بحرین، یک کشور جزیره‌ای کوچک واقع در خلیج فارس، به دلیل موقعیت استراتژیک، اقتصاد متنوع و ارتباطات تجاری قوی، نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. بحرین به عنوان عضوی از شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، توافق‌نامه‌های تجاری و ساختارهای تعرفه‌ای ترجیحی با سایر اعضای GCC برقرار کرده است که منجر به تعرفه‌های آزاد یا کاهش‌یافته برای کالاهای این کشورها شده است. برای کشورهای غیر عضو GCC، بحرین یک سیستم تعرفه‌ای ساختاریافته بر اساس ماهیت محصولات وارداتی اعمال می‌کند. در حالی که تعرفه‌ها در دسته‌های مختلف متفاوت است، سیاست‌های تجاری بحرین به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از صنایع داخلی حمایت کنند و در عین حال جریان کالاهای اساسی را به داخل کشور حفظ کنند.
دسته بندی تعرفه ها برای محصولات وارداتی
سیستم تعرفه گمرکی بحرین، محصولات وارداتی را به چند دسته کلی طبقه‌بندی می‌کند که هر کدام بسته به نوع کالا، مبدا آنها و توافق‌نامه‌های تجاری مربوطه، نرخ تعرفه متفاوتی دارند. در زیر، جزئیات دسته‌بندی‌های اصلی تعرفه و نرخ‌های مربوطه آنها آمده است.
۱. محصولات کشاورزی
کشاورزی به دلیل محدود بودن زمین‌های قابل کشت، نقش نسبتاً کمی در اقتصاد بحرین ایفا می‌کند. در نتیجه، بحرین بیشتر محصولات غذایی خود را وارد می‌کند. تعرفه‌های کالاهای کشاورزی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت امکان از تولید محلی محافظت کنند و در عین حال دسترسی به مواد غذایی لازم را تضمین کنند.
۱.۱ نرخ‌های تعرفه برای محصولات کشاورزی عمده
- میوه‌ها و سبزیجات:
- میوه‌های تازه (مثل سیب، موز، انگور): ۵٪
- سبزیجات (مثل گوجه فرنگی، خیار، سیب زمینی): ۵٪
- میوه‌ها و سبزیجات منجمد: ۵٪
- میوه‌های خشک: ۰٪
- غلات و حبوبات:
- گندم: ۰٪ (معاف برای تضمین امنیت غذایی)
- برنج: ۰٪
- ذرت: ۵٪
- جو: ۵٪
- گوشت و مرغ:
- گوشت گاو: ۵٪
- مرغ (مرغ، بوقلمون): ۵٪
- گوشت‌های فرآوری‌شده: ۵٪
- محصولات لبنی:
- شیر: ۵٪
- پنیر: ۵٪
- کره: ۵٪
- روغن‌های خوراکی:
- روغن آفتابگردان: ۰٪
- روغن پالم: ۵٪
- روغن زیتون: ۵٪
- سایر محصولات کشاورزی:
- شکر: ۵٪
- چای و قهوه: ۵٪
۱.۲ عوارض ویژه واردات محصولات کشاورزی
- تعرفه‌های ترجیحی شورای همکاری خلیج فارس: بحرین به عنوان عضوی از شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر را برای محصولات کشاورزی وارداتی از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، عمان، قطر و کویت اعمال می‌کند. به عنوان مثال، میوه‌ها و سبزیجات از این کشورها بدون تعرفه وارد بحرین می‌شوند، در حالی که گوشت و مرغ از تعرفه‌های پایین‌تری بهره‌مند می‌شوند.
- کشورهای غیر عضو شورای همکاری خلیج فارس: واردات محصولات کشاورزی از کشورهای غیر عضو شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه اروپا، آسیا و قاره آمریکا، مشمول تعرفه‌های استاندارد هستند که معمولاً از ۵٪ تا ۱۰٪ متغیر است. محصولات کشاورزی خاص، مانند مواد غذایی ارگانیک، ممکن است به عنوان بخشی از توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه با کشورهای خاص، با کاهش تعرفه‌ها مواجه شوند.
۲. کالاهای صنعتی
بحرین طیف گسترده‌ای از کالاهای صنعتی، از جمله ماشین‌آلات، تجهیزات و مواد اولیه ضروری برای بخش‌های رو به رشد تولید و ساخت و ساز خود را وارد می‌کند. این کشور از نرخ‌های تعرفه متوسط برای اطمینان از در دسترس بودن کالاهای صنعتی و در عین حال ترویج تولید محلی در صورت امکان استفاده می‌کند.
