سودان، کشوری واقع در منطقه شمال شرقی آفریقا، به دلیل وابستگی قابل توجه به واردات کالاهایی که در داخل کشور موجود نیستند یا به اندازه کافی تولید نمی‌شوند، ساختار گمرکی و تعرفه‌ای پیچیده‌ای دارد. اقتصاد سودان عمدتاً مبتنی بر نفت، کشاورزی و دامداری است و این کشور دوره‌هایی از درگیری، تحریم و بی‌ثباتی اقتصادی را تجربه کرده است که سیاست‌های تجاری آن را شکل داده است. نرخ‌های تعرفه گمرکی برای محصولات وارداتی به سودان به منظور تنظیم جریان کالاهای خارجی به داخل کشور، محافظت از صنایع داخلی و افزایش درآمد دولت طراحی شده‌اند. این مقاله به دسته‌های اصلی محصولات وارداتی به سودان، نرخ‌های تعرفه قابل اجرا و عوارض ویژه وارداتی که ممکن است برای برخی کالاها، به ویژه کالاهایی که از کشورهای خاص سرچشمه می‌گیرند، اعمال شود، می‌پردازد.
از آنجایی که سودان در طول سال‌ها با تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری روبرو بوده است، سیستم تعرفه این کشور دستخوش تغییرات قابل توجهی برای تشویق واردات، ارتقای بهبود اقتصادی و حمایت از صنایع داخلی شده است. نرخ‌های مورد بحث در اینجا تا حد زیادی تحت تأثیر روابط تجاری سودان، توافقات بین‌المللی و وضعیت اقتصاد آن قرار دارند. سودان عضو اتحادیه عرب و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) است و با سایر کشورهای آفریقایی توافق‌نامه‌هایی امضا کرده است که ممکن است بر سیاست‌های تعرفه‌ای آن تأثیر بگذارد.
آشنایی با نظام گمرکی و تعرفه‌ای سودان
سیستم تعرفه گمرکی سودان عمدتاً توسط اداره گمرک سودان اداره می‌شود که مسئول اجرای مقررات واردات و صادرات است. عوارض گمرکی در سودان هم برای کالاهایی که از کشورهای خارج از منطقه جهان عرب و اتحادیه آفریقا وارد می‌شوند و هم برای کالاهایی که از اعضای توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای وارد می‌شوند، اعمال می‌شود.
سودان، به دلیل موقعیت استراتژیک خود در شاخ آفریقا، یک مرکز اصلی ترانزیت کالا بین خاورمیانه، آفریقا و آسیا است. سودان به عنوان یک اقتصاد وابسته به نفت، مقدار قابل توجهی کالا، از محصولات غذایی گرفته تا ماشین آلات صنعتی، وارد می‌کند. سیستم گمرکی برای تنظیم تجارت و اطمینان از اینکه محصولات خارجی به طور مناسب مالیات بندی می‌شوند، ضروری است.
نرخ‌های تعرفه تحت یک کد سیستم هماهنگ (HS) طبقه‌بندی می‌شوند که به دسته‌بندی محصولات برای تخصیص کارآمد تعرفه کمک می‌کند. کالاهایی که از کشورهایی که سودان با آنها توافق‌نامه‌های تجاری دارد وارد سودان می‌شوند، ممکن است از نرخ‌های تعرفه ترجیحی یا معافیت‌ها بهره‌مند شوند ، اگرچه نرخ کالاهای غیرترجیحی ممکن است بالاتر باشد.
ویژگی‌های کلیدی سیستم تعرفه سودان:
- نرخ‌های استاندارد تعرفه: تعرفه‌های سودان بر کالاهای وارداتی عموماً برای حمایت از صنایع محلی، به ویژه کشاورزی و تولید، طراحی شده‌اند.
- معافیت‌ها و تخفیف‌ها: برخی از محصولات ضروری، مانند مواد غذایی، داروها و ماشین‌آلات برای مصارف صنعتی، ممکن است طبق قوانین سودان یا توافق‌نامه‌های بین‌المللی از تعرفه‌های کاهش‌یافته یا معافیت برخوردار باشند.
- توافق‌نامه‌های منطقه‌ای: سودان بخشی از چندین توافق‌نامه تجاری است که بر نرخ تعرفه کالاهای کشورهای همسایه آفریقایی تأثیر می‌گذارند.
