Timor-Leste, uga dikenal minangka Timor-Leste, minangka salah sawijining negara paling enom ing donya, sawise entuk kamardikan ing taun 2002. Dumunung ing Asia Kidul-Wétan, Timor Wétan minangka negara cilik sing gumantung banget marang impor kanggo akèh barang lan jasa amarga produksi domestik sing winates lan basis industri cilik. Negara kasebut ngimpor macem-macem produk, kalebu barang pertanian, mesin industri, barang konsumen, lan produk energi. Regime bea cukai ing Timor Timur dirancang kanggo ngasilake pendapatan pemerintah lan njamin akses menyang barang-barang penting kanthi rega terjangkau. Kajaba iku, Timor Leste nduwèni perjanjian perdagangan preferensial karo negara-negara tartamtu lan dadi anggota organisasi internasional kayata Organisasi Perdagangan Dunia (WTO).
Tarif Kustom miturut Kategori Produk ing Timor Timur
1. Hasil Pertanian
Tetanèn minangka sektor penting ing Timor Wétan, kanthi akèh pedunung. Nanging, negara kasebut ora mandhiri ing produksi panganan lan gumantung banget marang impor produk pertanian. Tarif kanggo impor tetanèn umumé moderat, kanthi sawetara perawatan preferensial kanggo impor saka negara sing ana perjanjian dagang karo Timor Timur.
1.1 Produk Pertanian Dasar
- Sereal lan Biji-bijian: Timor Timur ngimpor sereal kanthi jumlah akeh kayata beras, gandum, lan jagung kanggo nambah produksi lokal.
- Beras: Umumé kena pajak 2% nganti 5%, gumantung saka negara asal. Tarif khusus bisa ditrapake kanggo impor saka negara-negara ASEAN.
- Gandum: Biasane dikenai pajak 5%, sanajan perjanjian perdagangan preferensial tartamtu bisa nyuda tarif kasebut.
- Jagung: Tunduk ing tarif 2% nganti 5%, kanthi tarif impor sing suda kanggo impor saka negara tetangga miturut perjanjian regional.
- Woh-wohan lan Sayuran: Timor Timur ngimpor manéka warna woh-wohan lan sayuran, utamané saka Indonésia lan Australia.
- Woh-wohan jeruk (jeruk, lemon): Biasane dikenai pajak 5% nganti 10%.
- Sayuran ijo lan sayuran oyod: Impor dikenai pajak 3% nganti 8%, kanthi tarif sing luwih murah kanggo impor saka negara-negara ASEAN.
- Gula lan Pemanis: Impor gula tundhuk tarif moderat kanggo njamin keterjangkauan kanggo konsumen nalika ngasilake revenue pemerintah.
- Gula olahan: Umumé dikenai pajak 5% nganti 10%, kanthi tarif sing luwih murah kanggo impor saka negara tanggané.
1.2 Peternakan lan Produk Susu
- Daging lan Unggas: Timor Timur ngimpor daging lan unggas kanthi jumlah akeh, utamane saka Australia lan Selandia Baru. Impor kasebut mbantu nyukupi kebutuhan protein domestik.
- Daging sapi lan wedhus: Biasane dikenai pajak 5%, sanajan impor saka Australia lan Selandia Baru bisa entuk manfaat saka tarif suda miturut perjanjian perdagangan.
- Unggas (pitik lan kalkun): Impor dikenai pajak 3% nganti 5%, kanthi tarif preferensial kanggo negara tartamtu.
- Produk Susu: Impor susu, kalebu susu bubuk, mentega, lan keju, penting kanggo populasi kutha ing Timor Timur.
- Susu bubuk: Biasane dikenai pajak 3%, kanthi tarif sing luwih murah kanggo impor saka Australia lan Selandia Baru miturut perjanjian perdagangan.
- Keju lan mentega: Tarif kisaran saka 5% nganti 10%, gumantung saka prodhuk lan asal.
1.3 Bea Impor Khusus
Timor Timur ngetrapake bea impor khusus utawa bea imbangan kanggo produk pertanian tartamtu nalika impor ditemokake mbebayani produksi domestik. Contone, tugas anti-mbuwang bisa ditrapake kanggo produk unggas saka Brazil yen ditemokake nglereni prodhusèn lokal kanthi ora adil.
2. Barang Industri
Timor Leste ngimpor macem-macem barang industri, kalebu mesin, bahan konstruksi, lan peralatan, kanggo ndhukung kabutuhan infrastruktur sing saya tambah akeh. Amarga katergantungan negara marang impor kasebut, tarif umume tetep murah kanggo nyengkuyung pembangunan lan investasi.
