Ang Brunei Darussalam, isang maliit ngunit mayamang bansa na matatagpuan sa isla ng Borneo sa Timog-silangang Asya, ay may nakabalangkas na rehimeng taripa ng customs na naglalayong i-regulate ang mga pag-import at protektahan ang mga domestic na industriya. Bilang miyembro ng Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) at ng World Trade Organization (WTO), ang Brunei ay sumusunod sa internasyonal na mga tuntunin sa kalakalan, habang nakikinabang sa mga rehiyonal na kasunduan sa kalakalan na nagpapababa ng mga rate ng taripa sa mga kalakal na inangkat mula sa mga partikular na bansa. Ang Brunei ay lubos na umaasa sa mga pag-import para sa iba’t ibang uri ng mga kalakal, dahil sa maliit na populasyon nito at limitadong mga kakayahan sa domestic production. Pinipili ng pamahalaan ang mga taripa upang balansehin ang pangangailangan para sa abot-kayang mga kalakal na may proteksyon ng mga lokal na negosyo at industriya.
Custom na Tariff Rate ayon sa Kategorya ng Produkto sa Brunei
1. Mga Produktong Pang-agrikultura
Ang agrikultura ay may maliit na papel sa ekonomiya ng Brunei, dahil ang bansa ay lubos na umaasa sa mga pag-import upang matugunan ang mga pangangailangan nito sa pagkain at agrikultura. Ang mga rate ng taripa para sa mga pag-import ng agrikultura ay nakaayos upang matiyak ang seguridad ng pagkain habang pinoprotektahan ang anumang lokal na produksyon ng agrikultura.
1.1 Pangunahing Produktong Pang-agrikultura
- Mga Cereal at Butil: Nag-aangkat ang Brunei ng malalaking dami ng bigas, trigo, at iba pang mga butil upang matugunan ang mga pangangailangan sa domestic consumption. Karaniwang mababa ang mga rate ng taripa upang matiyak ang pagiging affordability.
- Bigas: Bilang pangunahing pagkain, ang mga pag-import ng bigas ay karaniwang tinatangkilik ang mga zero na taripa, kahit na ang ilang mga uri ay maaaring sumailalim sa 5% na mga taripa depende sa pinagmulan.
- Trigo at iba pang butil: Karaniwang binubuwisan ng 5%, kahit na ang mga pag-import mula sa mga bansang ASEAN ay maaaring magtamasa ng mga zero taripa dahil sa mga kasunduan sa kalakalan sa rehiyon.
- Mga Prutas at Gulay: Nag-aangkat ang Brunei ng malawak na hanay ng mga prutas at gulay, partikular na mula sa mga kalapit na bansa. Ang mga taripa sa mga produktong ito ay nag-iiba depende sa seasonality at domestic production.
- Mga prutas na sitrus (mga dalandan, lemon): Karaniwang binubuwisan ng 5%, ngunit maaaring makinabang ang mga produktong pinagmulan ng ASEAN mula sa mga zero na taripa.
- Mga madahong gulay at patatas: Ang mga taripa sa pangkalahatan ay mula 5% hanggang 10%, na may mas mababang mga rate na inilalapat sa mahahalagang bagay.
1.2 Mga Hayop at Mga Produktong Gatas
- Karne at Manok: Ini-import ng Brunei ang karamihan sa mga produktong karne at manok nito. Ang istraktura ng taripa ay idinisenyo upang matiyak ang pagiging affordability habang sinusuportahan din ang mga lokal na producer ng hayop.
- Beef at tupa: Ang mga import ay karaniwang napapailalim sa 5% hanggang 10% na mga taripa, kahit na ang halal-certified na karne mula sa mga partikular na bansa ay maaaring makinabang mula sa mga pinababang taripa.
- Poultry (manok, pabo): Ang mga pag-import ng manok ay binubuwisan ng 5%, na may mga exemption o pinababang rate para sa mga pag-import mula sa mga bansang ASEAN.
- Mga Produktong Dairy: Ang dairy market sa Brunei ay lubos na umaasa sa mga import, partikular na mula sa mga bansa tulad ng Australia, New Zealand, at Malaysia.
