اردن، کشوری واقع در قلب خاورمیانه، به ویژه به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک و مسیرهای تجاری تاریخی خود، یک قطب مهم منطقه‌ای برای تجارت است. اردن با منابع طبیعی محدود، برای حمایت از اقتصاد و صنایع داخلی خود به شدت به واردات متکی است. این کشور یک سیاست تجاری نسبتاً باز ایجاد کرده است که امکان واردات طیف گسترده‌ای از کالاها، از جمله کالاهای مصرفی، ماشین‌آلات صنعتی و مواد اولیه را فراهم می‌کند. دولت اردن همچنین به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به واردات با تقویت صنایع محلی بوده است، اگرچه این امر به دلیل وسعت کم، آب و هوای خشک و وابستگی به منابع انرژی خارجی همچنان یک چالش است.
نظام گمرکی و تعرفه‌ای اردن به گونه‌ای ساختار یافته است که جریان ورود کالا به کشور را تنظیم کند و همزمان صنایع محلی را ارتقا دهد، از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند و برای دولت درآمد ایجاد کند. تعرفه‌های وارداتی بر اساس طبقه‌بندی کالاها تحت کد سیستم هماهنگ (HS) ، روشی پذیرفته‌شده در سطح جهانی برای طبقه‌بندی محصولات تجاری، بر کالاها اعمال می‌شود. علاوه بر عوارض گمرکی، مالیات‌های مختلفی از جمله مالیات عمومی فروش (GST) و مالیات غیرمستقیم بر واردات اعمال می‌شود. علاوه بر این، اردن با چندین کشور توافق‌نامه‌های تجارت ترجیحی منعقد کرده است که می‌تواند منجر به کاهش تعرفه‌ها یا معافیت برای برخی کالاها شود.
مروری بر سیستم تعرفه‌ای اردن
اردن به عنوان عضوی از سازمان تجارت جهانی (WTO)، سیستم تعرفه‌ای خود را مطابق با قوانین این سازمان اجرا می‌کند. علاوه بر این، اردن همچنین بخشی از چندین توافقنامه تجارت آزاد (FTA) با کشورها و گروه‌های منطقه‌ای، از جمله منطقه تجارت آزاد عربی (AFTA) ، منطقه تجارت آزاد بزرگ عربی (GAFTA) و یک توافقنامه دوجانبه با ایالات متحده است. این توافقنامه‌ها به اردن اجازه داده است تا عوارض واردات برخی از محصولات کشورهای عضو را کاهش داده یا حذف کند.
تعرفه‌های واردات اردن عمدتاً شامل عوارض بر اساس ارزش (درصدی از ارزش محصول) و عوارض خاص (مبلغ ثابتی برای هر واحد) است. عوارض وارداتی وضع شده بر محصولات توسط اداره گمرک اردن تعیین می‌شود که مقررات مربوط به تعرفه‌ها، مالیات‌ها و رویه‌های گمرکی را اجرا می‌کند. کالاهایی که به اردن وارد می‌شوند، مشمول مالیات‌های اصلی زیر هستند:
- عوارض گمرکی: این عوارض، عوارض اصلی وضع شده بر واردات بر اساس طبقه‌بندی آنها تحت کدهای سیستم هماهنگ‌شده (HS) است.
- مالیات عمومی فروش (GST): مالیات بر ارزش افزوده (VAT) به میزان ۱۶٪ برای اکثر کالاها و خدمات وارداتی به اردن اعمال می‌شود.
- مالیات غیرمستقیم: برخی از محصولات مانند الکل، دخانیات و نوشیدنی‌های شیرین مشمول مالیات غیرمستقیم اضافی هستند.
- سایر هزینه‌ها: اداره گمرک ممکن است هزینه‌ها یا کارمزدهای اضافی برای خدمات مربوط به ترخیص کالا از گمرک یا رسیدگی ویژه وضع کند.
تعرفه‌های وارداتی این کشور به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که بین نیاز به درآمد دولت و تمایل به ارتقای رشد اقتصادی، تشویق سرمایه‌گذاری و حمایت از صنایع محلی تعادل برقرار کنند.
دسته بندی محصولات و تعرفه های مربوطه
تعرفه‌های محصولات وارداتی در اردن بر اساس کد HS طبقه‌بندی می‌شوند که کالاها را بر اساس ماهیتشان به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌کند. در اینجا برخی از دسته‌های رایج محصولات و تعرفه‌های مرتبط با آنها آورده شده است.