در بخش‌های بعدی، نرخ‌های تعرفه برای دسته‌های مختلف محصولاتی که معمولاً به سودان وارد می‌شوند را بررسی خواهیم کرد.
نرخ‌های تعرفه واردات بر اساس دسته‌بندی محصولات
۱. محصولات کشاورزی
کشاورزی نقش حیاتی در اقتصاد سودان ایفا می‌کند، زیرا این کشور به شدت برای مصرف داخلی و صادرات به کشاورزی وابسته است. با وجود ظرفیت کشاورزی این کشور، سودان هنوز انواع محصولات غذایی را برای تأمین نیازهای جمعیت رو به رشد خود وارد می‌کند. محصولات کشاورزی شامل کالاهای فرآوری شده و خام مانند غلات، سبزیجات، میوه‌ها و گوشت می‌شود.
تعرفه‌های محصولات کشاورزی:
- غلات و حبوبات: سودان مقدار قابل توجهی گندم و برنج را برای تکمیل تولید داخلی وارد می‌کند که اغلب برای تأمین تقاضا کافی نیست.
- گندم: تعرفه واردات گندم بسته به مقدار و مبدا کالا می‌تواند از ۵٪ تا ۱۵٪ متغیر باشد.
- برنج: برنج وارداتی عموماً با تعرفه‌هایی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد مواجه است که بسته به توافق‌های تجاری با کشورهای صادرکننده مانند هند و مصر، میزان آن متفاوت است.
- میوه‌ها و سبزیجات:
- میوه‌های تازه: میوه‌هایی مانند سیب، مرکبات و موز از کشورهایی مانند مصر، آفریقای جنوبی و کنیا وارد می‌شوند. تعرفه این محصولات معمولاً بین ۵ تا ۲۵ درصد است که بستگی به نوع میوه و مبدا آن دارد.
- سبزیجات: سبزیجاتی مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی و پیاز با تعرفه حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد مواجه هستند.
- گوشت و لبنیات:
- گوشت گاو و گوسفند: سودان بخش قابل توجهی از فرآورده‌های گوشتی خود را از کشورهایی مانند همسایه سودان، اتیوپی ، و همچنین از برزیل و هند وارد می‌کند. تعرفه‌های گوشت گاو و گوسفند عموماً ۱۰ تا ۲۰ درصد است.
- محصولات لبنی: محصولات لبنی مانند شیر خشک، پنیر و کره، بسته به نوع محصول و کشور مبدا، مشمول تعرفه‌هایی از ۱۰ تا ۳۰ درصد هستند.
تعرفه‌های ویژه:
- غذا برای کمک‌های بشردوستانه: سودان ممکن است به عنوان بخشی از کمک‌های بشردوستانه یا تحت توافق‌نامه‌های خاص با سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد ، واردات برخی کالاهای کشاورزی بدون عوارض گمرکی را مجاز بداند.
- نرخ‌های ترجیحی برای کشورهای آفریقایی: سودان می‌تواند در چارچوب توافق‌نامه‌های تجارت ترجیحی ، تعرفه‌های کمتری را برای محصولات کشاورزی وارداتی از کشورهای عضو کومسا اعمال کند.
۲. ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی
سودان به عنوان بخشی از طرح توسعه اقتصادی خود، در حال تلاش برای نوسازی زیرساخت‌ها و پایه‌های صنعتی خود است. ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی برای بخش‌هایی مانند تولید، ساخت و ساز و معدن ضروری هستند. بسیاری از این کالاها برای تأمین نیازهای اقتصاد رو به رشد سودان، به ویژه با توجه به بخش‌های استخراج نفت و مواد معدنی، وارد می‌شوند.
تعرفه‌های ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی:
- ماشین‌آلات ساختمانی: ماشین‌آلات سنگین مانند بولدوزر، جرثقیل و بیل مکانیکی که به سودان وارد می‌شوند، بسته به نوع ماشین‌آلات و کشور مبدا، معمولاً مشمول ۵ تا ۱۵ درصد تعرفه می‌شوند.