۲.۱ ماشین‌آلات و تجهیزات
- ماشین آلات سنگین:
- بیل مکانیکی، بولدوزر و جرثقیل: ۵٪
- تجهیزات ساختمانی و معدنی: ۵٪
- تجهیزات صنعتی:
- ماشین‌آلات تولیدی (مثلاً ماشین‌آلات نساجی، تجهیزات فرآوری مواد غذایی): ۵٪
- تجهیزات مرتبط با انرژی (مثلاً ژنراتورها، توربین‌ها): ۰٪ – ۵٪
- تجهیزات الکتریکی:
- موتورهای الکتریکی: ۵٪
- ترانسفورماتورها: ۵٪
- کابل‌ها و سیم‌کشی: ۵٪
۲.۲ خودرو و قطعات خودرو
بحرین تعداد زیادی خودرو و قطعات خودرو برای تأمین تقاضای داخلی خود وارد می‌کند. تعرفه‌های خودرو به گونه‌ای تعیین شده‌اند که بین ارتقای مشاغل مونتاژ محلی و تضمین دسترسی به خودروهای مقرون‌به‌صرفه تعادل برقرار کنند.
- وسایل نقلیه مسافربری:
- وسایل نقلیه جدید: ۵٪
- وسایل نقلیه دست دوم: ۵٪ (با توجه به سن و استانداردهای زیست‌محیطی)
- خودروهای تجاری:
- کامیون‌ها و اتوبوس‌ها: ۵٪
- قطعات خودرو:
- موتورها و سیستم‌های انتقال قدرت: ۵٪
- لاستیک‌ها و سیستم‌های ترمز: ۵٪
- لوازم الکترونیکی خودرو (مثلاً روشنایی، سیستم‌های صوتی): ۵٪
۲.۳ عوارض ویژه واردات برای کالاهای صنعتی
- تجارت آزاد شورای همکاری خلیج فارس: کالاهای صنعتی وارداتی از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از دسترسی بدون تعرفه به بازار بحرین بهره‌مند می‌شوند. این امر در مورد ماشین‌آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه تولید یا مونتاژ شده در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس صدق می‌کند و این واردات را در مقایسه با کالاهای غیر عضو شورای همکاری خلیج فارس رقابتی‌تر می‌سازد.
- کشورهای غیر عضو شورای همکاری خلیج فارس: کالاهای صنعتی از کشورهای غیر عضو شورای همکاری خلیج فارس، از جمله چین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده، عموماً با تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۰٪ مواجه می‌شوند. برای بخش‌های خاصی مانند ساخت و ساز و انرژی، کالاهای کشورهای غیر ترجیحی ممکن است با تعرفه‌های بالاتر یا عوارض واردات اضافی مواجه شوند.
۳. لوازم الکترونیکی مصرفی و لوازم خانگی
بحرین بیشتر لوازم الکترونیکی مصرفی و لوازم خانگی خود را، عمدتاً از آسیا و اروپا وارد می‌کند. برای اطمینان از دسترسی به محصولات با کیفیت بالا، تعرفه‌های لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی متوسط است که رقابت و دسترسی به آنها را در بازار داخلی تشویق می‌کند.
۳.۱ لوازم الکترونیکی مصرفی
- گوشی‌های هوشمند: ۵٪
- لپ‌تاپ و تبلت: ۵٪
- تلویزیون‌ها: ۵٪
- تجهیزات صوتی:
- بلندگوها و سیستم‌های صوتی: ۵٪
- سیستم‌های سینمای خانگی: ۵٪
- هدفون و لوازم جانبی: ۵٪
۳.۲ لوازم خانگی
- یخچال‌ها: ۵٪
- ماشین لباسشویی: ۵٪
- اجاق‌های مایکروویو: ۵٪
- تهویه مطبوع: ۵٪
- ماشین ظرفشویی: ۵٪
۳.۳ عوارض ویژه واردات برای لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی
- نرخ‌های ترجیحی برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس: لوازم الکترونیکی مصرفی و لوازم خانگی وارداتی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس معمولاً بدون تعرفه هستند و این امر تضمین می‌کند که این محصولات از قیمت رقابتی برخوردار باشند. به عنوان مثال، لوازم خانگی تولید شده در عربستان سعودی یا امارات متحده عربی می‌توانند بدون هیچگونه عوارض گمرکی وارد بحرین شوند.
- واردات آسیایی: بخش بزرگی از لوازم الکترونیکی مصرفی و لوازم خانگی از کشورهای آسیایی مانند چین، کره جنوبی و ژاپن وارد می‌شود. این کالاها عموماً مشمول تعرفه استاندارد ۵٪ هستند که آنها را در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد و در عین حال از خرده‌فروشان محلی محافظت می‌کند.
