قزاقستان، بزرگترین کشور آسیای مرکزی و نهمین کشور بزرگ جهان از نظر مساحت، دارای اقتصادی به سرعت در حال توسعه و موقعیتی استراتژیک به عنوان قطب ترانزیت بین اروپا و آسیا است. سیستم تعرفه گمرکی این کشور، جزء مهمی از سیاست تجاری آن است که تحت تأثیر عضویت آن در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، یک بلوک اقتصادی منطقه‌ای شامل روسیه، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان، قرار دارد. قزاقستان به عنوان عضوی از EAEU، از تعرفه گمرکی مشترک (CCT) پیروی می‌کند که نرخ‌های تعرفه را برای همه کشورهای عضو استاندارد می‌کند و تجارت در داخل اتحادیه را تسهیل می‌کند.
نظام تعرفه‌ای قزاقستان برای محافظت از صنایع داخلی، تشویق سرمایه‌گذاری خارجی و ترویج تنوع اقتصادی طراحی شده است. عوارض گمرکی این کشور شامل طیف وسیعی از محصولات، از مواد اولیه و کالاهای کشاورزی گرفته تا اقلام لوکس و لوازم الکترونیکی مصرفی می‌شود.
سیستم تعرفه گمرکی قزاقستان
سیستم تعرفه گمرکی قزاقستان بر اساس تعرفه گمرکی مشترک (CCT) اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) است. این سیستم برای تنظیم تجارت بین کشورهای عضو و کشورهای خارجی و در عین حال ترویج جابجایی آزاد کالا در داخل EAEU طراحی شده است. عوارض گمرکی به عنوان درصدی از ارزش گمرکی اعمال می‌شود که شامل هزینه کالا، حمل و نقل و بیمه می‌شود. علاوه بر این، کالاهای وارداتی مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و در برخی موارد، عوارض گمرکی هستند.
دسته بندی تعرفه های گمرکی
قزاقستان برای طبقه‌بندی تعرفه‌ها از سیستم هماهنگ‌شده (HS) پیروی می‌کند که کالاها را بر اساس ماهیت و کاربردشان دسته‌بندی می‌کند. این کالاها به چندین دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام ساختار تعرفه‌ای خاص خود را دارند. دسته‌های کلیدی و عوارض مربوطه در زیر شرح داده شده است:
دسته ۱: محصولات کشاورزی
محصولات کشاورزی در قزاقستان مشمول طیف وسیعی از تعرفه‌ها هستند. این کشور از پایگاه کشاورزی قوی برخوردار است، اما هنوز برای بسیاری از مواد غذایی به واردات متکی است، به ویژه در مورد محصولاتی که به طور گسترده در داخل تولید نمی‌شوند.
- گندم: گندم، یکی از کالاهای اساسی کلیدی در کشاورزی قزاقستان، معمولاً تعرفه‌ای معادل ۰٪ دارد که نشان‌دهنده توانایی این کشور در تولید فراوان آن است. با این حال، اگر بازار داخلی تحت تأثیر هجوم واردات با قیمت پایین قرار گیرد، گندم وارداتی ممکن است مشمول برخی اقدامات حفاظتی شود.
- برنج: برنج وارداتی، به ویژه از آسیا، مشمول تعرفه 10 درصدی است. این نشان دهنده تولید داخلی برنج قزاقستان است، هرچند که به مقدار کافی برای تأمین تقاضای کامل جمعیت نیست.
- سبزیجات و میوه‌ها: سبزیجات و میوه‌های وارداتی، مانند گوجه‌فرنگی، خیار و مرکبات، معمولاً بسته به فصل و توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای همسایه، با تعرفه‌هایی از ۵ تا ۱۵ درصد مواجه می‌شوند.
- گوشت: محصولات گوشتی، از جمله گوشت گاو و مرغ، مشمول تعرفه‌های ۱۵ تا ۲۰ درصدی هستند و مقررات ویژه‌ای برای گوشت حلال و برخی کشورها مانند برزیل و آرژانتین که به دلیل توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه از تعرفه‌های پایین‌تری بهره‌مند می‌شوند، در نظر گرفته شده است.
