یمن، کشوری واقع در منتهی‌الیه جنوبی شبه‌جزیره عربستان، در طول چند دهه گذشته با چالش‌های متعددی، از بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های داخلی گرفته تا مشکلات اقتصادی تشدید شده توسط جنگ جاری، مواجه بوده است. با وجود این چالش‌ها، یمن از نظر استراتژیک در تقاطع دریای سرخ و دریای عرب قرار دارد و دسترسی حیاتی به مسیرهای کشتیرانی را فراهم می‌کند. این کشور عضو مهمی از جهان عرب است و نظام گمرکی و تعرفه‌ای آن نقش مهمی در تنظیم تجارت بین‌المللی و حمایت از بهبود اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
عوارض گمرکی یمن که توسط اداره گمرک یمن اداره می‌شود ، برای تنظیم واردات، ایجاد درآمد و محافظت از صنایع محلی در برابر رقابت خارجی اعمال می‌شود. یمن به عنوان بخشی از شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و سایر توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای، تعرفه‌های ترجیحی برای کالاهای وارداتی از کشورهای خاص دارد. با این حال، به دلیل فضای اقتصادی چالش‌برانگیز، یمن شاهد نوساناتی در نرخ تعرفه‌ها بوده و آنها را متناسب با نیازهای اقتصادی و تعهدات بین‌المللی کشور تنظیم کرده است.
نرخ‌های تعرفه سفارشی برای محصولات بر اساس دسته‌بندی در یمن
سیستم تعرفه یمن از هنجارهای تجارت بین‌المللی، از جمله کد سیستم هماهنگ (HS) که در سطح جهانی برای طبقه‌بندی محصولات استفاده می‌شود، پیروی می‌کند. نرخ‌های تعرفه گمرکی در یمن بر اساس دسته بندی محصولات متفاوت است و بر اساس شرایط اقتصادی، توافق‌نامه‌های بین‌المللی و اهداف سیاست داخلی کشور قابل تغییر است. در زیر نگاهی عمیق به دسته بندی‌های اصلی واردات و عوارض مربوط به آنها در یمن ارائه شده است.
۱. نرخ‌های تعرفه عمومی
نرخ عوارض گمرکی یمن معمولاً بین ۵ تا ۳۰ درصد ، بسته به طبقه‌بندی محصول، متغیر است. با این حال، برای محصولات خاصی که ضروری تلقی می‌شوند، ممکن است تعرفه‌ها کاهش یافته یا کاملاً حذف شوند. این کشور همچنین عوارض واردات کالاهایی را که از نظر استراتژیک برای بهبود اقتصادی یا ثبات اجتماعی آن مهم هستند، تنظیم می‌کند.
کالاهای اساسی و محصولات غذایی
برای اطمینان از مقرون به صرفه بودن و در دسترس بودن کالاهای اساسی، دولت یمن عموماً تعرفه‌های پایین یا معافیت از عوارض گمرکی را برای برخی محصولات اعمال می‌کند. این شامل اقلام غذایی، داروها و محصولات کشاورزی می‌شود که برای تأمین نیازهای اساسی مردم بسیار مهم هستند.
- اقلام غذایی اساسی: غذاهای اساسی مانند گندم، برنج، شکر و آرد اغلب مشمول تعرفه‌های پایین یا صفر هستند تا امنیت غذایی تضمین شود. با این حال، برخی از محصولات غذایی فرآوری شده ممکن است تعرفه‌هایی از ۵٪ تا ۱۰٪ داشته باشند.
- برنج، گندم و آرد: این محصولات اساسی یا معاف از عوارض گمرکی هستند یا به دلیل نقش اساسی‌شان در زنجیره تأمین مواد غذایی یمن، با ۵٪ عوارض گمرکی مواجه می‌شوند.
- کالاهای کنسروی: اقلام غذایی کنسروی وارداتی مانند گوشت، سبزیجات و میوه‌ها عموماً مشمول تعرفه ۵ تا ۱۰ درصدی هستند.
- شکر و روغن‌های پخت‌وپز: این محصولات نیز مشمول عوارض گمرکی نسبتاً کمی هستند، معمولاً حدود ۵ تا ۱۰ درصد.
- داروها و لوازم پزشکی: با توجه به چالش‌های بهداشتی مداوم یمن، به ویژه در بحبوحه جنگ، داروهای ضروری و تجهیزات پزشکی اغلب بدون عوارض گمرکی یا مشمول عوارض بسیار کمی هستند تا از مقرون به صرفه بودن آنها اطمینان حاصل شود.
- داروها: داروهای اساسی، واکسن‌ها و تجهیزات پزشکی عموماً برای حمایت از بخش بهداشت عمومی، مشمول معافیت از گمرک هستند.
- تجهیزات پزشکی: واردات تجهیزات پزشکی ضروری مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی، سرنگ و ابزارهای تشخیصی نیز برای تضمین ارائه خدمات درمانی کافی، معاف از عوارض گمرکی است.
- لوازم آموزشی: کتاب‌ها، لوازم مدرسه و مواد آموزشی عموماً معاف از عوارض گمرکی هستند یا عوارض بسیار کمی دارند و دولت با وجود شرایط چالش‌برانگیز کشور، پیشرفت تحصیلی را تشویق می‌کند.
کالاهای مصرفی
کالاهای مصرفی مانند پوشاک، لوازم خانگی و لوازم الکترونیکی معمولاً مشمول عوارض واردات متوسطی هستند. این کالاها غیرضروری تلقی می‌شوند و ممکن است در مقایسه با محصولات غذایی یا پزشکی، تعرفه‌های بالاتری داشته باشند.
