کنیا، واقع در سواحل شرقی آفریقا، بازیگر کلیدی در اقتصاد منطقه و قطب حیاتی تجارت و بازرگانی در شرق آفریقا است. کنیا، به عنوان عضوی از جامعه شرق آفریقا (EAC) و سازمان تجارت جهانی (WTO)، سیستم تعرفه گمرکی خود را برای حمایت از توسعه اقتصادی، محافظت از صنایع داخلی و ترویج ادغام منطقه‌ای طراحی کرده است. تعرفه‌های واردات کنیا توسط سیاست‌های داخلی و توافق‌نامه‌های منطقه‌ای در EAC تعیین می‌شوند و همچنین به استانداردهای تجارت بین‌المللی پایبند هستند.
کنیا طیف گسترده‌ای از کالاها، از جمله ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، لوازم الکترونیکی مصرفی، فرآورده‌های نفتی و نهاده‌های کشاورزی را وارد می‌کند. عوارض و تعرفه‌های گمرکی این کشور در دسته‌های مختلفی قرار دارد و برخی از محصولات به دلیل توافق‌نامه‌های تجارت ترجیحی با کشورها یا مناطق خاص از تعرفه‌های پایین‌تری بهره‌مند می‌شوند. این تعرفه‌ها بر اساس طبقه‌بندی محصول اعمال می‌شوند و توسط اداره درآمد کنیا (KRA) مدیریت می‌شوند که بر اجرای مقررات تجاری و تعرفه‌ای کنیا نظارت دارد.
سیستم تعرفه گمرکی کنیا
نرخ‌های تعرفه گمرکی کنیا توسط اتحادیه گمرکی جامعه شرق آفریقا (EAC) تعیین می‌شود که نرخ‌های تعرفه یکسانی را برای پنج کشور عضو تعیین می‌کند: کنیا، تانزانیا، اوگاندا، رواندا و بوروندی. سیستم تعرفه گمرکی EAC در چارچوب تعرفه خارجی مشترک (CET) عمل می‌کند که برای کالاهای وارداتی از خارج از منطقه EAC اعمال می‌شود. کالاهایی که در EAC معامله می‌شوند، از عوارض واردات معاف هستند و یک بازار واحد برای کشورهای عضو ایجاد می‌کنند.
علاوه بر مالیات بر ارزش افزوده (CET)، کنیا مالیات‌های اضافی مانند مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، عوارض غیرمستقیم و سایر عوارض خاص را بر روی کالاهای خاص اعمال می‌کند. نرخ مالیات بر ارزش افزوده در کنیا معمولاً 16٪ است، در حالی که عوارض غیرمستقیم برای محصولات خاصی مانند الکل، دخانیات و فرآورده‌های نفتی اعمال می‌شود. برخی از کالاها همچنین از تعرفه‌های ترجیحی تحت توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه و چندجانبه، از جمله قانون رشد و فرصت آفریقا (AGOA) و توافق‌نامه مشارکت اقتصادی EAC-EU (EPA) بهره‌مند می‌شوند.
نرخ‌های تعرفه کنیا بر اساس سیستم هماهنگ (HS) طبقه‌بندی می‌شوند که یک سیستم بین‌المللی استاندارد برای دسته‌بندی کالاهای تجاری است. تعرفه‌ها می‌توانند بسته به نوع کالای وارداتی و مبدا آن کالاها، به‌طور قابل‌توجهی متفاوت باشند.
عوارض و مالیات‌های عمومی واردات
عوارض عمومی واردات در کنیا برای دسته‌های مختلف کالاها وضع شده است و نرخ‌های متفاوتی بسته به ماهیت کالا اعمال می‌شود. دسته‌های اصلی محصولات وارداتی به کنیا به شرح زیر است:
دسته ۱: محصولات کشاورزی
محصولات کشاورزی، به‌ویژه آن‌هایی که به‌صورت محلی تولید نمی‌شوند یا آن‌هایی که برای فرآوری مورد نیاز هستند، بخش مهمی از تجارت وارداتی کنیا را تشکیل می‌دهند. اگرچه کنیا بخش کشاورزی قوی‌ای دارد، اما هنوز برای برخی مواد غذایی، مواد اولیه برای فرآوری و کودها به واردات متکی است.
- گندم: گندم یکی از بزرگترین واردات مواد غذایی کنیا است و با تعرفه استاندارد 10٪ مواجه است. این نرخ با CET جامعه شرق آفریقا برای گندم و آرد گندم مطابقت دارد.