دسته ۲: کالاهای صنعتی
پایه صنعتی قزاقستان شامل بخش‌های متنوعی از تولید انرژی و معدن گرفته تا تولید و ساخت و ساز است. کالاهای صنعتی، به ویژه ماشین آلات، الکترونیک و مواد شیمیایی، بخش قابل توجهی از واردات این کشور را تشکیل می‌دهند.
- ماشین‌آلات و تجهیزات: ماشین‌آلات، ابزارهای صنعتی و تجهیزات مورد استفاده در صنایع معدن، ساخت و ساز و انرژی معمولاً بسته به نوع ماشین‌آلات و توافق با کشور تأمین‌کننده، با تعرفه‌هایی از 0٪ تا 10٪ مواجه می‌شوند.
- تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی: لوازم الکترونیکی مصرفی وارداتی مانند تلفن‌های همراه، لپ‌تاپ‌ها و تلویزیون‌ها معمولاً با تعرفه ۱۰٪ مواجه هستند. با این حال، بسیاری از لوازم الکترونیکی تحت توافق‌نامه‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا مشمول معافیت یا رفتار ترجیحی هستند.
- خودروها: عوارض واردات خودروها بسته به نوع خودرو متفاوت است. خودروهای سواری با تعرفه ۱۵٪ مواجه هستند، در حالی که خودروهای بزرگتر، از جمله کامیون‌ها و اتوبوس‌ها، ممکن است تعرفه‌هایی از ۱۰٪ تا ۲۰٪ را متحمل شوند. با این حال، تحت چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا، واردات برخی از خودروها ممکن است بر اساس توافق‌نامه‌های مونتاژ یا تولید محلی از کاهش عوارض بهره‌مند شوند.
- محصولات شیمیایی: محصولات شیمیایی، شامل کودها، آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی صنعتی، بسته به نوع محصول و کاربرد مورد نظر آن در بخش‌های صنعتی قزاقستان، معمولاً مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۲ درصدی هستند.
دسته ۳: منسوجات و پوشاک
صنعت نساجی و پوشاک بخش مهمی در اقتصاد وارداتی قزاقستان است و بسیاری از کالاها از چین، ترکیه و اروپا وارد می‌شوند. این کشور صنعت نساجی داخلی محدودی دارد که واردات قابل توجهی از محصولات نهایی را ضروری می‌سازد.
- پوشاک و البسه: پوشاک وارداتی، از جمله پوشاک و کفش، معمولاً با تعرفه‌هایی از ۱۰٪ تا ۲۰٪ مواجه هستند. تعرفه‌های بالاتر اغلب برای اقلام لوکس یا طراحان سطح بالا اعمال می‌شود، در حالی که پوشاک اساسی‌تر مشمول نرخ‌های پایین‌تری هستند.
- پارچه‌های نساجی: واردات پارچه و منسوجات بسته به نوع پارچه و توافق بین قزاقستان و کشور مبدا، مشمول تعرفه‌هایی از ۵ تا ۱۵ درصد است.
- کفش: کفش و سایر انواع پاپوش وارداتی به قزاقستان، بسته به جنس و فرآیند تولید، مشمول تعرفه‌هایی از 10 تا 15 درصد هستند.
دسته ۴: کالاهای لوکس و غیرضروری
کالاهای لوکس و محصولات غیرضروری که تولید داخلی محدودی دارند، با نرخ‌های تعرفه نسبتاً بالاتری مواجه هستند. این کالاها شامل اقلامی مانند جواهرات، هنرهای زیبا و برخی کالاهای مصرفی گران‌قیمت می‌شوند.
- جواهرات و ساعت‌ها: جواهرات و ساعت‌های وارداتی، به ویژه آن‌هایی که از فلزات یا سنگ‌های قیمتی ساخته شده‌اند، معمولاً با تعرفه‌هایی از 10 تا 20 درصد مواجه می‌شوند. برخی از اقلام لوکس نیز ممکن است مشمول مالیات یا هزینه‌های اضافی واردات شوند.
- لوازم آرایشی: محصولات آرایشی وارداتی، از جمله محصولات مراقبت از پوست و آرایش، معمولاً بسته به برند و نوع محصول، با تعرفه‌های ۱۰ تا ۱۵ درصدی مواجه می‌شوند.
