گرجستان، که از نظر استراتژیک در تقاطع اروپا و آسیا قرار دارد، خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در سیستم تجارت منطقه‌ای تثبیت کرده است. در طول دهه گذشته، گرجستان بر بهبود سیاست‌های تجاری خود، ایجاد یک محیط اقتصادی باز و رقابتی برای مشاغل داخلی و خارجی تمرکز کرده است. نرخ‌های تعرفه گمرکی گرجستان بخشی از استراتژی اقتصادی گسترده‌تر آن برای آزادسازی تجارت، ترویج سرمایه‌گذاری و تقویت توسعه اقتصادی است. گرجستان به عنوان عضوی از سازمان تجارت جهانی (WTO) و شرکت‌کننده در توافقنامههای مختلف تجارت آزاد (FTA)، یک رژیم تعرفه‌ای نسبتاً پایین را حفظ کرده و به برخی کشورها و محصولات، رفتار ترجیحی ارائه می‌دهد.
رژیم گمرکی گرجستان با تعرفه‌های پایین برای اکثر کالاها، رویه‌های گمرکی ساده‌شده و چندین توافقنامه تجارت ترجیحی با شرکای کلیدی، از جمله اتحادیه اروپا (EU)، ترکیه و کشورهای عضو کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) مشخص می‌شود. در برخی موارد، عوارض گمرکی ویژه‌ای برای واردات اعمال می‌شود تا از صنایع داخلی محافظت شود یا با شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند دامپینگ مقابله شود.
ساختار تعرفه سفارشی در گرجستان
سیاست عمومی تعرفه در گرجستان
گرجستان یکی از آزادترین رژیم‌های گمرکی را در منطقه اعمال می‌کند و تعرفه‌های گمرکی آن برای بسیاری از کالاهای وارداتی کم یا صفر است. سیاست تجاری این کشور با هدف ارتقای رشد اقتصادی از طریق تجارت آزاد و در عین حال حفاظت از صنایع محلی در صورت لزوم است. تعرفه‌های گمرکی گرجستان توسط قانون گمرک گرجستان تنظیم می‌شوند و با تعهدات این کشور به توافقنامههای تجارت بین‌المللی، از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO) و توافقنامههای مختلف تجارت آزاد (FTA) همسو هستند.
جنبه‌های کلیدی ساختار تعرفه گرجستان عبارتند از:
- تعرفه صفر برای اکثر کالاها: بیش از ۸۰ درصد از محصولات وارداتی به گرجستان مشمول تعرفه صفر هستند، به ویژه مواد اولیه، کالاهای سرمایه‌ای و کالاهای مصرفی ضروری.
- تعرفه‌های بر اساس ارزش کالا: برای کالاهایی که مشمول تعرفه هستند، گرجستان نرخ‌های بر اساس ارزش کالا (که به صورت درصدی از ارزش گمرکی محصول محاسبه می‌شود) را اعمال می‌کند که معمولاً از ۵٪ تا ۱۲٪ متغیر است.
- توافقنامههای تجارت ترجیحی: گرجستان نرخ‌های تعرفه ترجیحی را برای کالاهای وارداتی از کشورهایی که با آنها توافقنامههای تجارت آزاد امضا کرده است، از جمله اتحادیه اروپا، ترکیه و چین، ارائه می‌دهد.
موافقت‌نامه‌های تعرفه ترجیحی
سیاست تجاری گرجستان به طور قابل توجهی از طیف وسیعی از توافقنامههای تجارت آزاد که نرخ‌های تعرفه ترجیحی را برای برخی کشورها ارائه می‌دهند، بهره‌مند می‌شود. این توافق‌نامه‌ها عبارتند از:
- منطقه تجارت آزاد عمیق و جامع (DCFTA) با اتحادیه اروپا: این توافقنامه دسترسی بدون عوارض گمرکی به اکثر کالاهای مبادله‌شده بین گرجستان و اتحادیه اروپا را فراهم می‌کند و به ادغام گرجستان در بازار اروپا کمک می‌کند.
