زامبیا، کشوری محصور در خشکی در جنوب آفریقا، اقتصادی در حال توسعه دارد که وابستگی قابل توجهی به واردات کالاهایی از ماشین‌آلات و وسایل نقلیه گرفته تا محصولات غذایی و کالاهای مصرفی دارد. زامبیا به عنوان بخشی از استراتژی تجاری خود، یک سیستم تعرفه واردات ساختارمند ایجاد کرده است تا جریان کالا به داخل کشور را تنظیم کند، از صنایع محلی محافظت کند و برای دولت درآمد ایجاد کند. این تعرفه‌ها ابزاری ضروری در چارچوب گمرکی زامبیا هستند و برای کنترل جریان تجارت، تشویق تولید محلی و همسویی با توافق‌نامه‌های بین‌المللی استفاده می‌شوند.
ساختار تعرفه گمرکی زامبیا
سیستم تعرفه گمرکی زامبیا توسط اداره درآمد زامبیا (ZRA) اداره می‌شود که قوانین و مقررات مربوط به واردات کالا را اجرا می‌کند. عوارض گمرکی وضع شده بر کالاهای وارداتی معمولاً بر اساس ارزش کالا (تعرفه‌های ad valorem) محاسبه می‌شود، اگرچه در برخی موارد، ممکن است عوارض خاصی بر اساس وزن، حجم یا مقدار اعمال شود. ساختار تعرفه زامبیا مطابق با توافق‌نامه‌های تجاری بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) و تعهدات سازمان تجارت جهانی (WTO) است و امکان اعمال تعرفه‌های ترجیحی برای کالاهای وارداتی از مناطق و کشورهای خاص را فراهم می‌کند.
سیستم تعرفه‌ای به گونه‌ای ساختار یافته است که از صنایع محلی محافظت کند و در عین حال تنوع‌بخشی به اقتصاد زامبیا را تقویت نماید. از آنجایی که زامبیا عضوی از توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای است، بسته به رابطه تجاری بین زامبیا و کشور صادرکننده، برخی از محصولات ممکن است از کاهش تعرفه‌ها بهره‌مند شوند.
طبقه‌بندی کد سیستم هماهنگ (HS)
زامبیا برای طبقه‌بندی کالاها به کد بین‌المللی سیستم هماهنگ (HS) پایبند است، یک سیستم جهانی شناخته‌شده برای دسته‌بندی محصولات در گمرک. کد HS به ZRA و سایر ذینفعان اجازه می‌دهد تا تعرفه‌های قابل اجرا بر واردات را تعیین کنند و اطمینان حاصل شود که عوارض به طور مداوم در بین دسته‌های مختلف محصول اعمال می‌شود. کد HS شامل بیش از 1200 دسته محصول شش رقمی است که در 21 بخش گروه‌بندی شده‌اند و هر کدام نمایانگر انواع مختلفی از کالاها مانند محصولات کشاورزی، ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، منسوجات و وسایل نقلیه هستند.
عوارض عمومی واردات
عوارض عمومی واردات در زامبیا بر اساس دسته بندی محصولات اعمال می‌شود. این عوارض برای ارتقای صنایع محلی، حمایت از مشاغل کوچک و ایجاد درآمد برای دولت طراحی شده‌اند. در زیر مروری بر دسته بندی‌های کلیدی محصولات و نرخ‌های تعرفه عمومی مربوطه آمده است:
- محصولات کشاورزی: ۱۰٪ – ۴۰٪
- محصولات کشاورزی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات، گوشت و لبنیات معمولاً مشمول عوارض واردات متوسط تا بالایی هستند. بخش کشاورزی زامبیا در مقایسه با پتانسیل آن توسعه نیافته است و تعرفه‌های بالاتر به محافظت از کشاورزان محلی در برابر رقابت خارجی کمک می‌کند.
- ماشین آلات و تجهیزات صنعتی: 0% – 15%
- ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، از جمله ماشین‌آلات ساختمانی، ابزارهای کشاورزی و تجهیزات تولیدی، معمولاً مشمول تعرفه‌های پایین هستند. از آنجایی که زامبیا به دنبال افزایش ظرفیت صنعتی و زیرساختی خود است، تلاش‌هایی برای تشویق واردات این محصولات با نرخ‌های پایین‌تر صورت می‌گیرد.
