نرخ‌های تعرفه گمرکی نقش مهمی در شکل‌دهی سیاست‌های تجاری و تعاملات اقتصادی افغانستان با سایر کشورها دارند. این تعرفه‌ها، عوارض یا مالیاتی هستند که بر کالاهایی که به کشور وارد می‌شوند، وضع می‌شوند. افغانستان، به عنوان عضوی از سازمان‌های بین‌المللی و توافق‌نامه‌های تجاری مختلف، نرخ‌های تعرفه متفاوتی را بر محصولات بر اساس طبقه‌بندی، مبدا و سیاست‌های تجاری آنها اعمال می‌کند. این نرخ‌ها می‌توانند بسته به نوع محصول متفاوت باشند و در برخی موارد، نرخ‌های تعرفه ویژه‌ای برای محصولات خاصی که از کشورهای خاص می‌آیند، به ویژه در مواردی که توافق‌نامه‌های تجاری وجود دارد، اعمال می‌شود.
نرخ‌های تعرفه بر اساس دسته‌بندی محصولات
۱. محصولات کشاورزی
افغانستان طیف گسترده‌ای از محصولات کشاورزی را برای تأمین تقاضای داخلی وارد می‌کند. نرخ تعرفه برای محصولات کشاورزی عموماً متوسط است، اما بسته به حساسیت محصول به اقتصاد داخلی و پویایی عرضه و تقاضا، متفاوت است.
محصولات کلیدی کشاورزی و نرخ‌های تعرفه:
- غلات (گندم، برنج، ذرت): ۵٪ – ۱۰٪
- میوه‌ها و سبزیجات: ۷٪ – ۱۵٪
- روغن‌های خوراکی (نخل، سویا): ۱۰٪ – ۱۵٪
- دام و محصولات لبنی: ۵٪ – ۲۰٪
- شکر و شیرینی‌جات: ۱۰٪ – ۲۰٪
- چای و قهوه: ۷٪ – ۱۲٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- پاکستان و هند: محصولات کشاورزی مانند برنج و چای پاکستان و هند تحت توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای از نرخ تعرفه پایین‌تری، حدود ۳ تا ۵ درصد، بهره‌مند می‌شوند.
۲. کالاهای صنعتی و تولیدی
افغانستان تعداد قابل توجهی از کالاهای صنعتی را برای پشتیبانی از زیرساخت‌ها و بخش‌های صنعتی رو به رشد خود وارد می‌کند.
کالاهای تولیدی کلیدی و نرخ‌های تعرفه:
- ماشین آلات و تجهیزات: ۳٪ – ۱۰٪
- لوازم برقی: ۷٪ – ۱۵٪
- وسایل نقلیه (اتومبیل، کامیون، موتورسیکلت): ۱۰٪ – ۲۰٪
- منسوجات و پوشاک: ۵٪ – ۲۰٪
- داروسازی: ۰٪ – ۵٪
- مصالح ساختمانی (سیمان، فولاد): ۵٪ – ۱۲٪
- مواد شیمیایی و پلاستیک: ۵٪ – ۱۵٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- چین: برخی ماشین‌آلات، لوازم الکترونیکی و منسوجات وارداتی از چین ممکن است به دلیل مشارکت افغانستان در طرح کمربند و جاده، از کاهش تعرفه‌ها، به میزان ۲ تا ۵ درصد، بهره‌مند شوند.
- ایران: مصالح ساختمانی و کالاهای صنعتی اساسی از ایران تحت توافق‌نامه‌های تجاری ویژه بین دو کشور، مشمول تعرفه‌های ترجیحی حدود ۴ تا ۷ درصد هستند.
۳. فناوری و الکترونیک
تقاضای افغانستان برای لوازم الکترونیکی مصرفی، تجهیزات مخابراتی و محصولات فناوری به طور پیوسته در حال افزایش بوده است.
محصولات فناوری کلیدی و نرخ‌های تعرفه:
- کامپیوتر و لپ‌تاپ: ۵٪ تا ۱۰٪
- تلفن‌های همراه و تجهیزات مخابراتی: ۵٪ – ۱۵٪
- لوازم خانگی (یخچال، کولر گازی): ۷٪ – ۱۲٪
- لوازم الکترونیکی مصرفی (تلویزیون، رادیو): ۸٪ – ۱۵٪
- پنل‌های خورشیدی و تجهیزات انرژی تجدیدپذیر: ۳٪ – ۷٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- هند و کره جنوبی: لوازم الکترونیکی مصرفی هند و کره جنوبی ممکن است به دلیل توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای و همکاری‌های فناوری، از تعرفه‌های پایین‌تر، که اغلب ۲ تا ۳ درصد کاهش می‌یابد، بهره‌مند شوند.
- چین: واردات لوازم الکترونیکی افغانستان از چین مشمول تعرفه‌های ویژه‌ای به میزان ۵٪ است، به ویژه برای تلفن‌های همراه و دستگاه‌های ارتباطی.