- توافقنامه تجارت آزاد با چین: این توافقنامه تجارت بدون تعرفه یا با تعرفه کاهش یافته بین گرجستان و چین را تسهیل می‌کند و تجارت دوجانبه کالا و خدمات را افزایش می‌دهد.
- توافقنامه تجارت آزاد با ترکیه: گرجستان و ترکیه طبق این توافقنامه از کاهش تعرفه‌ها برای اکثر کالاها، به ویژه محصولات صنعتی و کشاورزی، بهره‌مند می‌شوند.
- سیستم عمومی ترجیحات (GSP): گرجستان از دسترسی ترجیحی به بازارهای ایالات متحده، کانادا، ژاپن و اتحادیه اروپا تحت طرح GSP بهره‌مند می‌شود که تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر را برای محصولات خاص اعطا می‌کند.
عوارض و محدودیت‌های ویژه واردات
اگرچه گرجستان یک رژیم تجاری آزاد را حفظ می‌کند، اما ممکن است تحت شرایط خاصی عوارض واردات ویژه‌ای اعمال شود. این موارد عبارتند از:
- عوارض ضد دامپینگ: برای کالاهای وارداتی با قیمتی کمتر از ارزش معمول که به تولیدکنندگان محلی آسیب می‌رساند، اعمال می‌شود. هدف این عوارض جلوگیری از شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند دامپینگ است.
- عوارض جبرانی: بر کالاهایی که از یارانه‌های دولت‌های خارجی بهره‌مند می‌شوند، وضع می‌شود و رقابت ناعادلانه‌ای را برای صنایع داخلی ایجاد می‌کند.
- عوارض گمرکی: برخی از محصولات مانند الکل، تنباکو و نفت علاوه بر تعرفه‌های استاندارد، مشمول مالیات غیرمستقیم نیز می‌شوند.
دسته بندی محصولات و نرخ های تعرفه مربوطه
محصولات کشاورزی
۱. محصولات لبنی
محصولات لبنی به دلیل تولید داخلی محدود، یک دسته مهم وارداتی برای گرجستان هستند. نرخ تعرفه بسته به نوع محصول لبنی و مبدا آن متفاوت است.
- تعرفه عمومی: اکثر محصولات لبنی، از جمله شیر، کره و پنیر، مشمول تعرفه ۵٪ هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: محصولات لبنی وارداتی از اتحادیه اروپا تحت توافقنامه تجارت آزاد DCFTA یا از ترکیه تحت توافقنامه تجارت آزاد از تعرفه‌های صفر بهره‌مند می‌شوند.
- عوارض ویژه: عوارض ضد دامپینگ ممکن است برای محصولات لبنی خاصی که از کشورهایی وارد می‌شوند که در آنها یارانه یا شیوه‌های قیمت‌گذاری ناعادلانه، به ویژه در موارد اختلال در بازار، شناسایی شده است، اعمال شود.
۲. گوشت و مرغ
گرجستان حجم قابل توجهی از محصولات گوشت و مرغ را برای تأمین تقاضای داخلی وارد می‌کند. تعرفه‌ها بر اساس نوع محصول و کشور مبدا اعمال می‌شوند.
- تعرفه عمومی: محصولات گوشتی، شامل گوشت گاو، خوک و مرغ، با تعرفه‌های ۵ تا ۱۲ درصدی مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: واردات گوشت از اتحادیه اروپا و ترکیه تحت توافقنامههای تجارت آزاد مربوطه از تعرفه‌های صفر برخوردار است.
- عوارض ویژه: ممکن است سهمیه‌های وارداتی و عوارض اضافی برای حمایت از تولیدکنندگان گوشت محلی، به ویژه برای مرغ، در موارد اشباع بازار یا رقابت ناعادلانه اعمال شود.
۳. میوه‌ها و سبزیجات
آب و هوای گرجستان امکان تولید داخلی بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات را فراهم می‌کند، اما این کشور برای تأمین تقاضا، به ویژه برای محصولات خارج از فصل، به واردات نیز متکی است.
