سومالی، واقع در شاخ آفریقا، دارای تاریخ فرهنگی غنی است و از نظر استراتژیک در امتداد یکی از شلوغ‌ترین مسیرهای تجارت دریایی جهان قرار دارد. سیستم تعرفه واردات این کشور نقش مهمی در تنظیم تجارت، ایجاد درآمد و حمایت از صنایع محلی ایفا می‌کند. سومالی به عنوان یک کشور وابسته به واردات، برای بسیاری از بخش‌های اقتصاد خود، از جمله مواد غذایی، دارو، ماشین‌آلات و کالاهای مصرفی، به کالاهای خارجی متکی است. با این حال، به دلیل چالش‌هایی از جمله بی‌ثباتی سیاسی، کسری زیرساخت‌ها و ظرفیت محدود صنعتی، سیاست‌های تجاری و تعرفه‌ای این کشور دائماً در حال تحول هستند تا هم نیازهای داخلی و هم تعهدات بین‌المللی را برآورده کنند.
مقدمه‌ای بر سیستم تعرفه واردات سومالی
سیستم تعرفه واردات سومالی توسط اداره گمرک سومالی اداره می‌شود. این کشور در حال حاضر عضو سازمان‌های بزرگ تجارت بین‌المللی مانند سازمان تجارت جهانی (WTO) نیست که مشارکت آن را در برخی از ابتکارات تجارت جهانی محدود می‌کند. با این حال، سومالی بخشی از جامعه شرق آفریقا (EAC) و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) است که چارچوبی برای همکاری و تجارت منطقه‌ای فراهم می‌کنند. در این چارچوب‌ها، سومالی با ترتیبات تجارت ترجیحی با کشورهای همسایه موافقت کرده است که عوارض واردات برخی کالاها را کاهش یا حذف می‌کند.
سیستم تعرفه سومالی در درجه اول برای محافظت از صنایع داخلی، ایجاد درآمد و دسترسی مقرون به صرفه به کالاهای ضروری طراحی شده است. نرخ تعرفه بسته به نوع کالای وارداتی متفاوت است و برخی از محصولات – مانند مواد غذایی، سوخت، لوازم پزشکی و محصولات کشاورزی – مشمول کاهش نرخ یا معافیت هستند. با این حال، اقتصاد سومالی همچنان به شدت به واردات وابسته است و همین امر ساختار تعرفه را به جنبه مهمی از سیاست تجاری این کشور تبدیل می‌کند.
نرخ‌های تعرفه بر اساس دسته‌بندی محصولات
بخش‌های زیر مروری بر نرخ‌های معمول تعرفه واردات برای دسته‌های مختلف کالاهای وارداتی به سومالی ارائه می‌دهند. این نرخ‌ها بر اساس کد سیستم هماهنگ (HS) است که محصولات را برای اهداف تعرفه‌های گمرکی و آمار تجاری به دسته‌هایی طبقه‌بندی می‌کند.
۱. محصولات کشاورزی
محصولات کشاورزی به دلیل وابستگی این کشور به واردات مواد غذایی، به ویژه در مناطق شهری که امنیت غذایی یک نگرانی است، بخش بزرگی از واردات سومالی را تشکیل می‌دهند. این محصولات از غلات و حبوبات گرفته تا میوه، سبزیجات و گوشت را شامل می‌شوند.
تعرفه‌های محصولات کلیدی کشاورزی:
- غلات و حبوبات: واردات غذاهای اساسی مانند برنج، گندم و ذرت مشمول نرخ تعرفه 10 تا 15 درصد است. این کالاها برای امنیت غذایی سومالی حیاتی هستند و دولت قصد دارد ضمن تشویق تولید محصولات کشاورزی محلی، قیمت مناسب آنها را حفظ کند.
- سبزیجات و میوه‌ها: میوه‌ها و سبزیجات تازه معمولاً بسته به فصلی بودن و در دسترس بودن محصولات مشابه محلی، از ۵٪ تا ۱۵٪ مالیات می‌گیرند. اقلامی مانند سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، پیاز و مرکبات با این نرخ وارد می‌شوند.
- گوشت و مرغ: محصولات گوشتی تازه و منجمد، شامل گوشت گاو، مرغ و بره، با عوارض واردات ۱۵ تا ۲۰ درصدی مواجه هستند. این نرخ‌های بالاتر برای حمایت از صنعت دامداری محلی و ترویج تولید داخلی اعمال می‌شود.
- محصولات لبنی: محصولات لبنی وارداتی، مانند شیر خشک، کره و پنیر، مشمول مالیات ۱۰ تا ۲۰ درصدی هستند و برخی از محصولات ضروری مانند شیر خشک، احتمالاً نرخ‌های پایین‌تری دریافت می‌کنند.
- شکر: تعرفه واردات شکر عموماً 10٪ است. با این حال، دولت ممکن است در مواقع کمبود یا بحران، معافیت‌های موقت یا نرخ‌های پایین‌تری ارائه دهد.
تعرفه‌های ویژه کشاورزی:
- برنج: برنج، که غذای اصلی مردم سومالی است، در دوره‌های تقاضای بالا یا کمبود، با نرخ تعرفه پایین‌تری بین ۵ تا ۱۰ درصد وارد می‌شود. در برخی موارد، دولت ممکن است تعرفه را به طور کامل حذف کند.
- وضعیت معافیت از عوارض گمرکی برای برخی از واردات ACP: محصولات گروه کشورهای آفریقا، کارائیب و اقیانوس آرام (ACP) ممکن است تحت توافق‌نامه‌های تجاری، از تعرفه‌های ترجیحی بهره‌مند شوند و عوارض واردات کالاهایی مانند میوه‌های گرمسیری و برخی غلات را کاهش یا حذف کنند.
۲. منسوجات، پوشاک و کفش
صنعت نساجی در سومالی توسعه نیافته است و بیشتر منسوجات، پوشاک و کفش وارداتی هستند. نرخ تعرفه برای این محصولات معمولاً بالاتر است، تا حدی برای ترویج تولید محلی و کاهش وابستگی به واردات.
تعرفه‌های گمرکی منسوجات و پوشاک:
- پوشاک و لباس: پوشاک و لباس‌های وارداتی بسته به نوع پوشاک و ارزش آن، با تعرفه‌های ۱۵ تا ۲۵ درصدی مواجه هستند. ممکن است تعرفه‌های پایین‌تری برای اقلام پوشاک اساسی مانند تی‌شرت و جوراب اعمال شود، در حالی که اقلام مد روز درجه یک در بالاترین حد این محدوده مالیات قرار می‌گیرند.
- پارچه‌های نساجی: پارچه‌های خام، مانند پنبه و پشم، مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصدی هستند. هدف از این تعرفه‌ها محافظت از هرگونه فرآوری داخلی پارچه و تشویق سرمایه‌گذاری در تولید محلی است.
- کفش: کفش، صندل و چکمه معمولاً مشمول عوارض وارداتی از 10 تا 20 درصد هستند.
تعرفه‌های ویژه برای کشورهای خاص:
- ترجیحات EAC و COMESA: محصولات اعضای جامعه شرق آفریقا (EAC)، مانند کنیا، اوگاندا و تانزانیا، ممکن است از نرخ‌های تعرفه ترجیحی بهره‌مند شوند. کالاهای وارداتی از کشورهای EAC ممکن است به دلیل توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای واجد شرایط تعرفه‌های صفر یا کاهش‌یافته باشند.
۳. لوازم الکترونیکی و برقی
با افزایش جمعیت شهری، تقاضا برای لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی در سومالی رو به افزایش است. لوازم الکترونیکی مصرفی وارداتی، مانند تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها و لوازم خانگی، برای تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان ضروری هستند.
تعرفه‌های لوازم الکترونیکی و خانگی:
- لوازم الکترونیکی مصرفی: تلفن‌های همراه، تلویزیون‌ها، رادیوها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی معمولاً با عوارض وارداتی از ۰٪ تا ۵٪ مواجه هستند. این تعرفه پایین‌تر برای پشتیبانی از نیازهای تکنولوژیکی جمعیت، به ویژه در کشوری با ظرفیت تولید محلی محدود برای این محصولات، طراحی شده است.
- کامپیوتر و لپ‌تاپ: کامپیوتر، لپ‌تاپ و سایر تجهیزات محاسباتی مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۰ درصدی هستند و معافیت‌هایی برای محصولاتی که برای مصارف آموزشی یا دولتی در نظر گرفته شده‌اند، در نظر گرفته شده است.
- لوازم خانگی: لوازم خانگی اصلی مانند یخچال، کولر گازی و ماشین لباسشویی با عوارض وارداتی ۱۰ تا ۱۵ درصد مواجه هستند.
تعرفه‌های ویژه لوازم الکترونیکی
- عوارض صفر برای فناوری‌های حیاتی: عوارض واردات برخی فناوری‌های حیاتی، مانند تجهیزات مخابراتی یا دستگاه‌های پزشکی، ممکن است برای ارتقای توسعه زیرساخت‌ها و سلامت عمومی کاهش یابد یا لغو شود.
۴. وسایل نقلیه و تجهیزات حمل و نقل
سومالی تقاضای فزاینده‌ای برای وسایل نقلیه و تجهیزات حمل و نقل دارد که برای استفاده شخصی و تجاری ضروری هستند. دولت برای کنترل واردات و اطمینان از ورود فقط وسایل نقلیه مناسب به کشور، تعرفه‌هایی را بر وسایل نقلیه اعمال می‌کند.
تعرفه‌های مربوط به وسایل نقلیه و تجهیزات حمل و نقل:
- خودروهای سواری: خودروهای وارداتی بسته به سن، مدل و تأثیر زیست‌محیطی خودرو، از ۱۵٪ تا ۳۰٪ مالیات می‌گیرند. خودروهای قدیمی‌تر یا آن‌هایی که استانداردهای خاص انتشار گازهای گلخانه‌ای را رعایت نمی‌کنند، ممکن است عوارض بیشتری را به خود اختصاص دهند.
- وسایل نقلیه تجاری: کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و ماشین‌آلات ساختمانی مشمول تعرفه‌های بالاتری هستند که از 20٪ تا 30٪ متغیر است. این تعرفه‌ها برای تنظیم تعداد وسایل نقلیه در جاده‌ها و تضمین پایداری پروژه‌های زیرساختی اعمال می‌شوند.
- موتورسیکلت‌ها: موتورسیکلت‌ها و سایر وسایل نقلیه دوچرخ با تعرفه‌های پایین‌تری مواجه هستند که معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است.
۵. مواد شیمیایی، دارویی و تجهیزات پزشکی
سومالی طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی و محصولات پزشکی را برای تأمین نیازهای صنعتی و بهداشتی وارد می‌کند. سیستم تعرفه واردات برای مواد شیمیایی و کالاهای پزشکی به گونه‌ای طراحی شده است که دسترسی به کالاهای ضروری را تضمین کند و در عین حال از صنایع محلی محافظت نماید.
تعرفه‌های مواد شیمیایی و دارویی:
- داروها: محصولات دارویی وارداتی، از جمله داروها و لوازم پزشکی، معمولاً مشمول تعرفه‌های ۰٪ تا ۵٪ هستند و برخی از داروهای ضروری به طور بالقوه از عوارض گمرکی معاف هستند تا قیمت مناسب حفظ شود و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی تضمین شود.
- مواد شیمیایی صنعتی: مواد شیمیایی برای اهداف صنعتی، کشاورزی و تولیدی ، بسته به طبقه‌بندی آنها، مشمول تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۵٪ هستند.
- تجهیزات پزشکی: تجهیزات پزشکی، مانند دستگاه‌های تشخیصی، تخت‌های بیمارستانی و ابزارهای جراحی، عموماً با عوارض واردات ۰٪ تا ۵٪ مواجه هستند ، زیرا این محصولات برای عملکرد سیستم مراقبت‌های بهداشتی ضروری هستند.
۶. کالاهای لوکس
کالاهای لوکس، از جمله لوازم الکترونیکی گران‌قیمت، جواهرات و الکل، معمولاً با نرخ بالاتری مالیات می‌شوند تا از واردات بیش از حد جلوگیری شود و مصرف داخلی محصولات مقرون‌به‌صرفه‌تر تشویق شود.
تعرفه‌های کالاهای لوکس:
- جواهرات و ساعت: اقلام با ارزش بالا مانند جواهرات و ساعت‌های لوکس با عوارض وارداتی ۱۵ تا ۳۰ درصد مواجه هستند.
- نوشیدنی‌های الکلی: نوشیدنی‌های الکلی وارداتی، از جمله شراب، مشروبات الکلی الکلی و آبجو، مشمول مالیات سنگینی هستند و عوارض واردات آنها عموماً از 20٪ تا 40٪ متغیر است. علاوه بر این، این کالاها ممکن است مشمول مالیات غیرمستقیم نیز باشند.
- خودروهای لوکس: خودروهای لوکس و خودروهای ویژه بسته به نوع، مدل و ارزش، ممکن است با تعرفه وارداتی ۲۵ تا ۴۰ درصد مواجه شوند.
عوارض و معافیت‌های ویژه واردات
معافیت‌های کالاهای اساسی
برای اطمینان از اینکه مایحتاج اولیه مانند غذا، دارو و سوخت با قیمت‌های مناسب در دسترس مردم سومالی قرار می‌گیرد، دولت گاهی اوقات معافیت‌ها یا کاهش عوارض واردات را برای این کالاها ارائه می‌دهد. این امر به ویژه در مواقع ناامنی غذایی، فوریت‌های پزشکی یا کمبود سوخت اهمیت دارد.
تعرفه‌های ترجیحی برای کشورهای EAC و COMESA
سومالی، به عنوان بخشی از توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای مانند جامعه شرق آفریقا (EAC) و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) ، برای کالاهای وارداتی از کشورهای همسایه، تعرفه‌های ترجیحی ارائه می‌دهد. کالاهای کشورهایی مانند کنیا، اتیوپی و اوگاندا ممکن است به دلیل این توافق‌نامه‌ها، تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر دریافت کنند و تجارت منطقه‌ای و همکاری اقتصادی را ارتقا دهند.
کاهش تعرفه‌ها برای پروژه‌های توسعه‌ای
ممکن است عوارض واردات برای کالاهایی که برای پروژه‌های بزرگ زیرساختی، انرژی یا توسعه‌ای وارد می‌شوند، کاهش یابد یا معاف شود. این شامل تجهیزات، ماشین‌آلات و مصالح ساختمانی مورد نیاز برای تلاش‌های بازسازی کشور می‌شود.
حقایق کشور
- نام رسمی: جمهوری فدرال سومالی
- پایتخت: موگادیشو
- جمعیت: حدود ۱۷ میلیون نفر
- زبان رسمی: سومالیایی (زبان عربی نیز به طور گسترده، به ویژه در زمینه‌های مذهبی، استفاده می‌شود)
- واحد پول: شیلینگ سومالی (SOS)
- موقعیت جغرافیایی: سومالی در شاخ آفریقا واقع شده است، از غرب با اتیوپی، از شمال غربی با جیبوتی و از جنوب غربی با کنیا هم‌مرز است و از شرق دارای خط ساحلی طولانی در امتداد اقیانوس هند است.
- درآمد سرانه: تقریباً ۵۰۰ تا ۶۰۰ دلار آمریکا
- سه شهر بزرگ:
- موگادیشو (پایتخت)
- هارگیسا (پایتخت سومالیلند)
- بوساسو
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده
جغرافیا: سومالی با چشم‌اندازی عمدتاً خشک شامل فلات‌ها، کوه‌ها و دشت‌های ساحلی مشخص می‌شود. این کشور مستعد خشکسالی است و زمین‌های کشاورزی محدودی دارد، اما دارای خط ساحلی طولانی و غنی از منابع دریایی است.
اقتصاد: اقتصاد سومالی عمدتاً غیررسمی است و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی آن از کشاورزی، دامداری و وجوه ارسالی از مهاجران سومالیایی تأمین می‌شود. این کشور با چالش‌هایی مربوط به بی‌ثباتی سیاسی، کمبود زیرساخت‌ها و وابستگی به کمک‌های خارجی روبرو است.
صنایع عمده:
- کشاورزی: دامداری بخش کلیدی اقتصاد است و بز، شتر و گاو حیوانات اصلی آن هستند.
- ماهیگیری: سومالی دارای مناطق ماهیگیری غنی است، اگرچه این صنعت هنوز توسعه نیافته است.
- مخابرات: صنعت مخابرات سومالی یکی از پویاترین صنایع در منطقه است.
- تجارت و خدمات: سومالی به عنوان یک مرکز تجارت در منطقه، به ویژه از طریق شهر بندری موگادیشو ، عمل می‌کند.