محصولات کشاورزی
محصولات کشاورزی وارداتی به اردن عموماً مشمول تعرفه‌های متوسط تا بالا هستند، زیرا این کشور بخش کشاورزی قابل توجهی دارد که دولت به دنبال حمایت از آن است.
- میوه‌ها و سبزیجات تازه: این محصولات هم برای مصرف و هم برای تجارت حیاتی هستند و تعرفه آنها بسته به نوع محصول از 0٪ تا 25٪ متغیر است. برخی از میوه‌ها و سبزیجات به دلیل تغییرات فصلی در تولید محلی از عوارض واردات معاف هستند.
- گوشت و مرغ: عوارض واردات محصولات گوشتی می‌تواند از ۱۰٪ تا ۲۵٪ متغیر باشد ، بسته به اینکه گوشت تازه، منجمد یا فرآوری شده باشد. محصولات طیور مانند مرغ می‌توانند مشمول تعرفه‌هایی در محدوده ۱۵٪ تا ۳۰٪ باشند.
- محصولات لبنی: محصولات لبنی، از جمله شیر، پنیر و کره، اغلب بسته به نوع محصول، از 10٪ تا 30٪ عوارض گمرکی دارند. دولت با اعمال تعرفه‌های بالاتر بر بسیاری از واردات لبنیات، از تولید لبنیات محلی حمایت می‌کند.
- غلات و حبوبات: غلاتی مانند گندم، برنج و ذرت با تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۵٪ مواجه هستند ، اگرچه برخی غلات ممکن است تحت توافق‌نامه‌های تجاری با سایر کشورهای عربی از تعرفه‌های پایین‌تری بهره‌مند شوند.
- شکر: شکر محصولی با مقررات سختگیرانه در اردن است و عوارض واردات آن معمولاً از ۵٪ تا ۲۵٪ متغیر است که بستگی به محصول و شرایط بازار دارد.
- نوشیدنی‌های الکلی: نوشیدنی‌های الکلی مانند شراب، مشروبات الکلی و آبجو در اردن مالیات سنگینی دارند و عوارض واردات آنها بسته به نوع محصول و میزان الکل، از ۵۰٪ تا ۱۰۰٪ متغیر است.
کالاهای مصرفی
کالاهای مصرفی شامل طیف گسترده‌ای از اقلام، از لوازم الکترونیکی گرفته تا پوشاک، می‌شوند. این کالاها معمولاً وارداتی هستند و مشمول تعرفه‌های وارداتی متوسطی می‌باشند.
- پوشاک و منسوجات: پوشاک، منسوجات و اقلام مد معمولاً بسته به نوع پارچه و کشور مبدا، تعرفه‌هایی از 10٪ تا 30٪ دارند. کالاهای وارداتی از کشورهای اتحادیه عرب ممکن است واجد شرایط کاهش تعرفه‌ها تحت منطقه تجارت آزاد عرب (AFTA) باشند.
- کفش: عوارض واردات کفش، صندل و سایر انواع پاپوش معمولاً از 10٪ تا 25٪ متغیر است و کفش‌های چرمی عموماً با عوارض بیشتری مواجه هستند.
- لوازم الکترونیکی: لوازم الکترونیکی، از جمله تلفن‌های هوشمند، رایانه‌ها، تلویزیون‌ها و سایر لوازم الکترونیکی مصرفی، مشمول عوارض واردات ۰٪ تا ۱۰٪ هستند. برای برخی از اقلام الکترونیکی که تحت توافق‌نامه‌های فناوری اطلاعات قرار می‌گیرند (مانند رایانه‌ها و قطعات) معافیت‌های خاص یا تعرفه‌های پایین‌تری وجود دارد.
- لوازم خانگی: لوازم خانگی مانند یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی معمولاً با عوارض وارداتی ۱۰ تا ۲۰ درصد مواجه هستند ، اگرچه برخی از لوازم خانگی کم‌مصرف ممکن است واجد شرایط دریافت عوارض کمتری باشند.
- مبلمان: واردات مبلمان معمولاً بسته به جنس، کیفیت و اینکه آیا کالا واجد شرایط توافقنامه تجارت ترجیحی است یا خیر، تعرفه‌ای بین ۱۰ تا ۲۰ درصد دارد.