- Milk powder at likidong gatas: Karaniwang napapailalim sa 5% na mga taripa, na may mas mababang mga rate na inilalapat sa mahahalagang produkto para sa nutrisyon ng sanggol.
- Keso at mantikilya: Ang mga taripa ay mula 5% hanggang 10%, depende sa produkto.
1.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import
Ang Brunei ay nakikinabang sa mga ASEAN free trade agreement (FTAs) na nagbibigay ng zero tariffs sa mga produktong pang-agrikultura na inangkat mula sa mga miyembrong estado. Bukod pa rito, sa ilalim ng Generalized System of Preferences (GSP), ang Brunei ay nag-aangkat ng mga produktong pang-agrikultura mula sa ilang mga umuunlad na bansa sa binawasan o zero na mga taripa.
2. Industrial Goods
Ang Brunei ay nag-aangkat ng malawak na hanay ng mga produktong pang-industriya upang suportahan ang domestic ekonomiya nito, partikular sa mga sektor tulad ng konstruksiyon, pagmamanupaktura, at langis at gas. Pinipili ng pamahalaan ang mga taripa upang suportahan ang pag-unlad ng industriya habang pinapanatiling abot-kaya ang mga mahahalagang kalakal.
2.1 Makinarya at Kagamitan
- Makinaryang Pang-industriya: Ang mga pag-import ng makinarya sa industriya ng Brunei ay kritikal para sa pagpapaunlad ng industriya ng langis at gas nito pati na rin sa mga proyektong pang-imprastraktura. Ang mga taripa sa mga pag-import na ito ay karaniwang mababa upang isulong ang paglago ng industriya.
- Makinarya sa konstruksyon (mga excavator, bulldozer): Karaniwang binubuwisan ng 0% hanggang 5%, depende sa pinagmulan.
- Kagamitan sa langis at gas: Karamihan sa mga makinarya at kagamitan na may kaugnayan sa langis at gas ay napapailalim sa zero tariffs upang suportahan ang nangungunang industriya ng bansa.
- Mga Kagamitang Elektrikal: Ang mga makinarya at kagamitang elektrikal, tulad ng mga transformer, generator, at pang-industriya na elektroniko, ay mahalaga para sa sektor ng enerhiya at konstruksiyon ng Brunei.
- Makinaryang elektrikal: Karaniwang binubuwisan ng 0% hanggang 5% upang hikayatin ang pamumuhunan sa industriya.
2.2 Mga Sasakyan at Transportasyon
Ini-import ng Brunei ang karamihan sa mga sasakyan nito, kapwa para sa personal at komersyal na paggamit. Ang gobyerno ay nagpapataw ng mga taripa sa mga pag-import ng sasakyan upang makontrol ang merkado at itaguyod ang kahusayan sa enerhiya.
- Mga Pampasaherong Sasakyan: Ang mga tungkulin sa pag-import sa mga sasakyan ay nag-iiba batay sa laki ng makina, uri ng sasakyan, at mga salik sa kapaligiran.
- Mga maliliit na pampasaherong sasakyan (sa ilalim ng 1,500cc): Karaniwang binubuwisan ng 10%.
- Mga luxury car at SUV: Maaaring maglapat ang mas mataas na mga taripa na hanggang 20%, na may mga karagdagang tungkulin batay sa kapasidad ng makina.
- Mga Komersyal na Sasakyan: Ang mga trak, bus, at iba pang komersyal na sasakyan ay napapailalim sa 5% hanggang 15% na mga taripa, depende sa laki at paggamit ng mga ito.
- Mga Bahagi at Accessory ng Sasakyan: Ang mga ekstrang bahagi gaya ng mga gulong, makina, at baterya ay karaniwang binubuwisan ng 5% hanggang 10%, na may mas mababang mga rate para sa mahahalagang bahagi na ginagamit sa pampublikong sasakyan o mga pang-industriyang aplikasyon.
2.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import para sa Ilang Bansa
Tinatamasa ng Brunei ang zero o pinababang taripa sa mga produktong pang-industriya na inangkat mula sa mga miyembrong estado ng ASEAN sa ilalim ng ASEAN Trade in Goods Agreement (ATIGA). Ang mga kalakal na inangkat mula sa mga bansa kung saan ang Brunei ay may mga bilateral na kasunduan sa kalakalan, tulad ng China sa ilalim ng ASEAN-China Free Trade Agreement, ay nakikinabang din sa mga pinababang taripa.