۴. منسوجات، پوشاک و کفش
بحرین مقدار قابل توجهی پارچه، لباس و کفش از بازارهای بین‌المللی، به ویژه از جنوب آسیا و اروپا، وارد می‌کند. تعرفه‌های این کالاها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از تولیدکنندگان محلی محافظت کنند و در عین حال امکان دسترسی به برندهای مد جهانی را فراهم کنند.
۴.۱ پوشاک و لباس
- لباس‌های استاندارد (مثلاً تی‌شرت، شلوار جین، کت و شلوار): ۵٪
- برندهای لوکس و طراحان: ۵٪-۱۰٪
- لباس و پوشاک ورزشی: ۵٪
۴.۲ کفش
- کفش استاندارد: ۵٪
- کفش‌های لوکس: ۱۰٪
- کفش‌های ورزشی: ۵٪
۴.۳ منسوجات و پارچه‌های خام
- پنبه: ۵٪
- پشم: ۵٪
- الیاف مصنوعی: ۵٪
۴.۴ عوارض ویژه واردات منسوجات
- تجارت آزاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس: منسوجات، پوشاک و کفش وارداتی از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس عموماً از تعرفه‌ها معاف هستند و این امر امکان واردات مقرون‌به‌صرفه مواد اولیه و کالاهای نهایی را فراهم می‌کند.
- برندهای لوکس اروپایی: مد طراحان و پوشاک لوکس وارداتی از کشورهای اروپایی ممکن است با تعرفه‌های بالاتری مواجه شوند، به ویژه برای محصولات گران‌قیمت از ایتالیا، فرانسه و بریتانیا، که تعرفه‌ها می‌توانند بین ۵ تا ۱۰ درصد باشند.
۵. داروسازی و تجهیزات پزشکی
سیستم مراقبت‌های بهداشتی بحرین برای ارائه خدمات به مردم خود به داروها و تجهیزات پزشکی وارداتی وابسته است. برای اطمینان از مقرون به صرفه بودن محصولات ضروری مراقبت‌های بهداشتی، تعرفه‌های واردات پزشکی پایین نگه داشته شده یا به طور کامل حذف می‌شوند.
۵.۱ محصولات دارویی
- داروها (ژنریک و برند): ۰٪
- واکسن‌ها: ۰٪
- مکمل‌ها و ویتامین‌ها: ۵٪
۵.۲ تجهیزات پزشکی
- ابزارهای تشخیصی (مثلاً اشعه ایکس، دستگاه‌های MRI): ۰٪
- ابزار جراحی: ۰٪
- تخت‌های بیمارستانی و تجهیزات مانیتورینگ: ۵٪
۵.۳ عوارض ویژه واردات برای محصولات پزشکی
- معافیت‌های بهداشت عمومی: در مواقع اضطراری بهداشتی، بحرین ممکن است تعرفه‌های مربوط به تجهیزات پزشکی حیاتی مانند تجهیزات حفاظت شخصی (PPE)، دستگاه‌های تنفس مصنوعی و کیت‌های تشخیصی را لغو یا کاهش دهد.
- توافق‌نامه‌های تجاری شورای همکاری خلیج فارس: داروها و تجهیزات پزشکی وارداتی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس عموماً از تعرفه‌ها معاف هستند و این امر آنها را برای ارائه دهندگان خدمات درمانی در بحرین مقرون به صرفه‌تر و قابل دسترس‌تر می‌کند.
۶. الکل، تنباکو و کالاهای لوکس
الکل، دخانیات و کالاهای لوکس در بحرین به شدت تحت نظارت هستند و تعرفه‌های بالاتری برای کاهش مصرف و ایجاد درآمد اعمال می‌شود. این محصولات علاوه بر عوارض گمرکی استاندارد، مشمول مالیات غیرمستقیم نیز می‌شوند.
۶.۱ نوشیدنی‌های الکلی
- آبجو: ۱۰۰٪
- شراب: ۱۰۰٪
- نوشیدنی‌های الکلی (ویسکی، ودکا، رم): ۱۲۵٪
- نوشیدنی‌های غیرالکلی: ۵٪
۶.۲ محصولات دخانی
- سیگار: ۱۰۰٪
- سیگار: ۱۰۰٪
- سایر محصولات دخانی: ۱۰۰٪
۶.۳ کالاهای لوکس
- ساعت و جواهرات: ۵٪-۱۰٪
- کیف‌های دستی و اکسسوری‌های طراحان: ۱۰٪
- لوازم الکترونیکی پیشرفته: ۵٪
۶.۴ عوارض ویژه واردات برای الکل، تنباکو و کالاهای لوکس
- واردات اروپایی: اقلام لوکس از اروپا، مانند مد روز، جواهرات و لوازم الکترونیکی، با تعرفه‌های استاندارد ۵ تا ۱۰ درصد مواجه هستند، در حالی که محصولات الکلی و دخانیات از این کشورها برای تنظیم مصرف، مشمول مالیات غیرمستقیم بالاتری هستند.
