جیبوتی، واقع در چهارراه آفریقا و خاورمیانه، کشوری کوچک اما از نظر استراتژیک مهم در شاخ آفریقا است. جیبوتی با موقعیت خود در ورودی دریای سرخ، به عنوان یک قطب اصلی حمل و نقل برای تجارت بین‌المللی، به ویژه برای اتیوپیِ محصور در خشکی، عمل می‌کند. این کشور طیف گسترده‌ای از محصولات، از جمله کالاهای کشاورزی، ماشین‌آلات صنعتی، کالاهای مصرفی و محصولات انرژی را وارد می‌کند. جیبوتی بخشی از چندین سازمان تجاری منطقه‌ای، از جمله بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) است که نرخ‌های تعرفه ترجیحی را برای کشورهای عضو ارائه می‌دهد. رژیم تعرفه گمرکی در جیبوتی به گونه‌ای ساختار یافته است که از صنایع محلی محافظت کند، درآمد ایجاد کند و دسترسی به کالاهای ضروری را برای مردم تضمین کند. تعرفه‌ها بر اساس نوع محصول و مبدا آن تعیین می‌شوند و عوارض وارداتی ویژه‌ای برای برخی از محصولات اعمال می‌شود تا با شیوه‌های تجاری ناعادلانه مقابله شود یا از تولید محلی محافظت شود.
نرخ‌های تعرفه سفارشی بر اساس دسته‌بندی محصولات در جیبوتی
۱. محصولات کشاورزی
جیبوتی به دلیل آب و هوای خشک خود که تولید کشاورزی داخلی را محدود می‌کند، به شدت به محصولات غذایی وارداتی وابسته است. تعرفه‌های واردات کشاورزی عموماً متعادل هستند تا دسترسی مردم به غذای مقرون به صرفه تضمین شود و در عین حال از کشاورزان محلی خرده‌پا محافظت شود. این کشور مقادیر قابل توجهی غلات، لبنیات، میوه و سبزیجات وارد می‌کند.
۱.۱ محصولات اساسی کشاورزی
- غلات و حبوبات: جیبوتی بیشتر غلات خود، از جمله گندم، برنج و ذرت را برای تأمین تقاضای داخلی وارد می‌کند.
- گندم: بسته به نوع و کشور مبدا، معمولاً مشمول مالیات ۸ تا ۱۲ درصد می‌شود.
- برنج: مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۰ درصدی.
- ذرت: تعرفه‌ها از ۸٪ تا ۱۲٪ متغیر است و نرخ‌های ترجیحی برای کشورهای عضو کومسا در نظر گرفته شده است.
- میوه‌ها و سبزیجات: جیبوتی انواع میوه‌ها و سبزیجات را عمدتاً از کشورهای همسایه و بازارهای بین‌المللی وارد می‌کند.
- مرکبات (پرتقال، لیمو): معمولاً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصدی هستند.
- سبزیجات برگ‌دار و سبزیجات ریشه‌ای: واردات از ۵ تا ۱۲ درصد مشمول مالیات می‌شود و تعرفه واردات از کشورهای عضو کومسا کاهش می‌یابد.
- شکر و شیرین‌کننده‌ها: شکر یک کالای وارداتی ضروری است و تعرفه‌ها به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که مقرون‌به‌صرفه بودن آن را با درآمدزایی محلی متعادل کنند.
- شکر تصفیه‌شده: عموماً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصد است و تحت قوانین کومسا، نرخ‌های واردات منطقه‌ای کاهش می‌یابد.
۱.۲ دام و محصولات لبنی
دامداری نقش مهمی در اقتصاد روستایی جیبوتی ایفا می‌کند، اما این کشور هنوز برای تأمین تقاضای شهری، گوشت و لبنیات وارد می‌کند.
- گوشت و مرغ: جیبوتی گوشت و مرغ، به ویژه از اتیوپی همسایه، و همچنین از تأمین‌کنندگان جهانی وارد می‌کند.
- گوشت گاو و گوسفند: معمولاً ۱۲ تا ۱۵ درصد مالیات دارند.
- مرغ (مرغ و بوقلمون): واردات مشمول مالیات ۱۰٪ است و نرخ‌های ترجیحی برای شرکای تجاری منطقه‌ای در نظر گرفته شده است.
- محصولات لبنی: جیبوتی محصولات لبنی مختلفی مانند شیر خشک، کره و پنیر را از اروپا و خاورمیانه وارد می‌کند.