- اتومبیل و وسایل نقلیه: ۱۵٪ – ۲۵٪
- وسایل نقلیه وارداتی، شامل خودروهای سواری، کامیون‌ها و موتورسیکلت‌ها، مشمول عوارض واردات نسبتاً بالاتری هستند. دولت تعرفه‌های بالاتری را برای خودروهای لوکس اعمال می‌کند، اما برای خودروهای تولید شده در کشورهای عضو COMESA تعرفه‌های کمتری ارائه می‌دهد.
- منسوجات، پوشاک و کفش: ۱۰٪ تا ۳۰٪
- منسوجات و پوشاک وارداتی با تعرفه‌های متوسط تا بالایی مواجه هستند که برای محافظت از صنعت نوپای نساجی و پوشاک زامبیا طراحی شده‌اند. به طور مشابه، کفش‌های وارداتی، به ویژه اقلام غیر عضو آسه‌آن، مشمول عوارض گمرکی در همین محدوده هستند.
- مواد شیمیایی و دارویی: ۵٪ – ۲۰٪
- برخی مواد شیمیایی، به ویژه آنهایی که در کشاورزی و تولید استفاده می‌شوند، و همچنین داروها، عوارض گمرکی نسبتاً کمی دارند، اگرچه برخی از مواد شیمیایی خاص بسته به کاربردشان ممکن است با تعرفه‌های بالاتری مواجه شوند.
- لوازم الکترونیکی و خانگی: ۵٪ – ۲۵٪
- لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی وارداتی مانند تلویزیون، تلفن همراه و یخچال ممکن است تعرفه‌های متوسطی را متحمل شوند. صنعت الکترونیک زامبیا در مراحل اولیه توسعه است و عوارض گمرکی بر لوازم الکترونیکی خارجی به تحریک تولید محلی کمک می‌کند.
عوارض واردات ویژه برای برخی محصولات از کشورهای خاص
سیاست تجاری زامبیا، با هدف تقویت روابط تجاری قوی‌تر در منطقه کومسا و جامعه توسعه جنوب آفریقا (SADC)، تعرفه‌های ترجیحی را برای برخی کشورها تحت توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای ارائه می‌دهد.
- کومسا (بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا):
- عضویت زامبیا در کومسا امکان اعمال تعرفه‌های ترجیحی بر کالاهای وارداتی از سایر کشورهای کومسا، مانند کنیا، زیمبابوه و اتیوپی را فراهم می‌کند. اعضای کومسا معمولاً از عوارض واردات کمتر یا معافیت‌های گمرکی برای دسته‌های خاصی از کالاها، به ویژه محصولات کشاورزی، ماشین‌آلات و مواد اولیه، برخوردارند.
- جامعه توسعه جنوب آفریقا (SADC):
- زامبیا به عنوان بخشی از عضویت خود در SADC، از کاهش تعرفه‌های واردات از سایر کشورهای SADC مانند آفریقای جنوبی، بوتسوانا و تانزانیا بهره‌مند می‌شود. محصولات این کشورها اغلب واجد شرایط دریافت عوارض گمرکی پایین‌تر تحت منطقه تجارت آزاد SADC (FTA) هستند.
- سازمان تجارت جهانی (WTO):
- تعهدات زامبیا به عنوان عضو سازمان تجارت جهانی شامل پایبندی به مقررات تجارت بین‌المللی و ارائه رفتار «کشور کامله‌الوداد» (MFN) به اعضا است. به این ترتیب، واردات از کشورهای غیرترجیحی ممکن است همچنان مشمول تعرفه باشد، اما از تعهدات کاهش تعرفه جهانی بهره‌مند می‌شود.
- چین:
- چین، یکی از بزرگترین شرکای تجاری زامبیا، ممکن است از طریق توافق‌نامه‌های دوجانبه، تعرفه‌های ترجیحی ارائه دهد. زامبیا رابطه تجاری قوی با چین دارد، به خصوص در واردات مصالح ساختمانی، لوازم الکترونیکی و ماشین‌آلات. کالاهای چینی ممکن است تحت شرایط خاصی از تعرفه‌های مطلوب بهره‌مند شوند.