- برنج: برنج، یکی دیگر از غذاهای اصلی در کنیا، مشمول نرخ تعرفه 35٪ است. واردات برنج به دلیل ناتوانی این کشور در تأمین تقاضای داخلی با تولید محلی، نسبتاً زیاد است.
- میوه‌ها و سبزیجات: تعرفه میوه‌ها و سبزیجات بسته به نوع محصول و فصل بسیار متفاوت است. واردات رایج مانند گوجه‌فرنگی، پیاز و مرکبات معمولاً با تعرفه‌ای حدود ۲۵٪ مواجه هستند. با این حال، بسته به کشور مبدا و اینکه آیا اضافه‌بهای فصلی اعمال می‌شود یا خیر، ممکن است تغییراتی وجود داشته باشد.
- گوشت و لبنیات: کنیا برای محافظت از کشاورزان محلی، تعرفه‌های بالایی را برای واردات گوشت و لبنیات اعمال می‌کند. گوشت گاو، مرغ و لبنیات معمولاً با تعرفه‌هایی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد مواجه هستند ، اگرچه ممکن است معافیت‌های ویژه‌ای تحت توافق‌نامه‌های منطقه‌ای مانند منطقه تجارت ترجیحی (PTA) EAC-COMESA اعمال شود.
دسته ۲: کالاهای صنعتی و تولیدی
کنیا طیف گسترده‌ای از کالاهای صنعتی و تولیدی لازم برای رشد صنعتی کشور را وارد می‌کند. این کالاها شامل ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، وسایل نقلیه و تجهیزات الکترونیکی می‌شود.
- ماشین‌آلات و تجهیزات: عوارض واردات ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی عموماً پایین است و نرخ آن بسته به نوع کالا و کاربرد آن در بخش‌های تولیدی و ساختمانی کنیا، از 0٪ تا 10٪ متغیر است. به عنوان مثال، ماشین‌آلات سنگین مورد استفاده در پروژه‌های زیرساختی ممکن است با عوارض 0٪ برای تشویق توسعه در این بخش مواجه شوند.
- خودروها: وسایل نقلیه، به ویژه خودروهای سواری، مشمول ۲۵٪ عوارض گمرکی هستند، در حالی که وسایل نقلیه تجاری مانند کامیون‌ها و اتوبوس‌ها معمولاً با ۱۰٪ تعرفه مواجه هستند. با این حال، واردات خودروهای برقی (EV) ممکن است از کاهش عوارض گمرکی به عنوان بخشی از تلاش کنیا به سمت انرژی پاک‌تر و پایداری محیط زیست بهره‌مند شود.
- لوازم الکترونیکی و کالاهای مصرفی: لوازم الکترونیکی مصرفی، از جمله تلفن‌های هوشمند، لپ‌تاپ، تلویزیون و لوازم خانگی، بسته به نوع محصول، مشمول تعرفه‌های ۲۵ تا ۳۰ درصدی هستند. لوازم الکترونیکی رده بالا مانند کنسول‌های بازی، تبلت‌ها و سیستم‌های محاسباتی پیشرفته ممکن است تعرفه‌های کمی پایین‌تری را شامل شوند.
- محصولات شیمیایی: مواد شیمیایی وارداتی، از جمله کودها، مواد شیمیایی صنعتی و داروها، بسته به طبقه‌بندی، عموماً مشمول تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۰٪ هستند. برخی از مواد شیمیایی تخصصی مورد استفاده در تولید صنعتی ممکن است از کاهش نرخ‌ها برای ترویج تولید محلی بهره‌مند شوند.
دسته ۳: منسوجات و پوشاک
صنعت نساجی و پوشاک کنیا هنوز در حال توسعه است و واردات قابل توجهی از پارچه و پوشاک تکمیل شده دارد. با این حال، دولت سیاست‌هایی را برای حمایت از تولید محلی از طریق مشوق‌ها و تعرفه‌های واردات اجرا کرده است.
- پوشاک: پوشاک وارداتی، شامل پوشاک ساخته شده از پنبه، پشم و مواد مصنوعی، معمولاً با تعرفه‌هایی از ۲۵٪ تا ۳۵٪ مواجه هستند. این نرخ بالای تعرفه برای محافظت از تولیدکنندگان نساجی محلی و تشویق رشد صنعت پوشاک داخلی در نظر گرفته شده است.
- پارچه‌های نساجی: پارچه‌های نساجی وارداتی بسته به نوع پارچه و کاربرد مورد نظر آن، مشمول تعرفه‌هایی از 10 تا 25 درصد هستند. پارچه‌های مورد استفاده برای تولید پوشاک محلی ممکن است از تعرفه‌های پایین‌تری بهره‌مند شوند، که این امر مطابق با مشوق‌های دولتی برای ارتقای بخش نساجی است.