- تعرفه عمومی: میوه‌ها و سبزیجات تازه معمولاً بسته به نوع محصول، با تعرفه‌هایی از 0٪ تا 5٪ مواجه می‌شوند.
- تعرفه‌های ترجیحی: تحت توافقنامه تجارت آزاد دوحه (DCFTA) و سایر توافقنامههای تجارت آزاد، میوه‌ها و سبزیجات از اتحادیه اروپا، ترکیه و چین اغلب بدون عوارض گمرکی وارد گرجستان می‌شوند.
- عوارض ویژه: ممکن است در طول فصل برداشت داخلی، تعرفه‌های فصلی برای برخی میوه‌ها و سبزیجات اعمال شود تا از کشاورزان محلی در برابر رقابت محافظت شود.
کالاهای صنعتی
۱. خودرو و قطعات خودرو
واردات خودرو، به ویژه خودروهای دست دوم، بخش بزرگی از واردات گرجستان را تشکیل می‌دهد. تعرفه‌های وضع شده بر خودروها برای تنظیم بازار و تشویق واردات خودروهای سازگار با محیط زیست طراحی شده‌اند.
- تعرفه عمومی: خودروهای وارداتی به گرجستان مشمول تعرفه ۱۲٪ هستند و نرخ‌های بالاتری برای خودروهای بالای ۱۰ سال اعمال می‌شود. قطعات خودرو نیز با تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۲٪ مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: خودروها و قطعات خودرو وارداتی از ترکیه و اتحادیه اروپا از تعرفه‌های کاهش‌یافته یا صفر درصدی تحت توافقنامههای تجارت آزاد بهره‌مند می‌شوند.
- عوارض ویژه: به عنوان بخشی از سیاست زیست‌محیطی گرجستان برای کاهش آلودگی و ترویج حمل‌ونقل با مصرف بهینه انرژی، عوارض اضافی غیرمستقیم بر خودروهای با آلایندگی بالا اعمال می‌شود.
۲. لوازم الکترونیکی و کالاهای مصرفی
لوازم الکترونیکی مصرفی مانند تلفن‌های هوشمند، لپ‌تاپ و لوازم خانگی، از واردات مهم گرجستان هستند و تعرفه‌های متوسطی بر این کالاها اعمال می‌شود.
- تعرفه عمومی: لوازم الکترونیکی مصرفی بسته به نوع محصول، با تعرفه‌های ۵ تا ۱۲ درصدی مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: کالاهای الکترونیکی وارداتی از اتحادیه اروپا، ترکیه و چین اغلب از تعرفه‌های کاهش‌یافته یا دسترسی بدون عوارض گمرکی تحت توافقنامههای تجارت آزاد گرجستان بهره‌مند می‌شوند.
- عوارض ویژه: برخی از لوازم خانگی پرمصرف ممکن است علاوه بر تعرفه‌های استاندارد واردات، مشمول مالیات‌های زیست‌محیطی نیز باشند.
منسوجات و پوشاک
۱. پوشاک
گرجستان حجم قابل توجهی از منسوجات و پوشاک، به ویژه از ترکیه، چین و اتحادیه اروپا، وارد می‌کند. این کشور برای حمایت از صنعت نساجی در حال توسعه خود، تعرفه‌های متعادلی را بر این واردات اعمال می‌کند.
- تعرفه عمومی: پوشاک و منسوجات وارداتی به گرجستان مشمول تعرفه ۵٪ هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: پوشاک ترکیه و اتحادیه اروپا از دسترسی بدون عوارض گمرکی تحت توافقنامههای تجارت آزاد بهره‌مند می‌شوند، در حالی که واردات از کشورهای دیگر ممکن است واجد شرایط کاهش تعرفه‌ها تحت طرح GSP باشند.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر واردات پوشاک از کشورهایی که تولید کم‌هزینه در آنها رقابت بازار را مختل می‌کند، مانند واردات از چین، اعمال شود.