محصولات صنعتی
بخش صنعت اردن مواد اولیه و محصولات نهایی را که از فرآیندهای تولیدی آن پشتیبانی می‌کنند، وارد می‌کند. این واردات معمولاً با تعرفه‌های پایین‌تری برای تشویق توسعه صنعتی مواجه هستند.
- فولاد و آهن: محصولات فولادی معمولاً بسته به نوع و کاربرد مورد نظر، عوارض وارداتی از 0٪ تا 10٪ را شامل می‌شوند. انواع خاصی از فولاد مورد استفاده در ساخت و ساز ممکن است از عوارض معاف باشند.
- مواد شیمیایی: مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید، داروسازی و کشاورزی با عوارض وارداتی از 0٪ تا 15٪ مواجه هستند. دسته‌های خاصی مانند مواد شیمیایی دارویی ممکن است مشمول عوارض گمرکی کاهش یافته یا صفر باشند تا دسترسی به محصولات ضروری تضمین شود.
- مواد پلاستیکی: پلاستیک‌های مورد استفاده در تولید اغلب با عوارض وارداتی از ۰٪ تا ۱۰٪ مواجه هستند و برای پلاستیک‌های تخصصی‌تر، عوارض بیشتری اعمال می‌شود.
- ماشین‌آلات صنعتی: عوارض واردات ماشین‌آلات صنعتی، از جمله تجهیزات تولیدی، ساختمانی و معدنی، عموماً از 0٪ تا 10٪ متغیر است. برخی از ماشین‌آلات مورد نیاز برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری ممکن است واجد شرایط معافیت از عوارض باشند.
- مواد اولیه برای الکترونیک: تولید الکترونیک در اردن به واردات مواد اولیه مانند نیمه هادی‌ها، بردهای مدار و سایر قطعات متکی است. عوارض واردات این محصولات معمولاً پایین و از 0٪ تا 5٪ است.
وسایل نقلیه و قطعات خودرو
اردن بازار بزرگی برای محصولات خودرو است و وسایل نقلیه از جمله کالاهای وارداتی اصلی هستند. این کشور تعرفه‌های قابل توجهی بر واردات خودرو، به ویژه خودروهای جدید، اعمال می‌کند.
- خودروهای سواری: عوارض واردات خودروهای سواری معمولاً از 30٪ تا 50٪ متغیر است که به حجم موتور، مدل و سن خودرو بستگی دارد. خودروهای جدیدتر با میزان انتشار کمتر ممکن است از کاهش عوارض بهره‌مند شوند.
- خودروهای تجاری: خودروهای تجاری مانند کامیون، اتوبوس و خودروهای ساختمانی مشمول عوارض گمرکی از 20 تا 35 درصد هستند ، البته خودروهایی که برای صنایع خاص (مثلاً کشاورزی یا حمل و نقل) استفاده می‌شوند، از این قاعده مستثنی هستند.
- قطعات و لوازم جانبی خودرو: عوارض واردات قطعات و لوازم جانبی خودرو معمولاً از 10٪ تا 25٪ متغیر است ، بسته به ماهیت قطعه و اینکه آیا در مونتاژ خودروهای تولید داخل استفاده می‌شود یا خیر.
عوارض واردات ویژه برای برخی کشورها
سیستم تعرفه واردات اردن شامل مقرراتی برای تعرفه‌های ترجیحی برای کالاهایی است که از کشورها و مناطق خاصی وارد می‌شوند. این ترجیحات از توافق‌نامه‌های تجاری که اردن با کشورها و گروه‌های منطقه‌ای مختلف امضا کرده است، ناشی می‌شود.
- منطقه آزاد تجاری بزرگ عربی (GAFTA): اردن به عنوان عضوی از GAFTA، با سایر کشورهای عربی توافق‌نامه‌هایی برای کاهش یا حذف تعرفه‌های کالاهایی که در جهان عرب مبادله می‌شوند، امضا کرده است. این امر شامل طیف وسیعی از محصولات، از جمله کالاهای کشاورزی، منسوجات و محصولات صنعتی می‌شود.
- ایالات متحده: از طریق توافقنامه تجارت آزاد اردن و ایالات متحده (FTA) ، کالاهای وارداتی از ایالات متحده از امتیازات ترجیحی برخوردارند و بسیاری از محصولات آمریکایی از تعرفه‌ها معاف هستند یا مشمول نرخ‌های پایین‌تری می‌شوند. این شامل محصولات صنعتی، الکترونیک، ماشین‌آلات و مواد شیمیایی می‌شود.
- اتحادیه اروپا: اردن دارای توافقنامه همکاری اتحادیه اروپا و اردن است که تعرفه‌های ترجیحی را برای بسیاری از کالاهای وارداتی از کشورهای اتحادیه اروپا فراهم می‌کند. برخی از محصولات کشاورزی و صنعتی تحت این توافقنامه از کاهش تعرفه‌ها بهره‌مند می‌شوند.
سایر عوارض و مالیات‌ها
علاوه بر عوارض گمرکی، مالیات‌های متعددی بر کالاهای وارداتی به اردن وضع می‌شود:
- مالیات عمومی فروش (GST): مالیات استاندارد ۱۶٪ GST برای اکثر کالاهای وارداتی اعمال می‌شود، و برخی از محصولات ضروری مانند غذا و دارو از این مالیات معاف هستند.
- مالیات غیرمستقیم: مالیات غیرمستقیم بر کالاهایی اعمال می‌شود که تأثیر قابل توجهی بر سلامت یا محیط زیست دارند، مانند الکل، دخانیات، نوشیدنی‌های شیرین و برخی کالاهای لوکس. نرخ مالیات غیرمستقیم بسته به نوع محصول متفاوت است.
- مالیات زیست‌محیطی: برخی از محصولات که تأثیر منفی بر محیط زیست دارند، مانند پلاستیک‌های غیرقابل بازیافت یا مواد شیمیایی مضر، ممکن است مشمول مالیات زیست‌محیطی یا عوارض اضافی شوند.
حقایق کشور
- نام رسمی: پادشاهی اردن هاشمی
- پایتخت: عمان
- جمعیت: تقریباً ۱۱ میلیون نفر (۲۰۲۳)
- درآمد سرانه: تقریباً ۴۵۰۰ دلار (۲۰۲۳)
- زبان رسمی: عربی
- واحد پول: دینار اردن (JOD)
- موقعیت مکانی: واقع در خاورمیانه، از شرق با عراق، از جنوب شرقی با عربستان سعودی، از غرب با اسرائیل و فلسطین و از شمال با سوریه هم‌مرز است.
جغرافیا
- اردن کشوری محصور در خشکی است که در منطقه شام در خاورمیانه واقع شده است. این کشور جغرافیای متنوعی دارد که شامل دره اردن (بخشی از دره بزرگ ریفت)، دریای مرده (پست‌ترین نقطه زمین) و مناطق کوهستانی در شمال و جنوب می‌شود.
- منطقه بیابانی در شرق، که به عنوان بیابان شرقی یا بادیه شناخته می‌شود ، بخش بزرگی از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد، در حالی که غرب حاصلخیزتر است و کشاورزی در اطراف رودخانه اردن و دریای مرده متمرکز شده است.
اقتصاد
- اردن اقتصاد نسبتاً کوچکی دارد که به شدت به خدمات، به ویژه امور مالی، گردشگری و مراقبت‌های بهداشتی وابسته است. این کشور منابع طبیعی محدودی دارد که به وابستگی آن به واردات انرژی و سایر مواد اولیه کمک می‌کند.
- اقتصاد با چالش‌هایی مانند نرخ بالای بیکاری، به ویژه در میان جوانان، و بار میزبانی از تعداد زیادی از پناهندگان از درگیری‌های همسایه روبرو است.
صنایع عمده
- معدن و فسفات: اردن صادرکننده عمده فسفات و پتاس است که برای صنعت کود ضروری هستند.
- گردشگری: تاریخ غنی و مکان‌های فرهنگی این کشور، از جمله پترا و دریای مرده، گردشگری را به صنعتی مهم تبدیل کرده است.
- تولید: اردن دارای بخش تولید رو به رشدی است و صنایع کلیدی آن داروسازی، مواد شیمیایی، نساجی و فرآوری مواد غذایی است.
- خدمات مالی: عمان یک قطب مالی منطقه‌ای است و بخش بانکداری و بیمه آن رو به رشد است.