ਮਿਆਂਮਾਰ, ਜਿਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਉੱਭਰਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ, ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਚੀਨ, ਭਾਰਤ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਖੇਤਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਆਯਾਤ ਟੈਰਿਫ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ 2010 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਇਹਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣਾ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਕਸਟਮ ਨਿਯਮ ਮਿਆਂਮਾਰ ਕਸਟਮ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । ਟੈਰਿਫ ਦਰਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲਈ ਹਾਰਮੋਨਾਈਜ਼ਡ ਸਿਸਟਮ (HS) ਕੋਡਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਤਪਾਦ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। 1995 ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ (WTO) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਪਾਰ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਟੈਰਿਫ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮੂਹਾਂ ਤੋਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਦਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਆਯਾਤ ਟੈਰਿਫ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਆਮ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਆਯਾਤ ਟੈਰਿਫ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹਾਰਮੋਨਾਈਜ਼ਡ ਸਿਸਟਮ (HS) ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਪਾਰਕ ਸਮਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਰਗੀਕਰਨ ਹੈ ਜੋ ਕਸਟਮ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਯਾਤ ਲਈ ਮਿਆਰੀ ਦਰਾਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ‘ਤੇ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਰੇਟ ਆਫ਼ ਡਿਊਟੀ (GRD) ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ 5% ਤੋਂ 40% ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਮੁੱਲ ਜੋੜ ਟੈਕਸ (VAT) ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਯਾਤ-ਸਬੰਧਤ ਟੈਕਸ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਟੈਰਿਫ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ:
- ਸਟੈਂਡਰਡ ਟੈਰਿਫ: ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਸਮਾਨ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗਣਨਾ ਸਾਮਾਨ ਦੇ ਮੁੱਲ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਾਲ ਦੁਵੱਲੇ ਜਾਂ ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਸੀਆਨ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (AFTA) ਜਾਂ ਚੀਨ-ਮਿਆਂਮਾਰ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ) ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਘਟੇ ਹੋਏ ਟੈਰਿਫ ਜਾਂ ਛੋਟਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਆਬਕਾਰੀ ਡਿਊਟੀਆਂ: ਕੁਝ ਖਾਸ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ, ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਲਗਜ਼ਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਕਸਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਫੀਸ: ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਮਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਕਸਟਮ ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਲਈ ਵਾਧੂ ਫੀਸ ਵਜੋਂ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਮਾਨ ਦੇ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ਦੇ ਲਗਭਗ 0.5%।
1. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਦੇ GDP ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੌਸਮੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸਥਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਟੈਰਿਫ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
1.1. ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਅਨਾਜ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਆਪਣੇ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਅਨਾਜਾਂ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਚੌਲ: ਚੌਲ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਚੌਲਾਂ ‘ਤੇ ਮੂਲ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 5% ਤੋਂ 10% ਤੱਕ ਟੈਰਿਫ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕਣਕ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਡਿਊਟੀ ਦਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਮੱਕੀ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 10% ਦੇ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ASEAN ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ‘ਤੇ ASEAN ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (AFTA) ਦੇ ਤਹਿਤ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
1.2. ਮੀਟ ਅਤੇ ਮੀਟ ਉਤਪਾਦ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਮੀਟ ਉਦਯੋਗ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦੇ ਮਾਸ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੀਫ ਅਤੇ ਮਟਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਬੀਫ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 20% ਤੱਕ ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਮਟਨ: ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 15% ਤੋਂ 20% ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਪੋਲਟਰੀ: ਪੋਲਟਰੀ ਮੀਟ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 5% ਤੋਂ 10% ਟੈਕਸ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਆਸੀਆਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (SAFTA) ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਨੂੰ ਘਟੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
1.3. ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦ
ਡੇਅਰੀ ਆਯਾਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁੱਧ ਪਾਊਡਰ, ਪਨੀਰ ਅਤੇ ਮੱਖਣ, ਜੋ ਕਿ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਨਿਰਮਾਣ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਪਨੀਰ: ਦੁੱਧ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਪਨੀਰ ਵਰਗੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ‘ਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 15% ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਮੱਖਣ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 15% ਤੋਂ 20% ਡਿਊਟੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ (EU) ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਡੇਅਰੀ ਆਯਾਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਟੈਰਿਫਾਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁਵੱਲੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ।
1.4. ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ
ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਇਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 10% ਤੋਂ 15% ਤੱਕ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਕੇਲੇ, ਸੇਬ): ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 5% ਤੋਂ 20% ਤੱਕ ਦੇ ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਡੱਬਾਬੰਦ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ: ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਡੱਬਾਬੰਦ ਰੂਪਾਂ ‘ਤੇ 15% ਤੋਂ 20% ਤੱਕ ਦਾ ਟੈਰਿਫ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਅਕਸਰ ਆਸੀਆਨ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰੀ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਘਟੇ ਹੋਏ ਟੈਰਿਫਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
2. ਨਿਰਮਿਤ ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਪਕਰਣ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਉਪਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਮਾਨ ਦਾ ਆਯਾਤ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।
2.1. ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿਆਂਮਾਰ ਆਪਣੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣ ਉਸਾਰੀ, ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਯਾਤ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਭਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ: ਭਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ‘ਤੇ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 5% ਤੋਂ 10% ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਪਕਰਣ: ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਨਰੇਟਰ, ਟ੍ਰਾਂਸਫਾਰਮਰ, ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਾਈਨ ਉਪਕਰਣ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਖਾਸ ਉਦਯੋਗਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣ, ਖਾਸ ASEAN ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਡਿਊਟੀ ਛੋਟਾਂ ਜਾਂ ਕਟੌਤੀਆਂ ਲਈ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
2.2. ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਉਪਕਰਣ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਕਰਣਾਂ ਵਰਗੇ ਖਪਤਕਾਰ ਸਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਪਕਰਣ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਖਪਤਕਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਸਮਾਰਟਫੋਨ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ): ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 15% ਤੱਕ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਪੈਨਲ, ਟ੍ਰਾਂਸਫਾਰਮਰ): ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 5% ਤੋਂ 10% ਦੇ ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਚੀਨ ਅਕਸਰ ਦੁਵੱਲੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਜਾਂ ASEAN-China Free Trade Agreement (ACFTA) ਦੇ ਕਾਰਨ ਘਟੇ ਹੋਏ ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ ।
2.3. ਮੋਟਰ ਵਾਹਨ ਅਤੇ ਪੁਰਜ਼ੇ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਹਨ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਯਾਤਰੀ ਵਾਹਨ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਾਹਨ ਦੇ ਇੰਜਣ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 30% ਤੋਂ 40% ਤੱਕ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਪਾਰਕ ਵਾਹਨ: ਟਰੱਕਾਂ ਅਤੇ ਬੱਸਾਂ ਲਈ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 15% ਤੱਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਆਟੋਮੋਬਾਈਲ ਪਾਰਟਸ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 15% ਤੱਕ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਜਾਪਾਨ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਜਾਪਾਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹੀ ਇਲਾਜ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
3. ਖਪਤਕਾਰ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਲਗਜ਼ਰੀ ਵਸਤੂਆਂ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਲਗਜ਼ਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਸਮੇਤ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਖਪਤਕਾਰ ਸਮਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
3.1. ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਲਿਬਾਸ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਕੱਪੜਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਯਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸਮਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਕੱਪੜੇ: ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 20% ਤੋਂ 40% ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਫੈਬਰਿਕ: ਘਰੇਲੂ ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 20% ਤੱਕ ਡਿਊਟੀ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ SAFTA ਅਤੇ ASEAN-ਚੀਨ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੁਝ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ ।