- کفش: کفش، به ویژه از کشورهایی مانند چین و هند، بسته به مواد و دسته بندی محصول، با تعرفه‌هایی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد مواجه است. همچنین عوارض گمرکی بر برندهای لوکس خاص یا اقلام با ارزش بالا اعمال می‌شود.
دسته ۴: کالاهای لوکس و غیرضروری
کنیا همچنین طیف گسترده‌ای از کالاهای لوکس و غیرضروری را وارد می‌کند که اغلب برای محافظت از صنایع محلی و افزایش درآمد دولت، مشمول تعرفه‌های بالاتر هستند.
- جواهرات و ساعت: کالاهای لوکس مانند جواهرات، ساعت و لوازم جانبی طراحان با عوارض وارداتی ۲۵ تا ۳۵ درصد مواجه هستند و عوارض بیشتری برای محصولات حاوی فلزات گرانبها یا سنگ‌های قیمتی اعمال می‌شود.
- محصولات آرایشی و زیبایی: محصولات زیبایی، شامل محصولات مراقبت از پوست، آرایش و مراقبت از مو، عموماً با تعرفه‌های ۲۵ تا ۳۰ درصدی مواجه هستند و لوازم آرایشی لوکس یا گران‌قیمت مشمول مالیات یا هزینه‌های اضافی می‌شوند.
- نوشیدنی‌های الکلی: نوشیدنی‌های الکلی وارداتی، از جمله شراب، مشروبات الکلی الکلی و آبجو، مشمول مالیات غیرمستقیم و تعرفه‌های وارداتی هستند. نرخ تعرفه برای نوشیدنی‌های الکلی معمولاً 25٪ است و عوارض غیرمستقیم آن بسته به میزان الکل متفاوت است. نوشیدنی‌های الکلی لوکس یا گران‌قیمت ممکن است با مالیات بالاتری مواجه شوند.
عوارض واردات ویژه برای برخی کشورها
کنیا، به عنوان عضوی از جامعه شرق آفریقا (EAC)، نرخ‌های تعرفه ترجیحی را تحت توافق‌نامه‌های مختلف اعمال می‌کند که عوارض کالاهای وارداتی از کشورهای عضو EAC، کشورهای COMESA و سایر شرکای تجاری را کاهش یا حذف می‌کند. علاوه بر این، ممکن است عوارض ویژه واردات برای محافظت از صنایع داخلی در برابر رقابت ناعادلانه یا برای تشویق واردات محصولات خاص اعمال شود.
ترتیبات تعرفه ترجیحی EAC و COMESA
- منطقه آزاد تجاری شرق آفریقا (EAC-COMESA): کنیا، به عنوان عضوی از جامعه شرق آفریقا، از منطقه آزاد تجاری شرق آفریقا (EAC-COMESA) بهره‌مند می‌شود که امکان کاهش تعرفه‌ها بر کالاهای مبادله شده در منطقه را فراهم می‌کند. محصولاتی که از کشورهای عضو EAC – تانزانیا، اوگاندا، رواندا، بوروندی و سودان جنوبی – سرچشمه می‌گیرند، بدون عوارض گمرکی وارد کنیا می‌شوند و تجارت منطقه‌ای را ارتقا می‌دهند.
- AGOA (قانون رشد و فرصت آفریقا): به عنوان بخشی از قانون رشد و فرصت آفریقا (AGOA)، کنیا از دسترسی بدون عوارض گمرکی به بازار ایالات متحده برای طیف وسیعی از کالاها، از جمله منسوجات و محصولات کشاورزی، برخوردار است. با این حال، محصولاتی که از ایالات متحده به کنیا وارد می‌شوند، ممکن است مشمول عوارض و مالیات‌های استاندارد واردات تحت قانون تجارت و فرصت آفریقا (EAC) باشند.
اقدامات ضد دامپینگ و وظایف حفاظتی
کنیا ممکن است در صورت تشخیص فروش پایین‌تر از ارزش بازار برخی از واردات، عوارض ضد دامپینگ اعمال کند، اقدامی که برای صنایع محلی مضر است. این امر معمولاً در مورد محصولاتی مانند فولاد، منسوجات و سایر کالاهای تولیدی از کشورهایی که ممکن است یارانه یا رویه‌های تجاری ناعادلانه‌ای در آنها وجود داشته باشد، اعمال می‌شود.
- محصولات فولادی و آهن: کنیا عوارض ضد دامپینگ بر محصولات فولادی و آهن از کشورهایی مانند چین، که در آنها اقدامات دامپینگ گزارش شده است، وضع کرده است. محصولات فولادی وارداتی که به تولیدکنندگان فولاد محلی کنیا آسیب می‌رسانند، می‌توانند مشمول عوارض اضافی شوند تا اثرات آن بر صنعت محلی کاهش یابد.
مالیات‌های غیرمستقیم و سایر مالیات‌های اضافی
علاوه بر عوارض واردات، کنیا مالیات‌های غیرمستقیم را بر برخی محصولات، به‌ویژه آن‌هایی که غیرضروری یا برای سلامتی مضر هستند، اعمال می‌کند. این شامل محصولاتی مانند تنباکو، الکل و سوخت می‌شود.
- محصولات دخانی: سیگار و سایر محصولات دخانی وارد شده به کنیا مشمول عوارض گمرکی و عوارض وارداتی هستند. نرخ عوارض گمرکی محصولات دخانی بالا است و اغلب از ۱۰۰٪ ارزش محصول بیشتر می‌شود تا از مصرف سیگار جلوگیری کرده و بودجه بهداشت عمومی را افزایش دهد.
- سوخت و فرآورده‌های نفتی: فرآورده‌های نفتی، از جمله بنزین و گازوئیل، علاوه بر عوارض استاندارد واردات، مشمول مالیات غیرمستقیم نیز می‌شوند. این عوارض بخشی از استراتژی دولت برای جمع‌آوری بودجه برای پروژه‌های زیرساختی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی با ترویج انرژی پاک است.
حقایقی درباره کنیا
- نام رسمی: جمهوری کنیا
- پایتخت: نایروبی
- سه شهر بزرگ:
- نایروبی (پایتخت و مرکز اقتصادی)
- مومباسا (شهر ساحلی و بندر اصلی)
- کیسومو (شهر مهم در کنار دریاچه ویکتوریا)
- درآمد سرانه: تقریباً ۲۰۰۰ دلار (تخمین ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۵۵ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: انگلیسی و سواحیلی (کیسواحیلی)
- واحد پول: شیلینگ کنیا (KES)
- موقعیت جغرافیایی: کنیا در شرق آفریقا واقع شده است و از شمال با اتیوپی، از شرق با سومالی، از جنوب با تانزانیا، از غرب با اوگاندا و از شمال غربی با سودان جنوبی هم‌مرز است.
جغرافیای کنیا
کنیا کشوری متنوع با مناظر طبیعی متنوع، از جمله ساواناها، جنگل‌ها، کوه‌ها و خط ساحلی در امتداد اقیانوس هند است. این کشور به چندین منطقه تقسیم شده است که ویژگی‌های جغرافیایی قابل توجهی مانند کوه کنیا، دومین کوه بلند آفریقا، در آن قرار دارد.
- توپوگرافی: کنیا دارای توپوگرافی متنوعی است که از دشت ساحلی پست تا فلات‌های مرتفع و دره بزرگ ریفت که از شمال به جنوب امتداد دارد، متغیر است.
- آب و هوا: آب و هوای کنیا از گرمسیری در ساحل تا معتدل در ارتفاعات و خشک در مناطق شمالی متغیر است.
اقتصاد کنیا
اقتصاد کنیا متنوع است و بخش عمده آن را کشاورزی، تولید، خدمات و گردشگری تشکیل می‌دهد. کشاورزی، به ویژه صادرات چای، قهوه، باغبانی و گل‌آرایی، محرک اصلی این اقتصاد است.
- کشاورزی: کنیا تولیدکننده پیشرو چای، قهوه و محصولات باغی است و بخش قابل توجهی از تولیدات کشاورزی آن به بازارهای صادراتی صادر می‌شود.
- خدمات: بخش خدمات، شامل بانکداری، مخابرات و گردشگری، سهم عمده‌ای در تولید ناخالص داخلی کنیا دارد.
- تولید: این کشور بر صنعتی شدن متمرکز است و بخش تولید رو به رشدی دارد، به ویژه در فرآوری مواد غذایی، منسوجات و تولید سیمان.
صنایع عمده
- کشاورزی: چای، قهوه، باغبانی و پرورش گل.
- تولید: سیمان، منسوجات، فرآوری مواد غذایی و مصالح ساختمانی.
- خدمات: مخابرات، بانکداری، گردشگری و آموزش.
- انرژی: تولید برق زمین گرمایی، نفت و انرژی‌های تجدیدپذیر.