- شیر خشک: معمولاً مشمول مالیات ۵٪ می‌شود و برای کشورهای عضو کومسا (COMESA) تعرفه‌های کمتری دارد.
- پنیر و کره: تعرفه‌ها بسته به کشور مبدا از ۱۰٪ تا ۱۵٪ متغیر است.
۱.۳ عوارض ویژه واردات
جیبوتی ممکن است در صورت آسیب رساندن واردات به تولید داخلی، عوارض ضد دامپینگ یا عوارض جبرانی را بر برخی محصولات کشاورزی اعمال کند. به عنوان مثال، ممکن است برای محافظت از بازارهای داخلی در برابر قیمت‌گذاری ناعادلانه، عوارضی بر مرغ از برزیل یا لبنیات از اروپا اعمال شود.
۲. کالاهای صنعتی
جیبوتی طیف گسترده‌ای از کالاهای صنعتی را برای پشتیبانی از توسعه زیرساخت‌ها، بخش تولید و صنایع خدماتی خود وارد می‌کند. همزمان با ادامه نوسازی زیرساخت‌های این کشور، تعرفه‌های ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی عموماً پایین نگه داشته می‌شود تا سرمایه‌گذاری و توسعه را تشویق کند.
۲.۱ ماشین‌آلات و تجهیزات
- ماشین‌آلات صنعتی: جیبوتی مقادیر قابل توجهی ماشین‌آلات، به ویژه برای ساخت و ساز و تولید، وارد می‌کند. تعرفه‌های این واردات نسبتاً پایین است تا رشد زیرساخت‌ها را تسهیل کند.
- ماشین‌آلات ساختمانی (جرثقیل، بولدوزر): بسته به نوع ماشین‌آلات، معمولاً مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصد می‌شوند.
- تجهیزات تولیدی: تعرفه‌ها از ۰٪ تا ۵٪ متغیر است و نرخ‌های کمتری برای واردات از کشورهای عضو کومسا (COMESA) اعمال می‌شود.
- تجهیزات الکتریکی: ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی، مانند ژنراتورها و ترانسفورماتورها، برای تأمین انرژی صنایع و مناطق شهری کشور بسیار مهم هستند.
- ژنراتورها و ترانسفورماتورها: معمولاً مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصد هستند و نرخ‌های پایین‌تری برای واردات از شرکای منطقه‌ای اعمال می‌شود.
۲.۲ وسایل نقلیه موتوری و حمل و نقل
جیبوتی بیشتر وسایل نقلیه موتوری و قطعات خودرو خود را، به ویژه از آسیا، اروپا و خاورمیانه وارد می‌کند. ساختار تعرفه برای وسایل نقلیه موتوری بر اساس نوع وسیله نقلیه و ظرفیت موتور آن متفاوت است.
- خودروهای سواری: عوارض واردات خودروهای سواری به حجم موتور و سن خودرو بستگی دارد.
- خودروهای سواری کوچک (زیر ۱۵۰۰ سی‌سی): معمولاً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصد می‌شوند.
- خودروهای لوکس و SUV: تعرفه‌های بالاتر از 20 تا 25 درصد برای خودروهای بزرگتر و لوکس اعمال می‌شود.
- خودروهای تجاری: واردات کامیون، اتوبوس و سایر خودروهای تجاری برای زیرساخت‌های لجستیک و حمل و نقل جیبوتی بسیار مهم است.
- کامیون‌ها و اتوبوس‌ها: عموماً مشمول مالیات ۱۰٪ هستند و برای واردات از کشورهای عضو کومسا نرخ‌های ترجیحی اعمال می‌شود.
- قطعات و لوازم جانبی خودرو: قطعات خودرو مانند لاستیک، باتری و موتور، بسته به نوع و کشور مبدا، مشمول مالیات ۵ تا ۱۵ درصد می‌شوند.
۲.۳ عوارض واردات ویژه برای برخی کشورها
جیبوتی ممکن است عوارض وارداتی ویژه‌ای را بر کالاهای صنعتی از کشورهایی که به شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند دامپینگ دست می‌زنند، اعمال کند. به عنوان مثال، ممکن است برای محافظت از مشاغل محلی، عوارض ضد دامپینگ بر محصولات فولادی از چین یا قطعات خودرو از برخی کشورهای آسیایی اعمال شود.
۳. منسوجات و پوشاک
واردات پارچه و پوشاک برای تأمین تقاضای داخلی در جیبوتی بسیار مهم است، زیرا صنعت نساجی محلی هنوز در مرحله نوپایی خود است. این کشور بیشتر پارچه و پوشاک خود را از آسیا، به ویژه چین، هند و بنگلادش وارد می‌کند.