3.2. ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਸਮਾਨ
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਾ ਖਪਤਕਾਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਫਰਿੱਜ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਰਗੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਦੇ ਆਯਾਤ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਖਪਤਕਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 10% ਤੋਂ 20% ਤੱਕ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਘਰੇਲੂ ਸਮਾਨ: ਰੈਫ੍ਰਿਜਰੇਟਰ, ਵਾਸ਼ਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਵਰਗੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਕਰਣਾਂ ‘ਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 15% ਤੋਂ 20% ਡਿਊਟੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ‘ਤੇ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਦਰਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3.3. ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਦੇਖਭਾਲ ਉਤਪਾਦ
ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਆਯਾਤ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲਗਜ਼ਰੀ ਸਮਾਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਫਿਊਮ, ਮੇਕਅਪ ਅਤੇ ਸਕਿਨਕੇਅਰ ਉਤਪਾਦ।
- ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ:
- ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ 20% ਤੋਂ 30% ਤੱਕ ਦੇ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ।
- ਪਰਫਿਊਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ: ਇਹਨਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ‘ਤੇ 30% ਜਾਂ ਵੱਧ ਟੈਰਿਫ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ:
- ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਅਤੇ ਲਗਜ਼ਰੀ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹੀ ਇਲਾਜ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਸੀਆਨ-ਈਯੂ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ।
4. ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਯਾਤ ਡਿਊਟੀਆਂ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੇ ਕਈ ਖੇਤਰੀ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਆਯਾਤ ਟੈਰਿਫਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਸੀਆਨ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਟੈਰਿਫ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
4.1 ਆਸੀਆਨ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (AFTA)
- ਆਸੀਆਨ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਆਸੀਆਨ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (AFTA) ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਟੈਰਿਫਾਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਥਾਈਲੈਂਡ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਘਟੀਆਂ ਜਾਂ ਜ਼ੀਰੋ-ਡਿਊਟੀ ਦਰਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
4.2. ਚੀਨ-ਮਿਆਂਮਾਰ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤਾ
- ਚੀਨ-ਮਿਆਂਮਾਰ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦ ਘਟਾਏ ਜਾਂ ਜ਼ੀਰੋ ਟੈਰਿਫ ‘ਤੇ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ।
4.3. ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਖੇਤਰ (SAFTA)
- ਭਾਰਤ ਨੂੰ SAFTA ਅਧੀਨ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਦਰਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਬਾਰੇ ਮੁੱਖ ਤੱਥ
- ਅਧਿਕਾਰਤ ਨਾਮ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਗਣਰਾਜ
- ਰਾਜਧਾਨੀ: ਨਾਇਪੀਡਾਵ
- ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ: ਯਾਂਗੂਨ, ਮੈਂਡਲੇ, ਨੇਪੀਦਾਵ
- ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ: ਲਗਭਗ $1,500 USD (2023)
- ਆਬਾਦੀ: 54 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ (2023)
- ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ: ਬਰਮੀ
- ਮੁਦਰਾ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਕਿਆਤ (MMK)
- ਸਥਾਨ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਲਾਓਸ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਤੱਟ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇਮਾਨ ਸਾਗਰ ‘ਤੇ ਹਨ।
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਭੂਗੋਲ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗ
ਭੂਗੋਲ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜ, ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਸਮੇਤ ਵਿਭਿੰਨ ਭੂਗੋਲਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਦੀ, ਇਰਾਵਦੀ ਨਦੀ, ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਗਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਪੰਜ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇਮਾਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰ ਹੈ।
ਆਰਥਿਕਤਾ
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੇਸ਼ ਕੋਲ ਤੇਲ, ਗੈਸ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਸਮੇਤ ਕਾਫ਼ੀ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਰਮਾਣ, ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਏਕੀਕਰਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗ
- ਖੇਤੀਬਾੜੀ: ਚੌਲ, ਦਾਲਾਂ, ਫਲੀਆਂ ਅਤੇ ਰਬੜ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ।
- ਊਰਜਾ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਭੰਡਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਿਰਯਾਤਕ ਹੈ।
- ਖਾਣਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜੇਡ ਅਤੇ ਰੂਬੀਜ਼ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬੇ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭੰਡਾਰ ਹਨ।
- ਨਿਰਮਾਣ: ਨਿਰਮਾਣ ਖੇਤਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਹਨ।