ترکمنستان، کشوری غنی از انرژی در آسیای مرکزی، دارای یک سیستم تعرفه‌ای است که برای تنظیم واردات، محافظت از صنایع محلی و تشویق تنوع اقتصادی ساختار یافته است. به عنوان یکی از بسته‌ترین اقتصادهای منطقه، سیاست‌های گمرکی ترکمنستان در درجه اول با هدف ارتقای خودکفایی، تقویت توسعه صنعتی و ایجاد درآمد برای دولت است. نرخ‌های تعرفه گمرکی این کشور بر اساس عوامل مختلفی از جمله ماهیت محصول، منبع آن و اولویت‌های اقتصادی و استراتژیک کشور تعیین می‌شود.
سیستم تعرفه واردات ترکمنستان توسط اداره گمرک دولتی مدیریت می‌شود که بر تنظیم واردات و صادرات نظارت دارد. نرخ‌های اعمال شده بر دسته‌های مختلف محصولات، منعکس کننده هدف دولت برای محدود کردن واردات کالاهای خاص و در عین حال ترویج رشد صنایع کلیدی داخلی مانند انرژی، کشاورزی و تولید است.
مقدمه‌ای بر سیستم تعرفه واردات ترکمنستان
سیستم تعرفه گمرکی ترکمنستان در مقایسه با اقتصادهای بازتر نسبتاً ساده است و توسط قانون گمرک ترکمنستان اداره می‌شود. تعرفه‌ها بر اساس طبقه‌بندی آنها تحت سیستم هماهنگ (HS) که یک روش شناخته شده جهانی برای طبقه‌بندی محصولات است، بر کالاهای وارداتی اعمال می‌شوند.
علاوه بر عوارض گمرکی، واردات مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) نیز می‌شود که معمولاً برای اکثر کالاها ۱۵٪ تعیین می‌شود. برخی از کالاهای اساسی، به ویژه مواد غذایی و دارو، ممکن است مشمول کاهش نرخ مالیات بر ارزش افزوده یا معافیت از آن شوند. عوارض گمرکی اعمال شده بر محصولات بسته به نوع محصول بسیار متفاوت است و از صفر درصد برای مواد اولیه ضروری تا تعرفه‌های بالا برای کالاهای لوکس و برخی محصولات مصرفی متغیر است.
ترکمنستان عضو چندین سازمان بین‌المللی مانند سیستم عمومی ترجیحات (GSP) سازمان تجارت جهانی (WTO) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) است که بر ساختار تعرفه‌های آن تأثیر می‌گذارند. این کشور توافق‌نامه‌های تجارت آزاد مستقیم محدودی دارد، اما برخی ترتیبات تجارت ترجیحی با سایر کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا دارد.
ویژگی‌های کلیدی سیستم تعرفه گمرکی ترکمنستان:
- تعرفه‌های ترجیحی: ترکمنستان نرخ‌های تعرفه ترجیحی را با برخی کشورها حفظ می‌کند، عمدتاً در چارچوب توافق‌نامه‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا که تعرفه‌های کمتری را برای کشورهای عضو فراهم می‌کند.
- تعرفه‌های بالا بر کالاهای لوکس: عوارض واردات برای کالاهای غیرضروری، به‌ویژه اقلام لوکس، نسبتاً بالاست و این بخشی از استراتژی دولت برای محدود کردن مصرف محصولات لوکس خارجی و محافظت از بازارهای داخلی است.
- تعرفه صفر برای مواد اولیه: ترکمنستان برای تقویت تولید داخلی، مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و ماشین‌آلات مورد استفاده در تولید صنعتی را از تعرفه‌ها معاف یا کاهش می‌دهد.
- ملاحظات زیست‌محیطی و بهداشتی: محصولاتی که استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت می‌کنند یا به سلامت عمومی مربوط می‌شوند، ممکن است واجد شرایط کاهش تعرفه باشند.