۴. منسوجات و پوشاک
افغانستان برای تکمیل تولیدات داخلی، مقدار قابل توجهی پارچه و پوشاک وارد می‌کند.
محصولات کلیدی نساجی و پوشاک و نرخ‌های تعرفه:
- پنبه خام: ۵٪ – ۱۰٪
- پارچه‌های بافته‌شده: ۷٪ – ۱۵٪
- پوشاک و کفش بافتنی: ۱۰٪ – ۲۰٪
- منسوجات خانگی (ملحفه، پرده): ۸٪ – ۱۵٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- پاکستان و هند: واردات منسوجات از پاکستان و هند به دلیل توافق‌نامه‌های تجاری، به ویژه در مواد اولیه مانند پنبه و پارچه، از تعرفه‌های پایین‌تری، اغلب در محدوده ۳ تا ۷ درصد، بهره‌مند می‌شوند.
۵. کالاهای لوکس و محصولات مصرفی
اقلام لوکس به دلیل ماهیت غیرضروری‌شان در اقتصاد افغانستان، معمولاً مشمول تعرفه‌های بالاتری هستند.
محصولات لوکس کلیدی و نرخ‌های تعرفه:
- عطر و لوازم آرایشی: ۲۰٪ – ۲۵٪
- جواهرات و فلزات گرانبها: ۱۰٪ – ۳۰٪
- کالاهای مد و چرم لوکس: ۱۵٪ – ۲۵٪
- خودروهای لوکس: ۲۵٪ – ۳۵٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- اتحادیه اروپا: برخی از کالاهای لوکس و مد روز وارداتی از اتحادیه اروپا ممکن است تحت توافق‌نامه‌های تجاری خاص، کاهش تعرفه دریافت کنند، اما خودروهای لوکس همچنان مشمول بالاترین سطح تعرفه‌ها هستند.
۶. مواد اولیه و مواد معدنی
افغانستان برای حمایت از صنایع رو به رشد خود، از جمله ساخت و ساز، معدن و تولید، مواد اولیه مختلفی را وارد می‌کند.
مواد اولیه کلیدی و نرخ‌های تعرفه:
- آهن و فولاد: ۵٪ – ۱۲٪
- سیمان: ۵٪ – ۱۰٪
- الوار و محصولات چوبی: ۷٪ – ۱۲٪
- نفت خام و فرآورده‌های نفتی: ۱۰٪ – ۱۵٪
- زغال سنگ: ۵٪ – ۸٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- ایران: ایران به عنوان یک کشور همسایه، بخش عمده‌ای از نفت خام و فرآورده‌های نفتی افغانستان را تأمین می‌کند که ممکن است تحت توافق‌نامه‌های دوجانبه انرژی، مشمول تعرفه‌های ترجیحی حدود ۴ تا ۷ درصد باشد.
۷. داروها و لوازم پزشکی
داروها و محصولات پزشکی برای بخش مراقبت‌های بهداشتی افغانستان بسیار مهم هستند و به همین دلیل اغلب مشمول تعرفه‌های پایین‌تری می‌شوند.
محصولات دارویی کلیدی و نرخ‌های تعرفه:
- داروها (ژنریک و برند): 0% – 5%
- تجهیزات و دستگاه های پزشکی: ۳٪ – ۱۰٪
- واکسن‌ها و فرآورده‌های خونی: ۰٪ تا ۲٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- هند: با توجه به وابستگی افغانستان به داروهای هندی، داروها و واکسن‌های وارداتی از هند اغلب بدون تعرفه یا مشمول حداقل تعرفه از 0٪ تا 2٪ هستند.
۸. محصولات غذایی و آشامیدنی
افغانستان محصولات غذایی و آشامیدنی مختلفی را وارد می‌کند که تعرفه‌های آنها بسته به اینکه این محصولات کالاهای ضروری یا لوکس محسوب می‌شوند، متفاوت است.
محصولات کلیدی غذایی و آشامیدنی و نرخ‌های تعرفه:
- غذاهای فرآوری شده (کنسرو، تنقلات): ۱۰٪ – ۲۰٪
- نوشیدنی‌ها (آبمیوه‌ها، نوشابه‌ها): ۱۲٪ – ۲۰٪
- نوشیدنی‌های الکلی: ۳۰٪ – ۴۰٪
- محصولات لبنی (شیر، پنیر): ۷٪ – ۱۵٪
- محصولات گوشت و مرغ: ۱۰٪ – ۲۰٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- پاکستان: واردات لبنیات و گوشت از پاکستان اغلب از تعرفه‌های پایین‌تر در محدوده ۵ تا ۱۰ درصد بهره‌مند می‌شوند که این امر به لطف توافق‌نامه‌های تجاری بین دو کشور محقق شده است.
۹. خودرو و قطعات خودرو
خودرو و قطعات خودرو بخش مهمی از واردات افغانستان را تشکیل می‌دهند.