3. Mga Tela at Kasuotan
Ang Brunei ay nag-aangkat ng iba’t ibang uri ng tela at damit, pangunahin mula sa mga bansang ASEAN at China. Ang istraktura ng taripa para sa mga produktong tela ay idinisenyo upang protektahan ang mga lokal na tagagawa ng damit habang tinitiyak ang abot-kayang access sa damit para sa mga mamimili.
3.1 Hilaw na Materyales
- Textile Fibers and Yarn: Nag-aangkat ang Brunei ng mga hilaw na materyales gaya ng cotton, wool, at synthetic fibers, na may mababang taripa na inilalapat upang hikayatin ang lokal na produksyon ng damit.
- Cotton at lana: Karaniwang binubuwisan ng 5%.
- Mga sintetikong hibla: Ang mga taripa ay mula 5% hanggang 10%.
3.2 Tapos na Damit at Kasuotan
- Damit at Kasuotan: Ang mga imported na kasuotan ay napapailalim sa katamtamang mga taripa, na may mas mataas na mga rate na inilalapat sa mga luxury item.
- Kaswal na pagsusuot at uniporme: Karaniwang binubuwisan ng 10%.
- Luxury at branded na damit: Maaaring umabot sa 15% hanggang 20% ang mga taripa para sa high-end na damit.
- Footwear: Ang mga imported na tsinelas ay binubuwisan sa mga rate na mula 5% hanggang 15%, depende sa materyal at disenyo.
3.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import
Ang Brunei ay nakikinabang mula sa zero tariffs sa mga tela at damit na inangkat mula sa mga miyembrong estado ng ASEAN sa ilalim ng ASEAN Free Trade Area (AFTA). Bukod pa rito, ang mga produkto mula sa mga bansa tulad ng India at China ay nakikinabang mula sa pinababang mga taripa sa ilalim ng iba’t ibang kasunduan sa malayang kalakalan ng ASEAN.
4. Mga Consumer Goods
Ang mga consumer goods gaya ng electronics, home appliances, at furniture ay bumubuo ng malaking bahagi ng mga import ng Brunei. Ang mga taripa sa mga produktong ito ay inilalapat upang matiyak ang pagiging affordability habang pinoprotektahan ang mga domestic na negosyo.
4.1 Electronics at Mga Kagamitan sa Bahay
- Mga Kagamitan sa Bahay: Ang mga malalaking kasangkapan sa bahay tulad ng mga refrigerator, washing machine, at air conditioner ay napapailalim sa katamtamang mga taripa upang balansehin ang pagiging abot-kaya sa proteksyon ng mga lokal na retailer.
- Mga refrigerator at freezer: Karaniwang binubuwisan ng 5% hanggang 10%.
- Mga washing machine at air conditioner: Napapailalim sa mga taripa na 10% hanggang 15%, depende sa tatak at bansang pinagmulan.
- Consumer Electronics: Ang mga electronics gaya ng mga telebisyon, smartphone, at laptop ay mahahalagang import, na may mga taripa na inilalapat upang ayusin ang merkado.
- Mga Telebisyon: Karaniwang binubuwisan ng 5%.
- Mga Smartphone at laptop: Ang mga tungkulin sa pag-import sa pangkalahatan ay mula 0% hanggang 5%.
4.2 Muwebles at Muwebles
- Furniture: Ang mga imported na kasangkapan, kabilang ang mga kasangkapan sa bahay at opisina, ay napapailalim sa mga taripa mula 5% hanggang 15%, depende sa materyal at disenyo.
- Mga muwebles na gawa sa kahoy: Karaniwang binubuwisan ng 10% hanggang 15%.
- Plastic at metal furniture: Sumasailalim sa 5% hanggang 10% na mga taripa.
- Mga Kasangkapan sa Bahay: Ang mga bagay tulad ng mga carpet, kurtina, at mga produktong palamuti sa bahay ay karaniwang binubuwisan ng 5% hanggang 10%.