معافیت‌ها و رژیم‌های ویژه
سیستم گمرکی زامبیا شامل طیف وسیعی از معافیت‌ها و رژیم‌های ویژه است که برای تشویق سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای توسعه صنعتی طراحی شده‌اند. این معافیت‌ها در مورد انواع خاصی از واردات و شرایط خاص اعمال می‌شود:
- واردات دیپلماتیک: کالاهایی که توسط هیئت‌های دیپلماتیک یا سازمان‌های بین‌المللی وارد می‌شوند، عموماً از عوارض واردات معاف هستند، زیرا برای مقاصد غیرتجاری در نظر گرفته می‌شوند.
- تجهیزات سرمایه‌ای برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری: واردات کالاهای سرمایه‌ای، مانند ماشین‌آلات و تجهیزات برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری جدید، ممکن است واجد شرایط معافیت یا کاهش عوارض گمرکی باشند. این امر به ویژه برای پروژه‌های مربوط به توسعه زیرساخت‌ها، معدن و انرژی اهمیت دارد.
- مواد اولیه برای تولید محلی: برخی از مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای مورد استفاده در تولید محصولات تولید محلی ممکن است از عوارض گمرکی معاف باشند. این امر با کاهش هزینه تولید، توسعه بخش تولید را تشویق می‌کند.
- نهاده‌های کشاورزی: کودها، آفت‌کش‌ها و سایر نهاده‌های مورد استفاده در کشاورزی ممکن است برای حمایت از توسعه بخش کشاورزی از معافیت گمرکی برخوردار شوند.
نرخ‌های تعرفه بر اساس دسته‌بندی محصولات
۱. محصولات کشاورزی
بخش کشاورزی زامبیا که شامل محصولاتی مانند ذرت، گندم، تنباکو و پنبه می‌شود، با ساختار تعرفه‌ای مختلطی روبرو است. دولت به دنبال حمایت از کشاورزان محلی و تشویق رشد بخش کشاورزی است.
- ذرت و غلات: ۰٪ – ۱۰٪
- عوارض واردات ذرت و سایر غلات معمولاً پایین است، اگرچه در صورت کافی بودن عرضه داخلی، ممکن است تعرفه‌های بالاتری اعمال شود. در زمان ناامنی غذایی، زامبیا ممکن است تعرفه‌های مربوط به غذاهای اساسی را کاهش دهد یا به حالت تعلیق درآورد.
- میوه‌ها و سبزیجات تازه: ۱۰٪ – ۲۰٪
- عوارض واردات محصولات تازه متوسط است و حمایت از کشاورزان محلی در نظر گرفته شده است. زامبیا در خارج از فصل به واردات میوه و سبزیجات، به ویژه از کشورهای همسایه مانند آفریقای جنوبی، متکی است.
- گوشت و لبنیات: ۱۵٪ – ۲۵٪
- واردات فرآورده‌های گوشتی، از جمله گوشت گاو، خوک و مرغ، مشمول تعرفه‌هایی است که برای حمایت از صنعت دامداری داخلی طراحی شده‌اند. فرآورده‌های لبنی مانند شیر، پنیر و کره نیز ممکن است با نرخ‌های مشابهی مواجه شوند.
۲. ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی
- ماشین آلات ساختمانی: ۵٪ – ۱۵٪
- واردات ماشین‌آلات ساختمانی، از جمله بولدوزر، جرثقیل و بیل مکانیکی، مشمول تعرفه‌های نسبتاً پایینی است. صنعت ساخت و ساز زامبیا، به ویژه در بخش معدن، برای تأمین تقاضای رو به رشد به چنین ماشین‌آلاتی نیاز دارد.
- تجهیزات و ابزار صنعتی: ۰٪ – ۱۰٪
- عوارض واردات تجهیزات صنعتی عموماً پایین است، به خصوص برای ماشین‌آلات مورد استفاده در بخش‌هایی مانند تولید و معدن. استراتژی صنعتی‌سازی زامبیا، واردات چنین کالاهایی را با نرخ‌های مطلوب تشویق می‌کند.
۳. خودروها و وسایل نقلیه
- خودروهای سواری: ۱۵٪ – ۳۰٪
- خودروهای سواری، به ویژه خودروهای لوکس، ممکن است تعرفه‌های بالاتری را متحمل شوند، با تعرفه‌هایی از ۱۵٪ تا ۳۰٪. خودروهای کشورهای عضو COMESA ممکن است تحت توافق‌نامه‌های تجاری از نرخ‌های پایین‌تری بهره‌مند شوند.