- عوارض ویژه مالیات غیر مستقیم: بحرین علاوه بر تعرفه‌های استاندارد، مالیات‌های غیرمستقیم را بر محصولات الکلی و دخانیات اعمال می‌کند و هزینه نهایی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد تا از مصرف این کالاها جلوگیری کند.
حقایقی درباره بحرین
- نام رسمی: پادشاهی بحرین
- پایتخت: منامه
- سه شهر بزرگ:
- منامه
- رفاع
- محرق
- درآمد سرانه: تقریباً ۲۵۰۰۰ دلار آمریکا (تخمین سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۱.۷ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: عربی
- واحد پول: دینار بحرین (BHD)
- موقعیت جغرافیایی: بحرین کشوری جزیره‌ای در خلیج فارس است که در شرق عربستان سعودی و غرب قطر واقع شده است.
جغرافیای بحرین
بحرین مجمع‌الجزایری متشکل از ۳۳ جزیره است که جزیره اصلی آن بیشتر مساحت آن را تشکیل می‌دهد. این کشور از نظر استراتژیک در خلیج فارس، در نزدیکی خطوط اصلی کشتیرانی شبه‌جزیره عربستان قرار دارد و نقشی کلیدی در تجارت و لجستیک منطقه‌ای دارد. مساحت کل این کشور تقریباً ۷۸۰ کیلومتر مربع است که آن را به یکی از کوچکترین کشورهای خاورمیانه تبدیل می‌کند.
- توپوگرافی: زمین‌های بحرین عمدتاً مسطح و خشک هستند و دارای دشت‌های بیابانی پست و نمکزارهای ساحلی می‌باشند. بلندترین نقطه آن، تپه جبل دخان، تنها ۱۳۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
- آب و هوا: بحرین آب و هوای بیابانی دارد که با تابستان‌های گرم، زمستان‌های معتدل و بارندگی سالانه کم مشخص می‌شود و منابع آب شیرین را کمیاب می‌کند. موقعیت استراتژیک این کشور در امتداد خلیج فارس به کاهش گرمای شدید با نسیم دریا، به ویژه در امتداد ساحل، کمک می‌کند.
اقتصاد بحرین و صنایع عمده
اقتصاد بحرین در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس بسیار متنوع است و بخش‌های کلیدی آن شامل امور مالی، نفت و گاز، تولید آلومینیوم و گردشگری می‌شود. دولت اصلاحات مختلفی را برای تشویق تنوع اقتصادی و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی اجرا کرده است.
۱. صنعت نفت و گاز
- بحرین اولین کشور خلیج فارس بود که در سال ۱۹۳۲ نفت کشف کرد و این بخش همچنان یکی از اجزای کلیدی اقتصاد ملی است. با این حال، ذخایر نفتی آن در مقایسه با همسایگانش محدودتر است و همین امر بحرین را بر فعالیت‌های پایین‌دستی مانند پالایش و پتروشیمی متمرکز کرده است.
- صادرات: نفت خام و فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده از جمله صادرات برتر بحرین هستند که سهم قابل توجهی در درآمدهای دولت دارند.
۲. خدمات مالی
- بحرین یک قطب مالی منطقه‌ای، به ویژه در امور مالی اسلامی، با بخش بانکی جاافتاده است. این کشور میزبان بانک‌ها و مؤسسات مالی بین‌المللی متعددی است که نقش محوری در چشم‌انداز مالی خاورمیانه ایفا می‌کنند.
۳. تولید آلومینیوم
- تولید آلومینیوم یک صنعت عمده در بحرین است که توسط شرکت آلبا، یکی از بزرگترین کارخانه‌های ذوب آلومینیوم در جهان، پشتیبانی می‌شود. این کشور محصولات آلومینیومی را به سراسر جهان صادر می‌کند و به تنوع صنعتی خود کمک می‌کند.
۴. گردشگری و املاک و مستغلات
- بحرین به طور فعال در حال توسعه بخش گردشگری خود بوده و با جاذبه‌های فرهنگی، مراکز خرید و رویدادهای ورزشی مانند مسابقات فرمول ۱ گرند پری، بازدیدکنندگان را به خود جذب می‌کند. علاوه بر این، بخش املاک و مستغلات این کشور با حمایت سرمایه‌گذاران محلی و بین‌المللی به سرعت رشد کرده است.