نمای کلی نرخ‌های تعرفه بر اساس دسته‌بندی محصولات
بخش‌های زیر مروری بر نرخ‌های تعرفه اعمال شده بر انواع مختلف کالاهای وارداتی در ترکمنستان ارائه می‌دهند.
۱. محصولات کشاورزی
واردات محصولات کشاورزی در ترکمنستان برای حمایت از کشاورزی محلی و حمایت از امنیت غذایی مشمول تعرفه است. این کشور هم تولیدکننده و هم واردکننده محصولات مختلف کشاورزی است و تعرفه‌ها بسته به ماهیت محصول متفاوت است.
تعرفه‌های محصولات کشاورزی:
- دانه‌های غلات:
- گندم: نرخ تعرفه برای گندم وارداتی معمولاً حدود ۱۵٪ است. این نشان دهنده نیاز به حفظ تولید داخلی گندم است، اگرچه گندم نیز یک کالای وارداتی مهم برای کشور است.
- برنج: واردات برنج با نرخ ۲۵٪ مالیات بسته می‌شود تا از بخش کشاورزی محلی در برابر رقابت خارجی محافظت شود.
- میوه‌ها و سبزیجات:
- گوجه فرنگی و سیب زمینی: سبزیجات تازه مانند گوجه فرنگی و سیب زمینی، بسته به شرایط بازار و چرخه تولید، با تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد مواجه هستند.
- میوه‌ها: واردات میوه، به ویژه مرکبات و میوه‌های گرمسیری، برای حمایت از کشاورزی داخلی، مشمول مالیات ۱۵ تا ۳۰ درصدی است.
- دام و فرآورده‌های گوشتی:
- گوشت گاو و گوسفند: گوشت گاو و گوسفند وارداتی مشمول تعرفه ۲۰ تا ۲۵ درصدی هستند که نشان دهنده تلاش این کشور برای ترویج تولید دام محلی است.
- مرغداری: محصولات مرغداری معمولاً ۱۵ تا ۲۰ درصد مالیات دارند که این امر باعث تشویق پرورش طیور خانگی می‌شود.
- شکر و قهوه:
- شکر: شکر با تعرفه ۱۵٪ وارد می‌شود که به دلیل تولید نسبتاً بالای محلی، از برخی دیگر از مواد غذایی اصلی بالاتر است.
- قهوه: قهوه مشمول مالیات ۲۰ درصدی است که با سیاست کشور برای محدود کردن واردات غیرضروری همسو است.
تعرفه‌های ویژه برای محصولات کشاورزی:
- معافیت برای محصولات غذایی ضروری: اقلام غذایی اساسی مانند برنج، گندم و انواع خاصی از روغن، ممکن است واجد شرایط کاهش تعرفه یا حتی معافیت برای تضمین مقرون به صرفه بودن باشند.
- ترجیحات تجاری منطقه‌ای: محصولات کشاورزی وارداتی از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا ممکن است تحت توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای از تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر بهره‌مند شوند.
۲. کالاها و ماشین‌آلات صنعتی
ترکمنستان مشتاق توسعه صنعتی است و سیاست‌های تعرفه‌ای آن نشان‌دهنده اهمیت ماشین‌آلات و کالاهای صنعتی در حمایت از پایه تولیدی کشور است. واردات ماشین‌آلات با نرخ‌های متوسط مالیات می‌شود، در حالی که ماشین‌آلات مورد استفاده در بخش‌های کلیدی مانند انرژی، تولید و کشاورزی ممکن است از عوارض گمرکی کمتری بهره‌مند شوند.
تعرفه‌های ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی:
- ماشین‌آلات ساختمانی: ماشین‌آلات ساختمانی مانند جرثقیل، بولدوزر و بیل مکانیکی معمولاً مشمول تعرفه ۵ تا ۱۰ درصدی هستند و تعرفه‌های بالاتری برای ماشین‌آلات سنگین تخصصی اعمال می‌شود.