۲. کفش
کفش یکی دیگر از اقلام مهم وارداتی به گرجستان است که تعرفه‌های آن برای حمایت از تولیدکنندگان محلی و در عین حال تضمین دسترسی مقرون به صرفه مصرف‌کنندگان طراحی شده است.
- تعرفه عمومی: واردات کفش بسته به جنس و نوع کفش، با تعرفه‌هایی از ۵ تا ۱۲ درصد مواجه است.
- تعرفه‌های ترجیحی: طبق توافقنامههای تجاری گرجستان، تعرفه‌های کاهش‌یافته یا صفر برای کفش‌های وارداتی از اتحادیه اروپا و ترکیه اعمال می‌شود.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض اضافی برای واردات کفش از کشورهایی که درگیر شیوه‌های تجاری ناعادلانه مانند قیمت‌گذاری زیر قیمت یا دامپینگ هستند، اعمال شود.
مواد اولیه و مواد شیمیایی
۱. محصولات فلزی
گرجستان طیف گسترده‌ای از محصولات فلزی را برای صنایع ساختمانی و تولیدی خود وارد می‌کند. این واردات بر اساس نوع فلز و کاربرد آن مشمول تعرفه می‌شوند.
- تعرفه عمومی: محصولات فلزی مانند فولاد، آلومینیوم و مس با تعرفه‌هایی از ۵ تا ۱۲ درصد مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: مواد اولیه و محصولات فلزی از ترکیه، اتحادیه اروپا و چین از کاهش تعرفه‌ها یا دسترسی بدون عوارض گمرکی تحت توافقنامههای تجارت آزاد بهره‌مند می‌شوند.
- عوارض ویژه: ممکن است عوارض ضد دامپینگ بر واردات فلز از کشورهایی که در آنها اختلال در بازار تشخیص داده می‌شود، به ویژه در مورد صادرات یارانه‌ای از چین، اعمال شود.
۲. محصولات شیمیایی
گرجستان طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی، از جمله مواد شیمیایی صنعتی، کودها و داروها را وارد می‌کند. این واردات بسته به طبقه‌بندی آنها مشمول تعرفه‌های متفاوتی هستند.
- تعرفه عمومی: محصولات شیمیایی با تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۲٪ مواجه هستند و نرخ‌های پایین‌تری برای مواد شیمیایی ضروری مورد استفاده در تولید و کشاورزی اعمال می‌شود.
- تعرفه‌های ترجیحی: تعرفه‌های کاهش‌یافته یا صفر برای مواد شیمیایی وارداتی از اتحادیه اروپا، ترکیه و سایر شرکای تجاری تحت توافقنامههای تجارت آزاد گرجستان اعمال می‌شود.
- عوارض ویژه: مواد شیمیایی خطرناک ممکن است بر اساس مقررات حفاظت از محیط زیست با محدودیت‌ها یا عوارض اضافی مواجه شوند.
ماشین آلات و تجهیزات
۱. ماشین‌آلات صنعتی
گرجستان برای حمایت از بخش‌های ساخت و ساز، تولید و کشاورزی خود، مقدار قابل توجهی ماشین آلات صنعتی وارد می‌کند. این واردات برای توسعه اقتصادی بسیار مهم هستند و تعرفه‌ها به طور کلی پایین هستند تا سرمایه‌گذاری را تشویق کنند.
- تعرفه عمومی: واردات ماشین‌آلات صنعتی بسته به نوع ماشین‌آلات و کاربرد مورد نظر آن، با تعرفه‌ای از 0٪ تا 5٪ مواجه است.
- تعرفه‌های ترجیحی: ماشین‌آلات وارداتی از اتحادیه اروپا، ترکیه و چین اغلب از کاهش تعرفه‌ها یا دسترسی بدون عوارض گمرکی تحت قراردادهای تجارت آزاد بهره‌مند می‌شوند.