4.3 Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import
Ang mga consumer goods na inangkat mula sa mga bansang miyembro ng ASEAN ay nakikinabang mula sa zero tariffs sa ilalim ng ASEAN Free Trade Area (AFTA). Ang mga kalakal na na-import mula sa mga hindi kanais-nais na bansa ay nahaharap sa mga karaniwang taripa gaya ng nakabalangkas sa iskedyul ng taripa ng customs ng Brunei.
5. Mga Produktong Enerhiya at Petrolyo
Ang enerhiya ay isang pangunahing sektor sa ekonomiya ng Brunei, at umaasa ang bansa sa mga pag-import upang madagdagan ang produksyon ng enerhiya sa loob ng bansa, lalo na para sa mga produktong pinong petrolyo. Ang gobyerno ay naglalapat ng mga taripa sa mga pag-import ng enerhiya upang matiyak ang pagiging abot-kaya habang hinihikayat ang kahusayan sa enerhiya.
5.1 Mga Produktong Petrolyo
- Crude Oil at Gasoline: Bilang isang pangunahing producer ng langis, ang Brunei ay nagpapatupad ng mababang taripa sa mga pag-import ng krudo at gasolina upang matiyak ang kakayahang magamit sa loob ng bansa.
- Langis na krudo: Karaniwang napapailalim sa zero taripa.
- Gasoline at diesel: Ang mga taripa sa pangkalahatan ay mula 0% hanggang 5%, na may mas mababang mga rate para sa pang-industriyang paggamit.
- Diesel at Iba Pang Pinong Petroleum na Produkto: Ang mga produktong pino ay karaniwang binubuwisan ng 5% hanggang 10%, depende sa paggamit at pinagmulan ng mga ito.
5.2 Renewable Energy Equipment
- Mga Solar Panel at Wind Turbine: Upang suportahan ang paglago ng renewable energy, ang Brunei ay naglalapat ng zero tariffs sa renewable energy equipment tulad ng solar panels at wind turbines, alinsunod sa pangako ng bansa sa sustainable energy development.
6. Mga Parmasyutiko at Kagamitang Medikal
Ang pagtiyak sa pag-access sa abot-kayang pangangalagang pangkalusugan ay isang priyoridad para sa Brunei, at ang pamahalaan ay naglalapat ng mababa o zero na mga taripa sa mga mahahalagang gamot at kagamitang medikal.
6.1 Mga Pharmaceutical
- Mga Gamot: Ang mga mahahalagang gamot, kabilang ang mga ginagamit para sa mga malalang sakit at mga gamot na nagliligtas-buhay, ay karaniwang napapailalim sa mga zero na taripa, na tinitiyak ang pagiging affordability para sa populasyon.
6.2 Mga Medical Device
- Medikal na Kagamitang: Ang mga medikal na kagamitan tulad ng mga diagnostic tool, surgical instrument, at kagamitan sa ospital ay napapailalim sa zero tariffs o mababang taripa (5% hanggang 10%), depende sa pangangailangan at pinagmulan ng produkto.
7. Mga Espesyal na Tungkulin sa Pag-import at Mga Exemption
Kasama sa customs tariff system ng Brunei ang ilang mga espesyal na tungkulin sa pag-import at mga exemption batay sa mga kasunduan sa kalakalan at ang bansang pinagmulan ng mga inangkat na kalakal.
7.1 Mga Espesyal na Tungkulin para sa mga Bansang Hindi ASEAN
Ang mga import mula sa mga bansang hindi ASEAN, kabilang ang China, United States, at Japan, ay napapailalim sa karaniwang mga taripa sa customs na nakabalangkas sa iskedyul ng taripa ng Brunei. Ang mga kalakal na ito ay maaaring humarap sa mas mataas na taripa kumpara sa mga pag-import mula sa mga miyembrong estado ng ASEAN.
7.2 Mga Kasunduan sa Bilateral at Multilateral
- ASEAN Free Trade Area (AFTA): Nakikinabang ang Brunei mula sa mga zero na taripa sa mga kalakal na ipinagkalakal sa loob ng ASEAN, na nagtataguyod ng panrehiyong integrasyong pang-ekonomiya.