- تجهیزات تولیدی: ماشین‌آلات وارداتی مورد استفاده در تولید، از جمله نساجی و فرآوری مواد غذایی، بسته به فناوری و بخش مربوطه، با عوارض گمرکی حدود ۵ تا ۱۵ درصد مواجه هستند.
- تجهیزات الکتریکی: تجهیزات الکتریکی، شامل ژنراتورها و ترانسفورماتورها، بسته به نوع محصول، مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصد می‌شوند.
تعرفه‌های ویژه برای واردات صنعتی:
- مواد اولیه برای تولید: مواد اولیه مانند فلزات، مواد شیمیایی و پلاستیک که در فرآیندهای تولید داخلی استفاده می‌شوند، معمولاً از عوارض گمرکی معاف هستند یا از کاهش تعرفه‌ها برای تقویت رشد صنعتی بهره‌مند می‌شوند.
- واردات فناوری: برخی از فناوری‌ها و ماشین‌آلات پیشرفته، به ویژه آنهایی که برای تولید انرژی یا استخراج معدن استفاده می‌شوند، ممکن است تحت برنامه‌های دولتی که برای ارتقای نوسازی اقتصادی طراحی شده‌اند، واجد شرایط تعرفه‌های پایین‌تر باشند.
۳. کالاهای مصرفی
واردات کالاهای مصرفی، به ویژه اقلام غیرضروری و لوکس، در ترکمنستان مشمول تعرفه‌های بالاتر است. دولت در تلاش است تا مصرف محصولات ساخت خارج را که به طور بالقوه می‌توانند به صنایع داخلی آسیب برسانند یا ذخایر ارزی خارجی را کاهش دهند، محدود کند.
تعرفه کالاهای مصرفی:
- لوازم الکترونیکی: لوازم الکترونیکی، از جمله تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها و تلویزیون‌ها، بسته به نوع کالا، مشمول مالیات ۱۵ تا ۲۵ درصد می‌شوند. لوازم الکترونیکی گران‌تر یا لوکس‌تر ممکن است با تعرفه‌هایی در سطوح بالاتر این مقیاس مواجه شوند.
- پوشاک و منسوجات: واردات پوشاک مشمول مالیات ۲۵ تا ۳۰ درصد است که نشان‌دهنده تلاش‌ها برای حمایت از صنایع نساجی و پوشاک محلی است.
- مبلمان: مبلمان وارداتی بسته به نوع محصول و مواد تشکیل دهنده آن، با تعرفه‌ای حدود ۲۵٪ مواجه است.
تعرفه‌های ویژه برای کالاهای مصرفی:
- کالاهای لوکس: کالاهای لوکس غیرضروری مانند خودروهای لوکس، لباس‌های طراحان و ساعت‌های لوکس با بالاترین عوارض گمرکی مواجه هستند که می‌تواند از ۴۰٪ تا ۵۰٪ متغیر باشد.
- کالاهای غیرضروری: بسیاری از کالاهای مصرفی که به عنوان کالاهای وارداتی غیرضروری یا لوکس طبقه‌بندی می‌شوند، با نرخ‌های بالاتری مالیات می‌پردازند تا بار اقتصادی واردات بیش از حد کاهش یابد.
۴. داروسازی و مواد شیمیایی
بخش داروسازی ترکمنستان به شدت به داروها و لوازم پزشکی وارداتی متکی است. دولت تعرفه‌های محصولات دارویی را تنظیم می‌کند تا دسترسی به آنها را تضمین کند و در عین حال تولید داخلی برخی داروها را تشویق نماید.
تعرفه‌های دارویی:
- داروها: عوارض واردات محصولات دارویی معمولاً بین ۵ تا ۱۰ درصد است ، اگرچه ممکن است به داروهای حیاتی و داروهای ضروری معافیت یا کاهش عوارض داده شود.
- تجهیزات پزشکی: تجهیزات پزشکی، مانند ابزارهای تشخیصی، ابزارهای جراحی و سایر دستگاه‌های مرتبط با سلامت، مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصدی هستند.