محصولات کلیدی خودرو و نرخ‌های تعرفه:
- وسایل نقلیه مسافربری: ۲۰٪ – ۳۵٪
- وسایل نقلیه تجاری (کامیون، اتوبوس): ۱۵٪ – ۲۵٪
- موتورسیکلت‌ها: ۱۰٪ – ۲۰٪
- قطعات یدکی و لوازم جانبی: ۷٪ – ۱۵٪
نرخ‌های تعرفه ویژه:
- ژاپن و کره: خودروها و قطعات یدکی وارداتی از ژاپن و کره جنوبی ممکن است به دلیل توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه، از کاهش تعرفه ۲ تا ۵ درصدی بهره‌مند شوند.
۱۰. معافیت‌های تعرفه‌ای ویژه
افغانستان، از طریق توافق‌نامه‌های تجاری مختلف، معافیت‌های تعرفه‌ای را برای محصولات خاصی که برای توسعه کشور ضروری تلقی می‌شوند یا در دسته‌بندی‌های بشردوستانه قرار می‌گیرند، تعیین کرده است.
محصولات کلیدی معاف از مالیات:
- کالاهای کمک‌های بشردوستانه: تعرفه 0٪ برای غذا، پوشاک و لوازم پزشکی اهدایی از سازمان‌های بین‌المللی.
- مواد آموزشی: کتاب‌ها، تجهیزات آزمایشگاهی و لوازم آموزشی اغلب تعرفه‌ای معادل ۰٪ دارند.
- تجهیزات انرژی تجدیدپذیر: پنل‌های خورشیدی و تجهیزات انرژی بادی اغلب برای ترویج توسعه پایدار از تعرفه‌ها معاف هستند.
افغانستان: حقایق کشور
- نام رسمی: جمهوری اسلامی افغانستان
- پایتخت: کابل
- بزرگترین شهرها:
- کابل
- قندهار
- هرات
- درآمد سرانه: ۵۹۰ دلار (تخمین بانک جهانی، بسته به منبع متفاوت است)
- جمعیت: تقریباً ۴۰ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۴)
- زبان رسمی: پشتو و دری
- واحد پول: افغانی افغانستان (AFN)
- موقعیت: جنوب آسیای مرکزی، محصور در خشکی؛ هم‌مرز با پاکستان، ایران، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و چین
جغرافیای افغانستان
افغانستان کشوری محصور در خشکی است که با زمین‌های متنوع از جمله رشته‌کوه‌های سر به فلک کشیده مانند هندوکش، بیابان‌های خشک، دره‌های حاصلخیز و فلات‌ها مشخص می‌شود. جغرافیای این کشور نقش محوری در اقتصاد و توسعه زیرساخت‌های آن ایفا می‌کند. رشته‌کوه‌ها مانع حمل و نقل آسان می‌شوند، در حالی که رودخانه‌هایی مانند هلمند و کابل منابع آبی حیاتی برای کشاورزی را فراهم می‌کنند. این کشور همچنین دارای منابع طبیعی فراوانی از جمله مواد معدنی گرانبها، گاز طبیعی و ذخایر نفت است، اگرچه بخش زیادی از این منابع به دلیل درگیری‌های مداوم و کمبود زیرساخت‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
اقتصاد و صنایع عمده افغانستان
اقتصاد افغانستان به شدت به کشاورزی، تجارت و منابع طبیعی وابسته است. این کشور به دلیل دهه‌ها جنگ، که زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های نهادی آن را تضعیف کرده است، با چالش‌هایی روبرو است. با این حال، افغانستان پتانسیل قابل توجهی در بخش‌های زیر دارد:
- کشاورزی: معیشت اصلی بیش از ۶۰٪ از جمعیت، با محصولات کلیدی شامل میوه‌ها، آجیل و خشخاش. گندم محصول اصلی غالب است.
- معادن و منابع: افغانستان دارای ذخایر قابل توجه و دست نخورده مس، سنگ آهن، طلا، لیتیوم و عناصر خاکی کمیاب است.
- منسوجات و فرش: افغانستان به خاطر فرش‌ها و منسوجات دستباف خود که در بازارهای بین‌المللی مورد توجه هستند، شناخته شده است.
- ساخت و ساز: با ادامه تلاش‌های بازسازی، ساخت و ساز همچنان یک بخش حیاتی است که با تقاضا برای مسکن، زیرساخت‌ها و کارهای عمومی تقویت می‌شود.
- تجارت: موقعیت استراتژیک افغانستان در مسیرهای تجاری باستانی، همچنان به این کشور جایگاه مهمی در شبکه‌های تجاری منطقه‌ای، به‌ویژه با کشورهای همسایه مانند پاکستان، ایران و چین، می‌دهد.
اگرچه این کشور با مشکلات اقتصادی روبرو است، تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‌ها، بهبود حکومتداری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌هایی مانند معدن، انرژی‌های تجدیدپذیر و کشاورزی، امید به ثبات اقتصادی و رشد در سال‌های آینده را افزایش می‌دهد.