- نوشیدنی‌های الکلی: واردات الکل، به ویژه از کشورهای اروپایی، با مالیات غیرمستقیم و عوارض واردات مواجه است. نرخ تعرفه برای نوشیدنی‌های الکلی مانند شراب و مشروبات الکلی بسته به میزان الکل و کشور مبدا از 10٪ تا 20٪ متغیر است.
عوارض واردات ویژه برای برخی کشورها
مشارکت قزاقستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به این معنی است که این کشور نرخ‌های تعرفه ترجیحی را برای کالاهایی که از داخل اتحادیه تولید می‌شوند، تعیین کرده است. تعرفه مشترک EAEU برای تجارت بین کشورهای عضو (روسیه، بلاروس، ارمنستان، قرقیزستان و قزاقستان) اعمال می‌شود، در حالی که کالاهای وارداتی از خارج از EAEU ممکن است بر اساس مبدا خود با تعرفه‌های متفاوتی مواجه شوند.
توافق‌نامه‌های تجارت آزاد (FTA)
قزاقستان توافق‌نامه‌های تجارت آزاد مختلفی را امضا کرده است که تعرفه‌های برخی محصولات را کاهش یا حذف می‌کند. به عنوان مثال، قزاقستان یک توافق‌نامه تجارت آزاد با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) که شامل ارمنستان، بلاروس، قرقیزستان و روسیه می‌شود، امضا کرده است. طبق این توافق‌نامه، کالاهای وارداتی از این کشورها می‌توانند با تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر وارد قزاقستان شوند، به ویژه در صنایعی مانند مواد غذایی، ماشین‌آلات و کالاهای مصرفی.
- روابط تجاری قزاقستان و چین: به عنوان بخشی از طرح گسترده‌تر کمربند و جاده (BRI) که توسط چین ترویج می‌شود، قزاقستان از تعرفه‌های کاهش‌یافته برای برخی از کالاهای وارداتی از چین، به ویژه در دسته‌های لوازم الکترونیکی مصرفی، منسوجات و ماشین‌آلات، برخوردار است. کاهش تعرفه‌ها بخشی از همکاری اقتصادی بین دو کشور در چارچوب سازمان همکاری شانگهای (SCO) است.
- تجارت اتحادیه اروپا و قزاقستان: اگرچه قزاقستان عضو اتحادیه اروپا نیست، اما از طریق عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا از مزایای تعرفه‌ای خاصی برخوردار است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا با اتحادیه اروپا توافق‌نامه‌هایی دارد که امکان اعمال تعرفه‌های ترجیحی بر کالاهای خاصی مانند محصولات صنعتی، مواد شیمیایی و محصولات کشاورزی را فراهم می‌کند.
اقدامات ضد دامپینگ
قزاقستان، مانند سایر اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، توانایی اعمال عوارض ضد دامپینگ بر محصولاتی که با قیمت‌های ناعادلانه پایین وارد می‌شوند را دارد. این عوارض برای محافظت از صنایع محلی در برابر تضعیف توسط تولیدکنندگان خارجی طراحی شده‌اند.
- فولاد: قزاقستان اقدامات ضد دامپینگ را بر روی برخی از محصولات فولادی از چین و سایر کشورهایی که شواهدی از یارانه‌های دولتی منجر به قیمت‌های مصنوعی پایین در آنها وجود دارد، اعمال کرده است. واردات فولاد از کشورهای غیر عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در صورت فروش پایین‌تر از ارزش منصفانه بازار، می‌تواند با عوارض اضافی مواجه شود.
- محصولات کشاورزی: قزاقستان همچنین زمانی که مشخص شده تولیدکنندگان خارجی محصولات خود را زیر ارزش بازار قیمت‌گذاری می‌کنند، از اقدامات ضد دامپینگ در مورد واردات کشاورزی مانند گندم و برخی از محصولات گوشتی استفاده کرده است.
مالیات‌های غیرمستقیم و سایر هزینه‌ها
قزاقستان علاوه بر عوارض واردات، مالیات غیرمستقیم را بر کالاهای خاص، به ویژه کالاهای لوکس یا غیرضروری و همچنین کالاهایی که تأثیرات زیست‌محیطی یا بهداشتی بیشتری دارند، اعمال می‌کند.