- تجهیزات کشاورزی: تراکتورها و سایر تجهیزات کشاورزی ممکن است مشمول تعرفه‌هایی از ۵ تا ۱۰ درصد شوند. این کالاها برای بهبود بهره‌وری کشاورزی حیاتی هستند و به همین دلیل، سودان ممکن است مشوق‌هایی برای ترویج واردات تجهیزات پیشرفته کشاورزی ارائه دهد.
- ماشین‌آلات الکتریکی: تجهیزات و ماشین‌آلات الکتریکی، مانند ترانسفورماتورها، کابل‌ها و ژنراتورها، با تعرفه‌هایی حدود ۵ تا ۱۰ درصد مواجه هستند. با این حال، برای تجهیزات پیشرفته مورد استفاده در بخش‌های کلیدی مانند تولید انرژی یا ارتباطات، تعرفه ممکن است تحت شرایط خاصی کاهش یابد یا لغو شود.
تعرفه‌های ویژه:
- تدارکات دولتی: ماشین‌آلات صنعتی مورد استفاده برای پروژه‌های دولتی یا طرح‌های توسعه‌ای ممکن است واجد شرایط معافیت یا کاهش تعرفه باشند.
- تعرفه‌های تجارت منطقه‌ای: ماشین‌آلات وارداتی از کشورهای آفریقایی که بخشی از توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای هستند، ممکن است از کاهش نرخ تعرفه بهره‌مند شوند.
۳. منسوجات و پوشاک
منسوجات و پوشاک از جمله اقلام وارداتی کلیدی برای سودان هستند، چرا که صنعت نساجی داخلی این کشور هنوز در حال توسعه است. پوشاک، منسوجات و پارچه‌های وارداتی برای تأمین تقاضای پوشاک در بین مردم ضروری هستند.
تعرفه‌های گمرکی منسوجات و پوشاک:
- پوشاک: پوشاک وارداتی، به ویژه از کشورهایی مانند چین، هند و ترکیه، بسته به جنس (پنبه، الیاف مصنوعی یا پشم)، مشمول تعرفه‌هایی از ۱۵ تا ۳۰ درصد است.
- پارچه‌ها: پارچه‌های خام و مواد نساجی مانند پنبه، پلی‌استر و پارچه‌های پشمی ، بسته به نوع پارچه، مشمول تعرفه‌هایی حدود ۵ تا ۱۵ درصد هستند.
- کفش: کفش‌های وارداتی، به ویژه از آسیا، عموماً مشمول مالیات 20 تا 40 درصد هستند که بسته به نوع (چرم، مصنوعی یا لاستیک) متفاوت است.
تعرفه‌های ویژه:
- تعرفه‌های پایین‌تر برای واردات آفریقا: منسوجات و پوشاک وارداتی از کشورهای آفریقایی که بخشی از توافق‌نامه‌های تجاری مانند COMESA هستند ، ممکن است واجد شرایط تعرفه‌های پایین‌تر یا حتی وضعیت معاف از عوارض برای برخی محصولات باشند.
- معافیت‌های گمرکی برای نیازهای بشردوستانه: پوشاک و منسوجات وارداتی به عنوان بخشی از تلاش‌های کمک‌های بین‌المللی ممکن است طبق پروتکل‌های تجارت بشردوستانه از عوارض گمرکی معاف باشند.
۴. لوازم الکترونیکی و کالاهای مصرفی
سودان تقاضای فزاینده‌ای برای لوازم الکترونیکی، از جمله تلفن‌های هوشمند، رایانه، تلویزیون و لوازم خانگی دارد. با این حال، بیشتر این محصولات وارداتی هستند و چین یکی از بزرگترین تأمین‌کنندگان بازار سودان است.
تعرفه‌های مربوط به لوازم الکترونیکی و کالاهای مصرفی:
- گوشی‌های هوشمند و کامپیوترها: کالاهای الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها معمولاً بسته به ارزش و مبدا محصول، با تعرفه‌های ۱۰ تا ۲۰ درصدی مواجه می‌شوند.
- لوازم خانگی: محصولاتی مانند یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی مشمول تعرفه‌هایی از ۱۰ تا ۲۵ درصد هستند.
- تلویزیون‌ها: تلویزیون‌های وارداتی معمولاً بسته به نوع و اندازه محصول، مشمول مالیات ۱۰ تا ۲۰ درصدی می‌شوند.