۳.۱ مواد اولیه
- الیاف و نخ نساجی: جیبوتی برای حمایت از صنعت نساجی کوچک اما رو به رشد خود، مواد اولیه‌ای مانند پنبه، پشم و الیاف مصنوعی وارد می‌کند.
- پنبه و پشم: معمولاً مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصد هستند و برای واردات از کشورهای عضو کومسا، تعرفه کمتری اعمال می‌شود.
- الیاف مصنوعی: تعرفه‌ها بسته به نوع الیاف و کشور مبدا از ۸ تا ۱۲ درصد متغیر است.
۳.۲ لباس و پوشاک تکمیل‌شده
- پوشاک و لباس: پوشاک وارداتی با تعرفه‌های متوسطی مواجه هستند تا از بخش نساجی داخلی محافظت شود و در عین حال دسترسی مقرون به صرفه برای مصرف‌کنندگان تضمین گردد.
- لباس‌های غیررسمی و یونیفرم‌ها: عموماً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصد هستند و طبق توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای، برای واردات از کومسا و اتیوپی نرخ‌های ترجیحی اعمال می‌شود.
- لباس‌های لوکس و برند: ممکن است تعرفه‌های بالاتر از ۲۰ تا ۲۵ درصد برای لباس‌های لوکس و پوشاک برند اعمال شود.
- کفش: کفش‌های وارداتی بسته به جنس و مبدا، مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصدی هستند.
- کفش‌های چرمی: معمولاً مشمول مالیات ۱۵٪ هستند و تعرفه‌های کمتری برای واردات از COMESA و کشورهای همسایه اعمال می‌شود.
۳.۳ عوارض ویژه واردات
جیبوتی در صورتی که مشخص شود این محصولات از طریق شیوه‌های قیمت‌گذاری ناعادلانه، قیمت تولیدکنندگان محلی را پایین می‌آورند، بر برخی از دسته‌های محصولات نساجی و پوشاک از کشورهایی مانند چین و هند عوارض ضد دامپینگ اعمال می‌کند.
۴. کالاهای مصرفی
جیبوتی برای تأمین تقاضای داخلی، طیف گسترده‌ای از کالاهای مصرفی، از جمله لوازم الکترونیکی، لوازم خانگی و مبلمان را وارد می‌کند. تعرفه‌های این محصولات بر اساس دسته بندی متفاوت است، به طوری که نرخ‌های پایین‌تر برای کالاهای ضروری و نرخ‌های بالاتر برای اقلام لوکس اعمال می‌شود.
۴.۱ لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی
- لوازم خانگی: جیبوتی بیشتر لوازم خانگی خود مانند یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی را از آسیا و اروپا وارد می‌کند.
- یخچال و فریزر: معمولاً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصد هستند و تعرفه واردات از کشورهای عضو کومسا پایین‌تر است.
- ماشین‌های لباسشویی و تهویه مطبوع: بسته به برند و کشور مبدا، مشمول تعرفه‌های ۱۰ تا ۱۵ درصدی می‌شوند.
- لوازم الکترونیکی مصرفی: لوازم الکترونیکی مانند تلویزیون، تلفن‌های هوشمند و لپ‌تاپ از واردات ضروری در جیبوتی هستند که تعرفه‌های آنها بسته به محصول و مبدا متفاوت است.
- تلویزیون‌ها: معمولاً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصد هستند و برای واردات از کومسا و اتیوپی تعرفه‌های ترجیحی اعمال می‌شود.
- گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها: معمولاً بسته به برند و کشور مبدا، مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصدی می‌شوند.
۴.۲ مبلمان و اثاثیه
- مبلمان: مبلمان وارداتی، شامل اثاثیه منزل و اداری، بسته به جنس و کشور مبدا ، مشمول تعرفه‌هایی از ۱۰ تا ۲۰ درصد است.
- مبلمان چوبی: معمولاً مشمول مالیات ۱۵٪ می‌شود و طبق توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای، تعرفه واردات از کشورهای همسایه آفریقایی پایین‌تر است.
- مبلمان پلاستیکی و فلزی: مشمول تعرفه‌های ۱۰ تا ۱۵ درصدی ، بسته به کشور مبدا.