- عوارض ویژه: واردات ماشین‌آلات از کشورهایی که در تجارت ناعادلانه فعالیت دارند، ممکن است مشمول عوارض اضافی شود، به‌ویژه در موارد صادرات یارانه‌ای.
۲. تجهیزات پزشکی
تجهیزات پزشکی یک دسته واردات حیاتی برای سیستم مراقبت‌های بهداشتی گرجستان است و تعرفه‌های این کالاها به طور کلی پایین است تا دسترسی به محصولات مراقبت‌های بهداشتی مقرون به صرفه تضمین شود.
- تعرفه عمومی: تجهیزات پزشکی، شامل ابزارهای تشخیصی، ابزارهای جراحی و لوازم بیمارستانی، معمولاً با تعرفه‌های ۰٪ تا ۵٪ مواجه هستند.
- تعرفه‌های ترجیحی: تجهیزات پزشکی وارداتی از اتحادیه اروپا و ترکیه تحت توافقنامههای تجاری گرجستان از تعرفه‌های صفر بهره‌مند می‌شوند.
- وظایف ویژه: در طول بحران‌های بهداشتی، مانند همه‌گیری کووید-۱۹، گرجستان ممکن است تعرفه‌های مربوط به تجهیزات پزشکی حیاتی را لغو کند تا از موجودی کافی اطمینان حاصل شود.
عوارض ویژه واردات بر اساس کشور مبدا
عوارض واردات محصولات از کشورهای خاص
گرجستان بر اساس رویه‌های تجاری، انحراف بازار یا ملاحظات ژئوپلیتیکی، عوارض یا محدودیت‌های اضافی بر واردات از برخی کشورها اعمال می‌کند. نمونه‌هایی از این موارد عبارتند از:
- چین: گرجستان ممکن است در صورت تشخیص قیمت‌گذاری پایین‌تر از حد انتظار یا یارانه‌ای محصولات چینی که باعث اختلال در بازار می‌شود، عوارض ضد دامپینگ بر این محصولات وضع کند.
- روسیه: اگرچه گرجستان روابط تجاری قابل توجهی با روسیه دارد، اما محصولات کشاورزی و صنعتی خاص ممکن است به دلیل تنش‌های سیاسی و اختلافات تجاری با تعرفه‌ها یا محدودیت‌های بالاتری مواجه شوند.
- اتحادیه اروپا: تحت توافقنامه تجارت آزاد گرجستان (DCFTA)، اکثر واردات از اتحادیه اروپا از تعرفه‌های صفر بهره‌مند می‌شوند. با این حال، محصولاتی که برای صنایع محلی خطرناک هستند یا استانداردهای بهداشت و ایمنی گرجستان را رعایت نمی‌کنند، ممکن است با محدودیت‌های وارداتی مواجه شوند.
ترجیحات تعرفه‌ای برای کشورهای در حال توسعه
گرجستان همچنین تحت طرح‌های تجاری مختلف، به برخی از کشورهای در حال توسعه، امتیازات تعرفه‌ای ترجیحی اعطا می‌کند. این امتیازات عبارتند از:
- سیستم عمومی ترجیحات (GSP): تحت طرح GSP، گرجستان تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر را برای واردات از کشورهای در حال توسعه برای محصولات منتخب، به ویژه کالاهای کشاورزی، منسوجات و مواد اولیه ارائه می‌دهد.
حقایق ضروری درباره گرجستان
- نام رسمی: گرجستان (საქართველო)
- پایتخت: تفلیس
- بزرگترین شهرها:
- تفلیس
- کوتایسی
- باتومی
- درآمد سرانه: ۴۸۰۰ دلار آمریکا (تا سال ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۳.۷ میلیون نفر
- زبان رسمی: گرجی
- واحد پول: لاری گرجستان (GEL)
- موقعیت جغرافیایی: گرجستان در تقاطع اروپای شرقی و آسیای غربی واقع شده است و از شمال با روسیه، از جنوب با ترکیه و ارمنستان، از جنوب شرقی با آذربایجان و از غرب با دریای سیاه هم‌مرز است.