- ASEAN-China Free Trade Agreement (ACFTA): Tinatamasa ng Brunei ang pinababang taripa sa mga kalakal na inangkat mula sa China sa ilalim ng kasunduang ito.
- World Trade Organization (WTO): Bilang isang miyembro ng WTO, ang Brunei ay sumusunod sa mga internasyonal na patakaran sa kalakalan, na nakikinabang mula sa pinakapaboran na bansa (MFN) na mga taripa sa mga pag-import mula sa mga bansang miyembro ng WTO.
Mga Katotohanan ng Bansa
- Opisyal na Pangalan: Nation of Brunei, Abode of Peace (Negara Brunei Darussalam)
- Capital City: Bandar Seri Begawan
- Pinakamalaking Lungsod:
- Bandar Seri Begawan (Capital at pinakamalaking lungsod)
- Kuala Belait
- Seria
- Per Capita Income: Tinatayang. $28,000 USD (2023 pagtatantya)
- Populasyon: Tinatayang. 460,000 (2023 pagtatantya)
- Opisyal na Wika: Malay
- Pera: Brunei Dollar (BND)
- Lokasyon: Ang Brunei ay matatagpuan sa hilagang baybayin ng isla ng Borneo, sa Timog-silangang Asya, na nasa hangganan ng Malaysia at South China Sea.
Heograpiya ng Brunei
Ang Brunei ay sumasaklaw sa isang lugar na 5,765 kilometro kuwadrado at nahahati sa dalawang magkahiwalay na bahagi ng estado ng Malaysia ng Sarawak. Ang bansa ay may tropikal na rainforest na klima, na may mataas na temperatura at halumigmig sa buong taon.
- Klima: Ang Brunei ay may tropikal na klima na may pag-ulan sa buong taon at mataas na kahalumigmigan. Ang tag-ulan ay nangyayari sa pagitan ng Nobyembre at Marso.
- Mga Ilog: Kabilang sa mga pangunahing ilog ang Ilog Brunei at Ilog Belait, na mahalaga para sa transportasyon at yamang tubig.
- Mga Kagubatan: Ang Brunei ay makapal na kagubatan, na may mga tropikal na rainforest na sumasaklaw sa kalakhang bahagi ng lupain nito. Ang bansa ay nagsikap na pangalagaan ang mga kagubatan nito sa pamamagitan ng mahigpit na mga regulasyon sa kapaligiran.
Ekonomiya ng Brunei
Ang ekonomiya ng Brunei ay pinangungunahan ng sektor ng langis at gas, na bumubuo sa karamihan ng kita ng pamahalaan at kita sa pag-export. Ang bansa ay may isa sa pinakamataas na pamantayan ng pamumuhay sa Asya, na hinihimok ng likas na yaman nito at maingat na mga patakaran sa ekonomiya.
1. Langis at Gas
Ang sektor ng langis at gas ay ang gulugod ng ekonomiya ng Brunei, na nag-aambag ng higit sa 90% ng kita sa pag-export. Ang bansa ay isang pangunahing exporter ng krudo at liquefied natural gas (LNG), pangunahin sa Japan at South Korea.
2. Agrikultura at Pangingisda
Habang ang agrikultura ay gumaganap ng isang medyo maliit na papel sa ekonomiya ng Brunei, ang gobyerno ay namumuhunan sa mga inisyatiba upang palakasin ang self-sufficiency sa produksyon ng pagkain. Mahalaga rin ang sektor ng pangisdaan, na nag-aambag sa suplay at pagluluwas ng pagkain sa tahanan.
3. Pananalapi at Mga Serbisyo
Ang Brunei ay may lumalagong sektor ng serbisyo sa pananalapi, na may pagtuon sa Islamic banking at pamamahala ng kayamanan. Dahil sa estratehikong lokasyon ng bansa at katatagan ng pulitika, ito ay isang kaakit-akit na destinasyon para sa dayuhang pamumuhunan.
4. Turismo at Kultura
Ang Brunei ay nagsusulong ng eco-tourism at kultural na turismo, na ginagamit ang mayamang pamana at malinis na rainforest. Ang bansa ay kilala sa Islamic architecture nito, kabilang ang Omar Ali Saifuddien Mosque at Istana Nurul Iman, ang opisyal na tirahan ng Sultan.