تعرفه‌های مواد شیمیایی:
- مواد شیمیایی کشاورزی: کودها و آفت‌کش‌ها مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصدی هستند که نشان‌دهنده اهمیت این محصولات برای بخش کشاورزی محلی است.
- مواد شیمیایی صنعتی: مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید، از جمله حلال‌ها و پلاستیک‌ها، معمولاً مشمول مالیات ۱۰ تا ۲۰ درصدی می‌شوند.
۵. خودروها و وسایل نقلیه
بازار خودرو در ترکمنستان به شدت تحت نظارت است و دولت تعرفه‌های قابل توجهی برای واردات وسایل نقلیه وضع می‌کند. این تعرفه‌ها برای حمایت از توسعه صنعت خودروسازی داخلی و کاهش وابستگی به وسایل نقلیه وارداتی طراحی شده‌اند.
تعرفه‌های مربوط به خودروها و وسایل نقلیه:
- خودروهای سواری: خودروهای سواری، به ویژه خودروهایی که موتورهای بزرگتری دارند، بسته به ارزش و اندازه خودرو، مشمول تعرفه‌های بالای 30 تا 50 درصد هستند.
- خودروهای تجاری: کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و سایر خودروهای تجاری بسته به اندازه و کاربرد خودرو، مشمول مالیات ۱۵ تا ۲۵ درصدی هستند.
تعرفه‌های ویژه برای خودروها:
- وسایل نقلیه الکتریکی (EVs): برای ترویج حمل و نقل سازگار با محیط زیست، وسایل نقلیه الکتریکی ممکن است از کاهش عوارض واردات یا معافیت‌های تحت مشوق‌های خاص دولتی بهره‌مند شوند.
- معافیت‌های دولتی: دولت گاهی اوقات معافیت‌ها یا کاهش‌هایی را در تعرفه‌های خودرو برای خریدهای رسمی یا بخش دولتی ارائه می‌دهد.
حقایق کشور
- نام رسمی: ترکمنستان
- پایتخت: عشق آباد
- بزرگترین شهرها: عشق آباد، ماری، ترکمن باشی
- جمعیت: تقریباً ۶ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: ترکمنی
- واحد پول: منات ترکمنستان (TMT)
- موقعیت مکانی: ترکمنستان در آسیای مرکزی واقع شده است و از شمال غربی با قزاقستان، از شمال شرقی با ازبکستان، از جنوب شرقی با افغانستان و از جنوب با ایران هم‌مرز است. این کشور در غرب با دریای خزر خط ساحلی دارد.
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده
جغرافیا: ترکمنستان با بیابان‌های وسیعی از جمله بیابان قره‌قوم که بخش زیادی از خاک این کشور را پوشانده است ، شناخته می‌شود. دریای خزر خط ساحلی این کشور را برای تجارت و ماهیگیری فراهم می‌کند، در حالی که کوه‌های کپه‌داغ مرز جنوبی آن با ایران را مشخص می‌کنند.
اقتصاد: اقتصاد ترکمنستان به شدت به ذخایر غنی گاز طبیعی خود وابسته است و این کشور را به یکی از صادرکنندگان پیشرو گاز طبیعی در جهان تبدیل کرده است. دولت بر تنوع بخشیدن به اقتصاد از طریق توسعه صنعتی، کشاورزی و گردشگری تمرکز کرده است.
صنایع عمده:
- گاز طبیعی: ترکمنستان برخی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و صادرات انرژی را به ستون فقرات اقتصاد خود تبدیل کرده است.
- کشاورزی: پنبه یکی از صادرات اصلی کشاورزی ترکمنستان است، در کنار سایر محصولات کشاورزی مانند گندم، میوه و سبزیجات.
- نساجی: صنعت نساجی، به ویژه فرآوری پنبه، یکی دیگر از بخش‌های کلیدی است.
- ساخت و ساز: بخش ساخت و ساز شاهد رشد سریعی بوده است که ناشی از سرمایه‌گذاری‌های دولت در توسعه زیرساخت‌ها بوده است.