2.1 Mesin lan Peralatan
- Mesin Industri: Negara kasebut ngimpor mesin industri kanthi jumlah sing signifikan, utamane kanggo konstruksi lan manufaktur.
- Mesin konstruksi (excavator, bulldozer): Biasane dikenai pajak 2% nganti 5% kanggo nggampangake pembangunan infrastruktur.
- Peralatan manufaktur: Tarif kanggo peralatan manufaktur saka 0% nganti 5%, kanthi tarif preferensial kanggo impor saka negara tartamtu.
- Peralatan Listrik: Mesin lan peralatan listrik, kayata trafo lan generator, penting banget kanggo infrastruktur energi ing Timor Timur.
- Generator lan transformer: Umumé dikenai pajak 3% nganti 5%, kanthi tarif suda kanggo impor saka negara anggota ASEAN lan negara tetanggan.
2.2 Kendaraan Bermotor lan Transportasi
Timor Wétan ngimpor akèh-akèhé kendharaan lan otomotif, utamané saka Jepang, Australia, lan Asia Kidul-Wétan. Struktur tarif kanggo kendaraan dirancang kanggo ngimbangi keterjangkauan konsumen karo kabutuhan revenue pemerintah.
- Kendaraan Penumpang: Bea impor mobil beda-beda gumantung saka ukuran mesin lan negara asal.
- Kendaraan penumpang cilik (kurang saka 1,500cc): Biasane kena pajak 10% nganti 15%.
- Mobil mewah lan SUV: Tarif sing luwih dhuwur 20% nganti 30% ditrapake kanggo kendaraan mewah lan ukuran mesin sing luwih gedhe.
- Kendaraan Komersial: Impor truk, bus, lan kendaraan komersial liyane penting kanggo sektor transportasi lan logistik.
- Truk lan bus: Biasane dikenai pajak 5% nganti 10%, kanthi tarif preferensial kanggo impor saka negara-negara ASEAN.
- Parts lan Aksesoris Kendaraan: Impor bagean kendaraan, kalebu ban, baterei, lan mesin, dikenai pajak 3% nganti 10%, gumantung saka jinis bagean lan negara asal.
2.3 Bea Impor Khusus kanggo Negara Tertentu
Timor-Leste bisa mbetakake bea anti-dumping kanggo barang-barang industri tartamtu saka negara-negara sing nglakoni praktik perdagangan sing ora adil, kayata produk baja saka China utawa komponen otomotif saka negara-negara Asia tartamtu. Tugas kasebut ditrapake saliyane tarif biasa kanggo nglindhungi bisnis lokal.
3. Tekstil lan Busana
Sektor tekstil lan rasukan ing Timor Timur cilik, lan negara kasebut ngandelake impor kanggo nyukupi kabutuhan domestik kanggo sandhangan lan produk sing gegandhengan. Impor utamane saka Asia, utamane Indonesia, China, lan Vietnam.
3.1 Bahan Baku
- Serat Tekstil lan Benang: Timor Timur ngimpor bahan mentah kayata katun, wol, lan serat sintetis kanggo ndhukung produksi garmen lokal.
- Katun lan wol: Biasane dikenai pajak 5% nganti 8%, kanthi tarif suda kanggo impor saka negara-negara ASEAN lan Pasifik.
- Serat sintetis: Tarif saka 6% nganti 12%, gumantung saka bahan lan negara asal.
3.2 Busana lan Busana Rampung
- Busana lan Busana: Sandhangan impor ngadhepi tarif moderat, sing dirancang kanggo nglindhungi produksi tekstil domestik skala cilik lan njamin akses terjangkau kanggo konsumen.
- Nyandhang lan seragam kasual: Biasane dikenai pajak 8% nganti 15%, kanthi tarif sing dikurangi kanggo impor saka negara ASEAN lan Pulo Pasifik.
- Busana mewah lan bermerek: Tarif sing luwih dhuwur saka 15% nganti 20% ditrapake kanggo sandhangan mewah lan sandhangan dhuwur.
- Footwear: Footwear impor dikenai pajak 8% nganti 12%, gumantung saka bahan lan negara asal.
- Sepatu kulit: Biasane dikenai pajak 12%, kanthi tarif murah kanggo impor saka mitra dagang regional.