- وسایل نقلیه تجاری: ۱۰٪ – ۲۰٪
- وسایل نقلیه تجاری، شامل کامیون‌ها و اتوبوس‌ها، مشمول تعرفه‌های متوسطی هستند، به خصوص آنهایی که در داخل تولید نمی‌شوند. وسایل نقلیه شرکای تجاری منطقه‌ای ممکن است تحت توافق‌نامه‌های SADC و COMESA از تعرفه‌های ترجیحی برخوردار باشند.
۴. منسوجات، پوشاک و کفش
- پوشاک و لباس: ۱۰٪ – ۳۰٪
- پوشاک و منسوجات وارداتی با نرخ‌های متوسط تا بالا مشمول مالیات هستند و هدف حمایت از صنعت نساجی محدود زامبیا است. با این حال، واردات از کشورهای عضو کومسا ممکن است واجد شرایط کاهش تعرفه‌ها باشد.
- کفش: ۱۰٪ – ۲۵٪
- کفش نیز مشمول تعرفه‌های متوسطی است، به خصوص اگر از کشورهای غیر عضو SADC یا COMESA وارد شود.
۵. لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی
- تلفن‌های همراه و رایانه‌ها: ۵٪ تا ۱۰٪
- کالاهای الکترونیکی مانند تلفن‌های همراه و رایانه‌ها عموماً عوارض واردات کمتری دارند، اگرچه ممکن است عوارض برای مدل‌های لوکس یا برندهای برتر بیشتر باشد.
- لوازم خانگی: ۱۵٪ – ۲۵٪
- لوازم خانگی بزرگ، از جمله یخچال و ماشین لباسشویی، با تعرفه‌های متوسط تا بالا مواجه هستند و عوارض واردات از کشورهای عضو COMESA و SADC کاهش یافته است.
حقایق کشور
- نام رسمی کشور: جمهوری زامبیا
- پایتخت: لوساکا
- بزرگترین شهرها:
- لوساکا (پایتخت)
- ندولا
- کیتوه
- درآمد سرانه: تقریباً ۱۲۰۰ دلار آمریکا (تخمین سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: ۱۹.۵ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: انگلیسی
- واحد پول: کواچای زامبیا (ZMK)
- موقعیت: محصور در خشکی، با هشت کشور هم‌مرز: تانزانیا (شمال)، مالاوی (شمال شرقی)، موزامبیک (جنوب شرقی)، زیمبابوه (جنوب)، بوتسوانا (جنوب غربی)، نامیبیا (غرب)، آنگولا (شمال غربی) و جمهوری دموکراتیک کنگو (شمال).
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده
جغرافیا
زامبیا در منطقه مرکزی جنوب آفریقا واقع شده و کشوری محصور در خشکی است که با هشت کشور هم‌مرز است. زمین‌های آن عمدتاً از فلات‌های مرتفع تشکیل شده است و رودخانه‌های زیادی از جمله زامبزی دارد که بخشی از مرز با زیمبابوه را تشکیل می‌دهد. این کشور سرشار از منابع معدنی است و آب و هوای آن با آب و هوای گرمسیری ساوانا مشخص می‌شود و فصل بارندگی از نوامبر تا آوریل است.
اقتصاد
اقتصاد زامبیا به شدت به معدن مس وابسته است که بخش قابل توجهی از درآمد صادراتی و تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد. با این حال، این کشور در حال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود برای کاهش وابستگی به مس و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در سایر بخش‌ها، از جمله کشاورزی، تولید و خدمات، بوده است.
- معدن مس: زامبیا یکی از تولیدکنندگان برتر مس در جهان است که برای اقتصاد آن حیاتی است.
- کشاورزی: ذرت، تنباکو و پنبه از صادرات اصلی کشاورزی هستند.
- خدمات: گردشگری، بانکداری و خدمات مالی در سال‌های اخیر رشد داشته‌اند.
- تولید: زامبیا به تدریج در حال توسعه بخش تولید خود است و منسوجات، فرآوری مواد غذایی و مواد شیمیایی از حوزه‌های اصلی تمرکز آن هستند.
صنایع عمده
- معدن: مس، کبالت و سایر مواد معدنی.
- کشاورزی: ذرت، تنباکو، پنبه، نیشکر و بادام زمینی.
- تولید: فرآوری مواد غذایی، منسوجات، مواد شیمیایی و مصالح ساختمانی.
- انرژی: تولید برق آبی، با توجه به پتانسیل قابل توجه این کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر.