مقدونیه شمالی، کشوری واقع در بالکان، از نظر استراتژیک در چهارراه جنوب شرقی اروپا قرار دارد. به عنوان عضوی از توافقنامه تجارت آزاد اروپای مرکزی (CEFTA) و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا، سیستم گمرکی و تعرفه‌ای مقدونیه شمالی با استانداردهای بین‌المللی همسو شده و به تدریج با مقررات اتحادیه اروپا هماهنگ می‌شود. سیاست‌های تجاری این کشور، از جمله نرخ‌های تعرفه، با هدف تقویت رشد اقتصادی، تسهیل روابط تجاری با شرکای منطقه‌ای و جهانی و ترویج توسعه اقتصادی پایدار تدوین شده است.
نرخ‌های تعرفه اعمال شده بر واردات به مقدونیه شمالی تحت تأثیر دسته بندی محصول، مبدا و هرگونه توافق تجاری ویژه‌ای است که این کشور با شرکای تجاری خود دارد. در حالی که مقدونیه شمالی عموماً از ساختارهای تعرفه‌ای مشخص شده توسط سازمان تجارت جهانی (WTO) و CEFTA پیروی می‌کند، اما مقررات ویژه‌ای را نیز برای کشورهایی که با آنها توافق‌نامه‌های دوجانبه دارد، از جمله نرخ‌های تعرفه ترجیحی برای برخی کشورها، مانند اتحادیه اروپا و ترکیه، حفظ می‌کند.
مروری بر سیستم تعرفه گمرکی در مقدونیه شمالی
سیستم تعرفه گمرکی مقدونیه شمالی تابع قانون گمرک است و توسط اداره گمرک مقدونیه شمالی اداره می‌شود. ساختار تعرفه از کدهای سیستم هماهنگ (HS) که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) تدوین شده است، پیروی می‌کند که کالاها را بر اساس ماهیت و کاربرد آنها طبقه‌بندی می‌کند. ساختار تعرفه این کشور شامل دسته‌های مختلفی از عوارض، مالیات و سایر هزینه‌ها، از جمله موارد زیر است:
- عوارض گمرکی پایه: اینها عوارض وارداتی اصلی هستند که بر کالاهایی که از کشورهای غیر اتحادیه اروپا وارد مقدونیه شمالی می‌شوند، اعمال می‌شوند.
- مالیات بر ارزش افزوده (VAT): مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی جداگانه است که بر اکثر کالاها و خدمات اعمال می‌شود. برای واردات، مالیات بر ارزش افزوده با نرخ استاندارد ۱۸٪ اعمال می‌شود. برای برخی کالاها، نرخ مالیات بر ارزش افزوده کاهش یافته‌ای وجود دارد، مانند ۵٪ برای کتاب، دارو و برخی محصولات کشاورزی.
- عوارض غیرمستقیم: برخی از محصولات مانند دخانیات، الکل و سوخت علاوه بر عوارض گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده، مشمول عوارض غیرمستقیم نیز می‌شوند.
مقدونیه شمالی همچنین چندین توافقنامه تجارت ترجیحی، به‌ویژه با اتحادیه اروپا و ترکیه ، منعقد کرده است که تعرفه‌های گمرکی کاهش‌یافته یا صفر را برای محصولات خاص این کشورها ارائه می‌دهد.
دسته بندی محصولات و نرخ های تعرفه مرتبط با آنها
نرخ‌های تعرفه واردات به مقدونیه شمالی بر اساس دسته بندی محصولات متفاوت است. در زیر، تفکیکی از رایج‌ترین دسته بندی‌های محصولات و نرخ‌های تعرفه مربوط به آنها و همچنین در صورت لزوم، عوارض واردات ویژه ارائه شده است.
۱. محصولات کشاورزی
محصولات کشاورزی بخش قابل توجهی از واردات مقدونیه شمالی را تشکیل می‌دهند و سیستم تعرفه‌ای این کشور نشان‌دهنده تلاش‌ها برای محافظت از تولیدات کشاورزی محلی و در عین حال تضمین دسترسی به مواد غذایی مختلف با قیمت‌های رقابتی است.
- حیوانات زنده: نرخ تعرفه برای حیوانات زنده، شامل گاو، طیور و سایر دام‌ها، بسته به نوع حیوان، از ۰٪ تا ۱۵٪ متغیر است.
- لبنیات: پنیر، شیر و سایر لبنیات مشمول تعرفه‌هایی از ۱۰ تا ۲۵ درصد هستند.
- گوشت: واردات گوشت گاو، خوک و مرغ با نرخ‌های بین ۱۰٪ تا ۲۰٪ مشمول مالیات می‌شود ، به استثنای برخی از واردات کم‌هزینه از کشورهایی که توافق‌نامه‌های تجارت آزاد دارند (مانند اتحادیه اروپا و ترکیه).
- میوه‌ها و سبزیجات:
- میوه‌ها و سبزیجات تازه: معمولاً بسته به نوع محصول، محدوده تعرفه‌ای بین ۵ تا ۱۵ درصد دارند.
- میوه‌های فرآوری‌شده: ۵ تا ۱۰ درصد تعرفه.
- غلات و حبوبات: این اقلام معمولاً با تعرفه‌های پایین‌تری مواجه هستند که بسته به نوع غلات یا حبوبات از 0٪ تا 10٪ متغیر است.
۲. منسوجات و پوشاک
مقدونیه شمالی یک قطب مهم تولید نساجی در منطقه است و ساختار تعرفه آن هم نشان دهنده نیاز به حمایت از تولیدکنندگان داخلی و هم تقاضا برای منسوجات و پوشاک وارداتی است.
- پوشاک: نرخ تعرفه پوشاک وارداتی معمولاً از ۵٪ تا ۱۵٪ متغیر است.
- منسوجات (نه پوشاک): نرخ پارچه‌های خام مانند پنبه، پشم و پارچه‌های مصنوعی معمولاً بین ۵ تا ۱۰ درصد است.
- کفش: کفش‌های وارداتی مشمول تعرفه حدود ۱۰٪ هستند.
طبق توافقنامه تثبیت و همکاری اتحادیه اروپا و مقدونیه شمالی (SAA) ، مقدونیه شمالی از تعرفه‌های ترجیحی برای بسیاری از محصولات نساجی و پوشاک تهیه شده از اتحادیه اروپا بهره‌مند می‌شود.
۳. ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی
ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی برای بخش صنعتی مقدونیه شمالی بسیار حیاتی هستند. در نتیجه، نرخ تعرفه این محصولات به طور کلی پایین‌تر است، زیرا این کشور مقدار قابل توجهی ماشین‌آلات را برای نیازهای تولیدی و زیرساختی خود وارد می‌کند.
- ماشین‌آلات صنعتی: این محصولات معمولاً مشمول تعرفه‌های پایین، از ۰٪ تا ۵٪ ، هستند.
- تجهیزات الکتریکی: تعرفه قطعات الکتریکی مانند ترانسفورماتورها، سوئیچ‌ها و ژنراتورها از 0٪ تا 5٪ متغیر است.
- لوازم الکترونیکی مصرفی: کالاهایی مانند تلفن‌های هوشمند، لپ‌تاپ و تلویزیون مشمول تعرفه‌هایی بین ۰ تا ۵ درصد هستند و امکان معافیت از این تعرفه‌ها تحت توافق‌نامه‌های تجاری با اتحادیه اروپا وجود دارد.
۴. مواد شیمیایی و دارویی
داروها و مواد شیمیایی نقش مهمی در اقتصاد مقدونیه، به ویژه در بخش‌های مراقبت‌های بهداشتی و صنعتی، ایفا می‌کنند. نرخ تعرفه برای این محصولات به دلیل ماهیت اساسی آنها معمولاً پایین‌تر است.
- محصولات دارویی: عموماً از عوارض گمرکی معاف هستند یا با نرخ بسیار پایینی، از ۰٪ تا ۵٪ ، مالیات می‌پردازند.
- مواد شیمیایی: عوارض واردات مواد شیمیایی از 0٪ تا 5٪ متغیر است ، اگرچه برخی از ترکیبات شیمیایی ممکن است بر اساس کاربرد یا طبقه‌بندی خود مشمول تعرفه‌های بالاتری باشند.
- لوازم آرایشی و بهداشتی: این محصولات معمولاً مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۰ درصدی هستند.
۵. وسایل نقلیه و تجهیزات حمل و نقل
از آنجایی که مقدونیه شمالی مقدار قابل توجهی خودرو و تجهیزات حمل و نقل وارد می‌کند، این اقلام مشمول عوارض گمرکی خاصی هستند که برای محافظت از بخش خودروسازی داخلی و در عین حال امکان ورود خودروها با قیمت‌های رقابتی طراحی شده‌اند.
- خودروهای سواری: تعرفه خودروهای وارداتی عموماً حدود ۱۰٪ است ، به جز برخی استثنائات برای خودروهای کشورهای دارای امتیاز ترجیحی مانند ترکیه و اتحادیه اروپا.
- موتورسیکلت و دوچرخه: بسته به نوع محصول، معمولاً مشمول ۵ تا ۱۰ درصد عوارض می‌شوند.
- قطعات خودرو: قطعات یدکی و لوازم جانبی وسایل نقلیه مشمول تعرفه‌های ۰٪ تا ۵٪ هستند و برخی از قطعات تحت توافق‌نامه‌های تجاری از مزایای ترجیحی بهره‌مند می‌شوند.
۶. فلزات و مواد معدنی
فلزات و مواد معدنی که برای بخش‌های مختلف صنعتی مانند ساخت و ساز، تولید و الکترونیک ضروری هستند، در مقدونیه شمالی مشمول طیف وسیعی از عوارض گمرکی می‌شوند.
- آهن و فولاد: عوارض واردات محصولات آهن و فولاد از 0٪ تا 5٪ متغیر است که بستگی به نوع خاص فلز و کاربرد آن دارد.
- آلومینیوم: عوارض واردات آلومینیوم و محصولات آن عموماً از 0٪ تا 5٪ متغیر است.
- فلزات گرانبها: طلا، نقره و سایر فلزات گرانبها معمولاً از عوارض گمرکی (0٪) معاف هستند.
واردات این اقلام از کشورهایی که مقدونیه شمالی با آنها توافقنامه تجارت آزاد دارد، ممکن است از کاهش تعرفه‌ها یا معافیت کامل از عوارض گمرکی بهره‌مند شود.
۷. کالاهای مصرفی
واردات کالاهای مصرفی مختلف مانند مبلمان، اسباب‌بازی و لوازم خانگی مشمول نرخ‌های تعرفه‌ای متوسط است.
- مبلمان: مبلمان معمولاً بسته به جنس و طرح، مشمول تعرفه ۵ تا ۱۰ درصدی می‌شود.
- اسباب‌بازی‌ها و بازی‌ها: اسباب‌بازی‌ها معمولاً با نرخ ۵٪ تا ۱۰٪ مشمول مالیات می‌شوند.
- لوازم خانگی: عوارض واردات لوازم خانگی مانند یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی از ۵٪ تا ۱۰٪ متغیر است.
مقدونیه شمالی با کشورهایی مانند ترکیه و اتحادیه اروپا توافق‌نامه‌های تجارت ترجیحی دارد که برای برخی کالاهای مصرفی، عوارض گمرکی کاهش یافته یا صفر ارائه می‌دهد.
عوارض واردات ویژه برای برخی محصولات و کشورها
۱. تعرفه‌های ترجیحی تحت توافق‌نامه‌های دوجانبه
مقدونیه شمالی از چندین توافقنامه تجارت ترجیحی بهره‌مند است، از جمله:
- توافقنامه تثبیت و همکاری اتحادیه اروپا (SAA): کالاهای اتحادیه اروپا در بسیاری از دسته‌ها، از جمله ماشین‌آلات، منسوجات، مواد شیمیایی و مواد غذایی، مشمول عوارض گمرکی ترجیحی یا صفر هستند.
- CEFTA: مقدونیه شمالی تحت CEFTA به چندین کشور دیگر بالکان دسترسی ترجیحی دارد که تعرفه بسیاری از محصولات معامله شده در منطقه را کاهش می‌دهد.
- ترکیه: طبق توافقنامه تجارت آزاد (FTA) با ترکیه، طیف وسیعی از کالاها (از جمله منسوجات، ماشین‌آلات و محصولات کشاورزی) مشمول تعرفه‌های کاهش‌یافته یا صفر هستند.
۲. عوارض ضد دامپینگ
مقدونیه شمالی عوارض ضد دامپینگ را بر روی محصولات خاصی که با قیمت‌های ناعادلانه پایین وارد می‌شوند و به صنایع داخلی آسیب می‌رسانند، اعمال می‌کند.
- فولاد و آهن: این کشور ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر محصولات فولادی و آهن وارداتی از کشورهایی مانند چین یا روسیه اعمال کند.
- پنل‌های خورشیدی: ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر پنل‌های خورشیدی وارداتی از چین تحت اقدامات دفاع تجاری اعمال شود.
۳. مالیات غیر مستقیم
برخی از محصولات علاوه بر عوارض گمرکی، مشمول عوارض غیرمستقیم نیز می‌شوند. این موارد عبارتند از:
- الکل: شراب، مشروبات الکلی و آبجو مشمول مالیات غیر مستقیم هستند و نرخ آنها به نوع الکل بستگی دارد.
- دخانیات: سیگار، سیگار برگ و محصولات دخانی مشمول مالیات غیرمستقیم قابل توجهی هستند.
- سوخت: بنزین و سوخت دیزل مشمول مالیات غیرمستقیم هستند و بر هزینه واردات تأثیر می‌گذارند.
حقایق کشور
- نام رسمی کشور: جمهوری مقدونیه شمالی
- پایتخت: اسکوپیه
- سه شهر بزرگ:
- اسکوپیه (پایتخت)
- بیتولا
- پریلِپ
- درآمد سرانه: ۶۲۰۰ دلار (تا سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۲.۱ میلیون نفر
- زبان رسمی: مقدونی
- واحد پول: دینار مقدونی (MKD)
- موقعیت جغرافیایی: مقدونیه شمالی کشوری محصور در خشکی است که در جنوب شرقی اروپا واقع شده و از شمال غربی با کوزوو، از شمال با صربستان، از شرق با بلغارستان، از جنوب با یونان و از غرب با آلبانی هم‌مرز است.
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده
جغرافیا
مقدونیه شمالی کشوری محصور در خشکی است که در بخش مرکزی شبه جزیره بالکان واقع شده است. این کشور دارای چشم‌انداز متنوعی است که با کوه‌ها، دره‌ها و دریاچه‌ها مشخص می‌شود. رودخانه‌های بزرگی مانند واردار در این کشور جریان دارند و به تولیدات کشاورزی و صنعتی آن کمک می‌کنند. آب و هوای آن مدیترانه‌ای است، با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل که برای کشاورزی مطلوب است.
اقتصاد
مقدونیه شمالی اقتصادی مختلط با بخش خدمات رو به رشد، تولیدات صنعتی قابل توجه و پایگاه کشاورزی مهم دارد. این کشور پیشرفت قابل توجهی در تنوع‌بخشی به اقتصاد خود و ادغام در بازارهای اروپایی و جهانی داشته است.
بخش‌های کلیدی شامل موارد زیر است:
- کشاورزی: کشاورزی نقش حیاتی دارد و محصولاتی مانند تنباکو، میوه، سبزیجات و غلات از صادرات مهم آن هستند.
- صنعت: صنایع کلیدی شامل تولید (به‌ویژه منسوجات، ماشین‌آلات و مواد شیمیایی)، معدن و انرژی است.
- خدمات: بخش خدمات، به ویژه بانکداری، گردشگری و فناوری اطلاعات، به سرعت در حال رشد است.
صنایع عمده
- کشاورزی: تنباکو، میوه و سبزیجات.
- تولید: نساجی، ماشین‌آلات و مواد شیمیایی.
- معدن: استخراج سرب، روی و سایر مواد معدنی.
- انرژی: تولید برق آبی بخش کلیدی بخش انرژی است.