- اثاثیه منزل: اقلامی مانند فرش، پرده و محصولات دکوراسیون منزل عموماً مشمول مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصدی هستند و تعرفه واردات از کشورهای عضو کومسا پایین‌تر است.
۴.۳ عوارض ویژه واردات
جیبوتی ممکن است در صورت مشاهده فروش برخی کالاهای مصرفی مانند لوازم الکترونیکی یا مبلمان از کشورهایی مانند چین با قیمت‌های پایین‌تر از بازار و آسیب رساندن به صنایع محلی ، عوارض ضد دامپینگ بر این کالاها اعمال کند.
۵. انرژی و فرآورده‌های نفتی
جیبوتی برای نیازهای انرژی خود، به ویژه فرآورده‌های نفتی، به شدت به واردات وابسته است. دولت قصد دارد بین نیاز به انرژی مقرون به صرفه و درآمدزایی از طریق عوارض گمرکی تعادل برقرار کند.
۵.۱ فرآورده‌های نفتی
- نفت خام و بنزین: جیبوتی بیشتر فرآورده‌های نفتی خود را از خاورمیانه و کشورهای همسایه آفریقایی وارد می‌کند.
- نفت خام: معمولاً برای تضمین عرضه انرژی مقرون‌به‌صرفه، مشمول مالیات صفر درصدی می‌شود.
- بنزین و گازوئیل: عموماً مشمول مالیات ۱۰٪ هستند ، اگرچه ممکن است تعرفه‌های ترجیحی برای واردات از کشورهای عضو COMESA اعمال شود.
- گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده: فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده معمولاً مشمول مالیات ۵ تا ۱۰ درصد هستند و نرخ‌های پایین‌تری برای شرکای تجاری منطقه‌ای در نظر گرفته شده است.
۵.۲ تجهیزات انرژی تجدیدپذیر
- پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی: برای تشویق توسعه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر، جیبوتی تعرفه‌های صفر را برای تجهیزات انرژی تجدیدپذیر، مانند پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی اعمال می‌کند.
۶. داروسازی و تجهیزات پزشکی
جیبوتی دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی مقرون‌به‌صرفه را در اولویت قرار می‌دهد و به همین دلیل، تعرفه‌های داروهای ضروری و تجهیزات پزشکی پایین یا صفر نگه داشته می‌شود تا از مقرون‌به‌صرفه بودن و در دسترس بودن آنها برای مردم اطمینان حاصل شود.
۶.۱ داروسازی
- داروها: داروهای ضروری، از جمله داروهای نجات‌بخش، عموماً مشمول تعرفه صفر هستند تا از توان خرید مردم اطمینان حاصل شود. محصولات دارویی غیرضروری بسته به نوع و کشور مبدا ممکن است با تعرفه‌های ۵ تا ۱۰ درصدی مواجه شوند.
۶.۲ دستگاه‌های پزشکی
- تجهیزات پزشکی: دستگاه‌های پزشکی، مانند ابزارهای تشخیصی، ابزارهای جراحی و تخت‌های بیمارستانی، بسته به نیاز و منشأ محصول، عموماً مشمول تعرفه صفر یا تعرفه‌های پایین (۲٪ تا ۵٪) هستند.
۷. عوارض و معافیت‌های ویژه واردات
۷.۱ عوارض ویژه برای کشورهای غیرترجیحی
جیبوتی عوارض ضد دامپینگ و عوارض جبرانی را بر برخی از واردات از کشورهای غیرترجیحی که یارانه‌ای هستند یا زیر قیمت بازار فروخته می‌شوند، اعمال می‌کند. این اقدامات از صنایع محلی در برابر رقابت ناعادلانه محافظت می‌کند. به عنوان مثال، محصولات فولادی و منسوجات از کشورهایی مانند چین و هند ممکن است برای جلوگیری از اختلال در بازار با عوارض اضافی مواجه شوند.
۷.۲ توافقات دو جانبه و چند جانبه
- کومسا: جیبوتی از کاهش یا صفر شدن تعرفه‌های کالاهایی که در بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (کومسا) معامله می‌شوند، بهره‌مند می‌شود و این امر باعث تقویت ادغام اقتصادی منطقه‌ای می‌شود.
- سیستم عمومی ترجیحات (GSP): جیبوتی برای حمایت از تجارت با کشورهای کمتر توسعه‌یافته، محصولات خاصی را از کشورهای در حال توسعه با تعرفه‌های کاهش‌یافته یا صفر وارد می‌کند .