- دخانیات و الکل: محصولات دخانی و الکل وارداتی علاوه بر عوارض گمرکی، مشمول مالیات غیرمستقیم قابل توجهی نیز هستند. نرخ مالیات غیرمستقیم بر اساس نوع محصول و میزان الکل یا نیکوتین آن متفاوت است. به عنوان مثال، سیگار ممکن است تا ۱۰۰٪ ارزش کالا مشمول عوارض غیرمستقیم شود، در حالی که نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند بر اساس حجم و درصد الکل، مشمول عوارض غیرمستقیم شوند.
- سوخت: فرآورده‌های نفتی و واردات سوخت نیز مشمول مالیات غیرمستقیم هستند، اگرچه این مالیات‌ها معمولاً برای سوخت‌های تولید داخل بیشتر از سوخت‌های وارداتی است.
حقایقی درباره قزاقستان
- نام رسمی: جمهوری قزاقستان (Қазақстан Республикасы)
- پایتخت: نورسلطان (آستانه سابق)
- سه شهر بزرگ:
- آلماتی (بزرگترین شهر و مرکز مالی)
- چیمکنت
- کاراگاندا
- درآمد سرانه: تقریباً ۱۰،۰۰۰ دلار (تخمین ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۱۹ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: قزاقی (زبان دولتی)، روسی (زبان رسمی در تجارت و دولت)
- واحد پول: تنگه قزاقستان (KZT)
- موقعیت جغرافیایی: قزاقستان در آسیای مرکزی واقع شده است و از شمال با روسیه، از شرق با چین، از جنوب با قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان و از غرب با دریای خزر هم‌مرز است.
جغرافیای قزاقستان
قزاقستان کشوری محصور در خشکی با استپ‌های وسیع، بیابان‌ها و رشته‌کوه‌ها است. توپوگرافی آن با ترکیبی از دشت‌های مسطح و مناطق کوهستانی مرتفع، از جمله رشته‌کوه تیان شان در جنوب شرقی، مشخص می‌شود.
- توپوگرافی: قزاقستان بزرگترین کشور محصور در خشکی جهان است که بخش‌های قابل توجهی از خاک آن را استپ‌ها و بیابان‌ها تشکیل می‌دهند. بلندترین نقطه قزاقستان کوه خان تنگری (۷۰۱۰ متر) است که در مرز قرقیزستان واقع شده است.
- آب و هوا: قزاقستان آب و هوای قاره‌ای دارد، با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد. مناطق شرقی دمای بسیار بالایی را تجربه می‌کنند، در حالی که مناطق غربی نزدیک دریای خزر معتدل‌تر هستند.
اقتصاد قزاقستان
قزاقستان اقتصادی غنی از منابع دارد که به شدت به صادرات نفت و گاز، معدن و کشاورزی وابسته است. این کشور در حال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود است تا وابستگی به منابع طبیعی را کاهش داده و بخش‌هایی مانند تولید و خدمات را ارتقا دهد.
- منابع طبیعی: قزاقستان یکی از تولیدکنندگان پیشرو اورانیوم در جهان است و همچنین دارای ذخایر قابل توجهی از نفت، گاز طبیعی، زغال سنگ و فلزات است.
- کشاورزی: کشاورزی بخش مهمی است و قزاقستان صادرکننده عمده گندم، جو و دام است.
- تولید: قزاقستان در حال سرمایه‌گذاری در توسعه بخش تولید خود است و تمرکز آن بر تولید ماشین‌آلات، مواد شیمیایی و محصولات کشاورزی برای صادرات است.
صنایع عمده
- نفت و گاز: نفت و گاز طبیعی مهمترین صادرات قزاقستان هستند. این کشور یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در آسیای مرکزی است و ذخایر قابل توجهی در میادین نفتی تنگیز و کاشاگان دارد.
- معدن: قزاقستان منابع معدنی فراوانی از جمله زغال سنگ، مس، طلا و اورانیوم دارد و معدنکاری بخش مهمی از اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهد.
- کشاورزی: قزاقستان یکی از تولیدکنندگان عمده کشاورزی است که تمرکز اصلی آن بر تولید گندم است. این کشور همچنین دام، از جمله گاو و گوسفند، و همچنین لبنیات تولید می‌کند.
- تولید: دولت در تلاش است تا بخش تولید را گسترش دهد و صنایعی مانند تولید فولاد، خودروسازی و الکترونیک را رونق بخشد.