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده گرجستان
جغرافیای گرجستان
گرجستان کشوری کوهستانی واقع در منطقه قفقاز جنوبی است که مناظر متنوعی از کوه‌های قفقاز بزرگ و کوچک گرفته تا دشت‌های حاصلخیز و خط ساحلی دریای سیاه را در بر می‌گیرد. جغرافیای این کشور با تغییرات قابل توجه در ارتفاع مشخص می‌شود و ریزاقلیم‌های متمایزی را ایجاد می‌کند که طیف وسیعی از فعالیت‌های کشاورزی را پشتیبانی می‌کند. موقعیت استراتژیک این کشور در تقاطع اروپا و آسیا، از نظر تاریخی آن را به یک قطب حیاتی برای تجارت و تبادل فرهنگی تبدیل کرده است.
اقتصاد گرجستان
گرجستان اقتصادی کوچک اما به سرعت در حال رشد دارد که محور اصلی آن تجارت، گردشگری و کشاورزی است. از زمان استقلال از اتحاد جماهیر شوروی، گرجستان اصلاحات اقتصادی قابل توجهی را با هدف آزادسازی تجارت، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ترویج توسعه بخش خصوصی اجرا کرده است. سیاست تجارت آزاد و موقعیت استراتژیک این کشور، آن را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل کرده است.
اقتصاد گرجستان نسبتاً متنوع است و بخش‌های کلیدی آن شامل کشاورزی، گردشگری، ساخت و ساز و تولید می‌شود. این کشور همچنین یک مسیر ترانزیت مهم برای تأمین انرژی است و خطوط لوله نفت و گاز از دریای خزر به اروپا از قلمرو آن عبور می‌کنند. دولت همچنان از طریق توافقنامههای تجارت آزاد خود، نوسازی اقتصادی و ادغام در بازارهای جهانی را در اولویت قرار داده است.
صنایع اصلی در گرجستان
۱. کشاورزی
کشاورزی همچنان یک بخش حیاتی در گرجستان است و بخش قابل توجهی از جمعیت را به کار می‌گیرد. محصولات کلیدی کشاورزی شامل شراب، فندق، میوه، سبزیجات و دام می‌شود. گرجستان به ویژه به خاطر تولید شراب خود مشهور است و سنتی غنی دارد که به هزاران سال پیش برمی‌گردد. دولت در تلاش است تا با بهبود زیرساخت‌ها و اتخاذ تکنیک‌های مدرن کشاورزی، بخش کشاورزی را مدرن کند.
۲. گردشگری
گردشگری یکی از سریع‌ترین صنایع در حال رشد در گرجستان است که با مناظر متنوع، مکان‌های تاریخی و فرهنگ منحصر به فرد خود، بازدیدکنندگان را به خود جذب می‌کند. مقاصد اصلی گردشگری شامل پایتخت تفلیس، شهر تفریحی دریای سیاه باتومی و شهرهای غاری باستانی اوپلیستسیخه و واردزیا می‌شود. گردشگری شراب گرجستان نیز در حال کسب شهرت بین‌المللی است و بازدیدکنندگان را به تاکستان‌ها و کارخانه‌های شراب‌سازی این کشور می‌کشاند.
۳. تولید
بخش تولید گرجستان در حال رشد است و صنایعی مانند فرآوری مواد غذایی، نساجی و مصالح ساختمانی نقش مهمی در آن ایفا می‌کنند. دولت در تلاش است تا از طریق مشوق‌ها و توسعه زیرساخت‌ها، از جمله پارک‌های صنعتی و مناطق آزاد اقتصادی، سرمایه‌گذاری در بخش تولید را جذب کند.
۴. انرژی
گرجستان پتانسیل قابل توجهی در زمینه انرژی برق آبی دارد و بخش انرژی بخش مهمی از اقتصاد آن است. این کشور به کشورهای همسایه برق صادر می‌کند و برای کاهش وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی، در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده است.