تعرفه‌های ویژه:
- مشوق‌های فناوری: ممکن است معافیت‌ها یا کاهش‌های تعرفه‌ای برای محصولات وارداتی برای پروژه‌های خاص، به‌ویژه در بخش‌های فناوری و ارتباطات ، وجود داشته باشد.
- نرخ‌های ترجیحی برای کشورهای خاص: سودان ممکن است برای کالاهای الکترونیکی وارداتی از کشورهایی که با آنها توافق‌نامه‌های تجاری ویژه دارد، مانند چین یا هند ، تعرفه‌های ترجیحی اعمال کند.
۵. کالاهای لوکس و اقلام با ارزش بالا
کالاهای لوکس، مانند جواهرات، ساعت و مد روز، در سودان مشمول تعرفه‌های بالاتری هستند. این محصولات عموماً بازار داخلی محدودی دارند و تعرفه‌های کالاهای لوکس برای ایجاد درآمد دولت و محافظت از بازار محلی طراحی شده‌اند.
تعرفه‌های کالاهای لوکس:
- جواهرات: جواهرات وارداتی طلا، نقره و الماس بسته به نوع و ارزش محصول، از ۵٪ تا ۳۰٪ مشمول مالیات هستند.
- ساعت‌ها: ساعت‌های لوکس می‌توانند با تعرفه‌هایی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد مواجه شوند که بسته به برند و کشور سازنده، مقداری متغیر است.
- مد سطح بالا: لباس‌ها و اقلام مد لوکس مشمول تعرفه‌هایی از ۱۵ تا ۳۰ درصد هستند.
تعرفه‌های ویژه:
- معافیت‌های واردات دیپلماتیک: کالاهای لوکس وارداتی توسط دیپلمات‌ها و سازمان‌های بین‌المللی ممکن است طبق توافق‌نامه‌های بین‌المللی سودان از معافیت‌های تعرفه‌ای برخوردار باشند.
- کالاهای لوکس از امارات متحده عربی: به عنوان بخشی از توافق‌نامه‌های دوجانبه ، کالاهای لوکس وارداتی از امارات متحده عربی ممکن است از تعرفه‌های کاهش‌یافته برخوردار شوند.
حقایق کشور
- نام رسمی: جمهوری سودان
- پایتخت: خارطوم
- جمعیت: تقریباً ۴۴ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: عربی
- واحد پول: پوند سودان (SDG)
- موقعیت جغرافیایی: شمال شرقی آفریقا، از شمال با مصر، از شرق با اریتره و اتیوپی، از جنوب با سودان جنوبی، از جنوب غربی با جمهوری آفریقای مرکزی، از غرب با چاد و از شمال غربی با لیبی هم‌مرز است.
- درآمد سرانه: تقریباً ۴۳۰۰ دلار (تخمین سال ۲۰۲۲)
- سه شهر بزرگ:
- خارطوم (پایتخت)
- امدورمان
- پورت سودان
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده
جغرافیا: سودان در شمال شرقی آفریقا واقع شده است و جغرافیای متنوعی دارد که شامل بیابان‌ها، کوه‌ها و مناطق حاصلخیز در امتداد رود نیل می‌شود. نیل منبع اصلی آب این کشور است. آب و هوای این کشور عموماً خشک است و مناطقی از ساوانا در جنوب آن قرار دارد.
اقتصاد: اقتصاد سودان عمدتاً مبتنی بر نفت، کشاورزی و دامداری است. این کشور زمانی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت آفریقا بود، اما تولید نفت تحت تأثیر بی‌ثباتی سیاسی و جدایی سودان جنوبی در سال ۲۰۱۱ قرار گرفته است. سودان برای بسیاری از کالاهای مصرفی و ماشین‌آلات به شدت به واردات وابسته است و تلاش‌هایی برای احیای بخش‌های کشاورزی و صنعتی آن در حال انجام است.
صنایع عمده:
- نفت و گاز: با وجود مشکلات، سودان همچنان تولیدکننده نفت است، اگرچه ظرفیت تولید آن از زمان جدایی سودان جنوبی کاهش یافته است.
- کشاورزی: سودان تولیدکننده‌ی قابل توجهی از محصولات کشاورزی از جمله سورگوم، ارزن، گندم و دام است.
- معدن: این کشور منابع معدنی قابل توجهی از جمله طلا و سایر فلزات گرانبها دارد.