3.3 Bea Impor Khusus
Timor Leste bisa uga nerapake bea anti-dumping ing tekstil lan rasukan saka negara kaya China utawa Vietnam yen impor kasebut ditemokake ngrusak pabrikan lokal liwat praktik perdagangan sing ora adil, kayata adol ing ngisor rega pasar.
4. Barang Konsumsi
Timor-Leste ngimpor maneka warna barang-barang konsumen, kalebu barang elektronik, peralatan rumah tangga, lan perabotan. Tarif kanggo barang-barang kasebut beda-beda miturut kategori, kanthi sawetara barang penting ngadhepi tarif sing luwih murah lan barang mewah sing madhep bea sing luwih dhuwur.
4.1 Elektronik lan Perkakas Omah
- Perkakas Rumah Tangga: Timor Timur ngimpor sebagian besar peralatan rumah tangga, kayata kulkas, mesin cuci, lan AC, saka negara kaya China, Jepang, lan Australia.
- Kulkas lan mesin pembeku: Biasane dikenai pajak 10% nganti 15%, kanthi tarif preferensial kanggo impor saka negara tetangga.
- Mesin cuci lan kondhisi hawa: Tunduk ing tarif 10% nganti 15%, gumantung saka negara asal.
- Elektronik Konsumen: Elektronik kayata televisi, smartphone, lan laptop minangka impor sing penting, lan tarif umume moderat kanggo nyengkuyung akses menyang teknologi.
- Televisi: Biasane dikenai pajak 10% nganti 15%, kanthi tarif suda kanggo impor saka negara anggota ASEAN.
- Smartphone lan laptop: Umumé dikenai pajak 5% nganti 10%, gumantung saka merek lan negara sumber.
4.2 Furnitur lan Furnitur
- Furnitur: Furnitur impor, kalebu perabot omah lan kantor, kena tarif saka 10% nganti 20%, gumantung saka materi lan asal.
- Furnitur kayu: Biasane dikenai pajak 12% nganti 20%, kanthi tarif sing suda kanggo impor saka negara-negara ASEAN lan Pasifik.
- Furnitur plastik lan logam: Tunduk ing tarif 10% nganti 15%, gumantung saka negara asal.
- Perabot Omah: Barang kayata karpet, gorden, lan produk dekorasi omah umume dikenai pajak 8% nganti 15%, kanthi tarif sing luwih murah kanggo impor saka negara-negara ASEAN.
4.3 Bea Impor Khusus
Timor Leste bisa uga ngetrapake bea anti-dumping kanggo barang-barang konsumen kayata elektronik utawa perabot saka negara kaya China yen impor kasebut ditemokake didol kanthi rega sing luwih murah, ngrusak bisnis lokal.
5. Energi lan Produk Petroleum
Timor Timur gumantung banget marang impor kanggo kabutuhan energi, utamane produk minyak bumi. Pamrentah ngetrapake tarif kanggo impor energi kanggo ngasilake pendapatan nalika njamin akses menyang energi terjangkau kanggo bisnis lan konsumen.
5.1 Produk Petroleum
- Minyak Mentah lan Bensin: Timor Timur ngimpor produk minyak bumi utamane saka Indonesia, Australia, lan negara-negara tangga liyane.
- Minyak mentah: Biasane tundhuk tarif nol kanggo njamin pasokan energi sing terjangkau.
- Bensin lan solar: Umumé kena pajak 5%, kanthi tarif preferensial kanggo impor saka Indonesia lan Australia.
- Diesel lan Produk Minyak Olahan Liyane: Produk olahan kayata bahan bakar diesel lan pelumas dikenai pajak 5% nganti 10%, gumantung saka jinis produk lan asal.
5.2 Peralatan Energi Dianyari
- Panel Surya lan Turbin Angin: Kanggo nyengkuyung pangembangan energi sing bisa dianyari, Timor Timur ngetrapake tarif nol kanggo peralatan energi sing bisa dianyari, kayata panel surya lan turbin angin.
6. Farmasi lan Peralatan Medis
Akses menyang perawatan kesehatan sing terjangkau minangka prioritas kanggo Timor Timur, lan kanthi mangkono, tarif kanggo obat-obatan penting lan peralatan medis tetep kurang utawa nol kanggo njamin kasedhiyan lan keterjangkauan kanggo populasi.
6.1 Farmasi
- Obat-obatan: Obat-obatan penting, kalebu obat-obatan sing nylametake nyawa, biasane tundhuk tarif nol kanggo njamin keterjangkauan kanggo populasi. Produk pharmaceutical non-esensial bisa ngadhepi tarif 2% nganti 5%, gumantung saka jinis lan negara asal.