حقایق کشور
- نام رسمی: جمهوری جیبوتی
- پایتخت: جیبوتی
- بزرگترین شهرها:
- شهر جیبوتی (پایتخت و بزرگترین شهر)
- علی صبیح
- تاجورا
- درآمد سرانه: تقریباً ۳۵۰۰ دلار آمریکا (تخمین سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۱.۱ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان‌های رسمی: فرانسوی، عربی
- واحد پول: فرانک جیبوتی (DJF)
- موقعیت مکانی: جیبوتی در شرق آفریقا واقع شده است و از شمال با اریتره ، از غرب و جنوب با اتیوپی و از جنوب شرقی با سومالی هم‌مرز است. این کشور در امتداد دریای سرخ و خلیج عدن خط ساحلی دارد.
جغرافیای جیبوتی
جیبوتی کشوری کوچک است که در محل اتصال استراتژیک بین آفریقا و شبه جزیره عربستان واقع شده است. این کشور با مساحتی بالغ بر ۲۳۲۰۰ کیلومتر مربع ، مناظر متنوعی از دشت‌های ساحلی گرفته تا فلات‌های خشک و سازندهای آتشفشانی را در خود جای داده است.
- خط ساحلی: جیبوتی تقریباً ۳۷۰ کیلومتر خط ساحلی در امتداد خلیج عدن دارد که آن را به یک مرکز کشتیرانی حیاتی برای منطقه تبدیل می‌کند.
- دریاچه‌ها: دریاچه عسل ، پست‌ترین نقطه آفریقا، دریاچه‌ای شور است که در مرکز جیبوتی واقع شده و به دلیل غلظت بسیار بالای نمک خود شناخته شده است.
- کوه‌ها: رشته‌کوه موسی علی بلندترین نقطه جیبوتی است که قله‌های آن به ۲۰۲۸ متر بالاتر از سطح دریا می‌رسد.
- آب و هوا: جیبوتی آب و هوایی خشک دارد که با دمای بالا و بارندگی کم، به ویژه در مناطق ساحلی، مشخص می‌شود.
اقتصاد جیبوتی
اقتصاد جیبوتی در درجه اول مبتنی بر موقعیت استراتژیک آن به عنوان یک قطب دریایی و نقش آن به عنوان مرکز لجستیک و خدمات برای منطقه است. صنایع کلیدی این کشور شامل خدمات بندری، لجستیک و مخابرات است و بخش‌های رو به رشدی در انرژی، بانکداری و گردشگری دارد.
۱. خدمات بندری و لجستیکی
اقتصاد جیبوتی به شدت به تأسیسات بندری آن وابسته است که به عنوان دروازه اصلی واردات و صادرات به و از اتیوپی و سایر کشورهای محصور در خشکی در منطقه عمل می‌کنند. بندر جیبوتی یکی از شلوغ‌ترین بنادر در شرق آفریقا است که حجم قابل توجهی از محموله‌های ترانزیتی بین آفریقا، خاورمیانه و اروپا را مدیریت می‌کند.
۲. خدمات بانکی و مالی
بخش خدمات مالی در جیبوتی در حال گسترش است که این امر به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور و تلاش‌ها برای تبدیل شدن به یک مرکز بانکداری و سرمایه‌گذاری منطقه‌ای است. دولت اصلاحاتی را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای رشد بخش مالی انجام داده است.
۳. انرژی
جیبوتی در حال سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، به ویژه در انرژی زمین‌گرمایی ، خورشیدی و بادی است. این کشور برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای استقلال در زمینه انرژی و صادرات انرژی تجدیدپذیر به کشورهای همسایه مانند اتیوپی و سومالی دارد.
۴. مخابرات و فناوری اطلاعات و ارتباطات
بخش مخابرات بخش رو به رشدی از اقتصاد جیبوتی است و دولت قصد دارد این کشور را به یک قطب منطقه‌ای برای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) تبدیل کند. جیبوتی از موقعیت خود به عنوان نقطه اتصال چندین کابل فیبر نوری زیردریایی که آفریقا، خاورمیانه و اروپا را به هم متصل می‌کند، بهره می‌برد.
۵. گردشگری
اگرچه هنوز توسعه نیافته است، گردشگری در جیبوتی به لطف مناظر طبیعی منحصر به فرد این کشور، مانند دریاچه عسل ، دریاچه آبه و خلیج تاجوره ، و همچنین تنوع زیستی دریایی آن که غواصان و گردشگران محیط زیست را به خود جذب می‌کند، رو به رشد است.