ekonomiya ng Cambodia at Mga Pangunahing Industriya
Ang ekonomiya ng Cambodia ay nakaranas ng mabilis na paglago sa nakalipas na dalawang dekada, na hinimok ng mga sektor ng pagmamanupaktura ng damit, agrikultura, turismo, at konstruksiyon nito. Gayunpaman, nahaharap pa rin ang bansa sa mga hamon tulad ng kahirapan, limitadong imprastraktura, at pag-asa sa mga industriyang may mababang halaga.
1. Paggawa ng Garment at Tela
- Ang industriya ng damit ng Cambodia ay ang gulugod ng ekonomiya nito, na gumagamit ng malaking bahagi ng populasyon at nagsasaalang-alang ng malaking bahagi ng kita sa pag-export ng bansa. Ang bansa ay isang pangunahing tagapagtustos ng kasuotan sa mga pandaigdigang merkado, na ang mga pag-export ay pangunahing nakalaan para sa Estados Unidos, European Union, at Japan.
- Mga Export: Ang karamihan sa mga export ng Cambodia ay mga kasuotan, tela, at sapatos, na bumubuo ng higit sa 70% ng kabuuang mga export ng bansa.
2. Agrikultura
- Ang agrikultura ay nananatiling pangunahing sektor sa Cambodia, na gumagamit ng halos kalahati ng mga manggagawa. Ang bansa ay gumagawa ng palay, goma, kamoteng kahoy, mais, at tubo. Ang Cambodia ay higit sa lahat ay may sariling kakayahan sa bigas at ito ay isang makabuluhang exporter ng giniling na bigas.
- Mga Pang-agrikulturang Pagluluwas: Bigas, goma, at kamoteng kahoy ang pangunahing pang-agrikulturang eksport ng Cambodia. Ang pamahalaan ay nagsusumikap na mapabuti ang kalidad ng mga produktong pang-agrikultura nito upang mapataas ang kanilang pagiging mapagkumpitensya sa mga pandaigdigang pamilihan.
3. Turismo
- Ang mayamang kasaysayan at kultural na pamana ng Cambodia, partikular ang Angkor Wat temple complex sa Siem Reap, ay ginagawa itong isang sikat na destinasyon ng turista. Ang sektor ng turismo ay naging isa sa pinakamalaking nag-aambag sa GDP ng bansa, na lumilikha ng mga trabaho at nagpapalakas ng mga kita ng foreign exchange.
- Mga Atraksyon sa Turista: Bilang karagdagan sa Angkor Wat, ang iba pang pangunahing destinasyon ng turista ng Cambodia ay kinabibilangan ng Phnom Penh, ang kabisera ng lungsod, at ang mga baybaying lugar sa kahabaan ng Gulpo ng Thailand, tulad ng Sihanoukville.
4. Konstruksyon at Real Estate
- Ang mga sektor ng konstruksiyon at real estate ng Cambodia ay nakaranas ng makabuluhang paglago, na hinimok ng tumataas na direktang pamumuhunan ng dayuhan at pangangailangan para sa bagong imprastraktura. Ang Phnom Penh, sa partikular, ay nakakita ng boom sa commercial at residential real estate development, na may maraming matataas na gusali at shopping mall na itinatayo.
- Pamumuhunan: Ang dayuhang pamumuhunan, partikular na mula sa China, ay may malaking papel sa pagpapaunlad ng imprastraktura ng Cambodia, kabilang ang mga kalsada, tulay, at komersyal na gusali.
5. Enerhiya
- Ang sektor ng enerhiya ng Cambodia ay umuunlad pa rin, kung saan nakatuon ang pamahalaan sa pagpapalawak ng kapasidad ng pagbuo ng kuryente ng bansa upang matugunan ang mga pangangailangan ng lumalaking populasyon at mga industriya nito. Ang hydropower at solar energy ay natukoy bilang mga pangunahing lugar para sa paglago sa hinaharap.
- Hydropower: Ang Mekong River at ang mga tributaries nito ay nag-aalok ng malaking potensyal na hydropower, na pinagsisikapan ng gobyerno na gamitin upang mabawasan ang pag-asa sa imported na kuryente mula sa mga kalapit na bansa.