6.2 Piranti Medis
- Peralatan Medis: Piranti medis, kayata alat diagnostik, instrumen bedah, lan kasur rumah sakit, umume kena tarif nol utawa tarif murah (2% nganti 5%), gumantung saka kabutuhan produk lan negara asal.
7. Bea lan Pambébasan Impor Khusus
7.1 Tugas Khusus kanggo Negara Non-Preferensial
Timor-Leste ngetrapake bea anti-dumping lan bea countervailing kanggo impor tartamtu saka negara-negara non-preferensial sing ditemokake disubsidi utawa didol ing ngisor rega pasar. Langkah-langkah kasebut nglindhungi industri lokal saka kompetisi sing ora adil, utamane ing sektor kayata baja, tekstil, lan tetanèn.
7.2 Perjanjian Bilateral lan Multilateral
- ASEAN: Timor Timur entuk manfaat saka suda utawa nol tarif kanggo barang-barang sing didagangake ing Asosiasi Bangsa-Bangsa Asia Tenggara (ASEAN), sing nyengkuyung integrasi ekonomi regional.
- Perjanjian Perdagangan Negara-negara Pulo Pasifik (PICTA): Minangka anggota PICTA, Timor Timur entuk manfaat saka akses bebas bea menyang barang sing didagang ing wilayah Pasifik.
Fakta Negara
- Jeneng Resmi: Republik Demokratik Timor-Leste (Timor Timur)
- Ibukutha: Dili
- Kutha paling gedhé:
- Dili (ibukutha lan kutha paling gedhé)
- Baucau
- Maliana
- Penghasilan per Kapita: Kira-kira. $1,500 USD (perkiraan 2023)
- Populasi: Kira-kira. 1,3 yuta (kira-kira 2023)
- Basa Resmi: Tetum, Portugis
- Mata uang: Dolar Amerika Serikat (USD)
- Lokasi: Timor Timur dumunung ing Asia Tenggara, manggoni separo wétan pulo Timor, bebarengan karo pulo Atauro lan Jaco sing cedhak. Iki wewatesan karo tanah Indonesia.
Geografi Timor Timur
Timor Wétan iku sawijining negara pulo cilik ing Asia Kidul-Wétan, jembaré 15.007 kilometer persegi. Negara iki ditondoi kanthi tlatah sing kasar, dhataran pesisir, lan iklim tropis.
- Pagunungan: Sisih tengah negara iki didominasi dening gunung-gunung, kanthi Gunung Ramelau minangka titik paling dhuwur ing 2.986 meter.
- Iklim: Timor Wétan duwé iklim tropis kanthi mangsa udan lan garing sing béda-béda, lan wilayah pesisiré ngalami suhu sing sedheng, déné interioré luwih adhem.
Ekonomi Timor Timur
Ékonomi Timor Wétan utamané adhedhasar tetanèn, minyak lan gas, lan bantuan internasional. Negara iki nduweni cadangan minyak sing signifikan ing Segara Timor, lan bathi saka ekspor minyak lan gas wis dadi sumber penghasilan utama kanggo pamarentah. Nanging, sektor tetanèn tetep dadi juragan paling gedhé, kanthi akèh-akèhé pedunung sing kerja ing tani subsisten.
1. Lenga lan Gas
Minyak lan gas minangka penyangga ekonomi Timor Timur, nyathet mayoritas pendapatan pemerintah. Cadangan minyak Segara Timor nyedhiyakake penghasilan sing akeh, nanging negara kasebut kanthi aktif ngupayakake cara kanggo macem-macem ekonomi ngluwihi gumantung ing minyak bumi.
2. Pertanian
Tetanèn minangka sektor sing penting, kanthi mayoritas pedunung dadi tani. Tanduran utama kalebu kopi, jagung, pari, lan singkong. Kopi minangka salah sawijining ekspor utama negara, kanthi Timor Timur dikenal kanthi kopi organik lan berkualitas tinggi.
3. Pariwisata
Pariwisata ing Timor Timur minangka sektor sing berkembang, kanthi kaendahan alam negara kasebut, kayata pesisir, gunung, lan terumbu karang, narik kawigaten para wisatawan lan ekowisata. Pamrentah ngupaya ngembangake infrastruktur kanggo nyengkuyung industri pariwisata.
4. Bantuan Internasional
Bantuan internasional nduweni peran penting ing ekonomi Timor Lorosa’e, mbiayai proyek pembangunan lan ndhukung sektor-sektor penting kayata kesehatan, pendidikan, lan infrastruktur.