- پوشاک و لباس: اقلام پوشاک وارداتی، از جمله پوشاک و کفش، معمولاً مشمول مالیات ۱۵ تا ۲۰ درصدی می‌شوند تا از صنایع نساجی محلی محافظت شود و هجوم کالاهای خارجی محدود گردد.
- لوازم الکترونیکی: لوازم الکترونیکی مصرفی، مانند تلفن‌های همراه، تلویزیون‌ها و رایانه‌ها، مشمول ۱۰ تا ۲۰ درصد عوارض واردات هستند. این نرخ‌ها بسته به نوع محصول و ارزش آن متفاوت است.
- تلفن‌های همراه: معمولاً ۱۵٪ تعرفه برای تلفن‌های همراه اعمال می‌شود.
- لوازم خانگی: لوازم خانگی اصلی، از جمله یخچال، ماشین لباسشویی و کولر گازی، عموماً مشمول مالیات ۱۵ تا ۲۰ درصدی هستند.
- مبلمان: مبلمان وارداتی معمولاً ۱۵ تا ۲۰ درصد مالیات می‌گیرد تا تولید داخلی تشویق شود و هزینه‌های زندگی کاهش یابد.
کالاهای لوکس
اقلام لوکس مانند جواهرات گران‌قیمت، عطرها و خودروهای لوکس اغلب با بالاترین تعرفه‌ها مواجه هستند. این کار برای جلوگیری از مصرف غیرضروری کالاهای گران‌قیمت و ایجاد درآمد قابل توجه برای دولت انجام می‌شود.
- جواهرات و ساعت‌ها: کالاهای لوکس گران‌قیمت مانند جواهرات الماس و ساعت‌ها ، بسته به ارزششان، اغلب با نرخ‌هایی تا ۲۵ تا ۳۰ درصد مالیات می‌شوند.
- عطر و لوازم آرایشی: عطر و لوازم آرایشی وارداتی معمولاً مشمول ۲۰ تا ۳۰ درصد عوارض هستند. این بخشی از تلاش‌های یمن برای محدود کردن واردات کالاهای لوکس غیرضروری است.
- خودروهای لوکس: خودروهای وارداتی لوکس معمولاً با تعرفه‌های ۲۵ تا ۳۰ درصدی مواجه هستند که بسته به ظرفیت موتور، برند و ارزش بازار متفاوت است.
۲. دسته بندی محصولات ویژه
یمن تعدادی کالا دارد که به دلیل اهمیت آنها برای اقتصاد، امنیت ملی یا رفاه عمومی، مشمول نرخ‌های تعرفه‌ای خاصی هستند. این محصولات ممکن است شامل نهاده‌های کشاورزی، وسایل نقلیه، مواد شیمیایی و محصولات مرتبط با نفت باشند.
محصولات کشاورزی
کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد یمن ایفا می‌کند، اگرچه این بخش به دلیل کمبود آب، تخریب زمین و درگیری‌های مداوم با چالش‌هایی روبرو است. دولت برای حمایت از کشاورزان محلی و کاهش وابستگی به واردات خارجی، ساختارهای تعرفه‌ای را اجرا کرده است.
- محصولات تازه: میوه‌ها و سبزیجات تازه وارداتی به یمن معمولاً با تعرفه ۵ تا ۱۰ درصدی مواجه می‌شوند. این امر به حفاظت از کشاورزی محلی کمک می‌کند و در عین حال تضمین می‌کند که اقلام غذایی ضروری در دسترس باقی بمانند.
- غذاهای فرآوری شده: محصولات کشاورزی فرآوری شده مانند سبزیجات کنسرو شده، سس‌ها و میوه‌های کنسرو شده مشمول تعرفه ۱۰ تا ۱۵ درصدی هستند. این تعرفه‌ها به محافظت از صنعت فرآوری مواد غذایی محلی کمک می‌کنند.
- ماشین‌آلات کشاورزی: تجهیزات کشاورزی مانند تراکتور، گاوآهن و ماشین‌های برداشت معمولاً با تعرفه‌های پایین ، معمولاً حدود ۵٪ ، برای حمایت از توسعه کشاورزی محلی مواجه هستند.
خودرو و تجهیزات حمل و نقل
حمل و نقل بخش کلیدی در یمن است و واردات خودرو و قطعات آن به شدت تنظیم می‌شود. در حالی که صنعت تولید خودرو داخلی این کشور محدود است، هنوز تقاضا برای خودرو، کامیون و موتورسیکلت وجود دارد.
- خودروهای سواری: خودروها و کامیون‌های سبک وارداتی بسته به حجم موتور، استانداردهای انتشار گازهای گلخانه‌ای و کشور مبدا، مشمول مالیات ۱۵ تا ۳۰ درصدی هستند. دولت به دنبال محدود کردن ورود خودروهای خارجی و محافظت از صنایع محلی است.
- موتورسیکلت‌ها: موتورسیکلت‌ها معمولاً بسته به ظرفیت و مدل موتور، مشمول تعرفه ۱۵ تا ۲۰ درصدی هستند.
- قطعات یدکی: قطعات یدکی و اجزای خودرو معمولاً بسته به قطعه و طبقه‌بندی آن، با عوارض گمرکی 10 تا 15 درصد مواجه هستند.
نفت و فرآورده‌های نفتی
یمن یک کشور تولیدکننده نفت است، اما ظرفیت پالایش آن محدود است. در نتیجه، این کشور برای تأمین تقاضای داخلی، فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده را وارد می‌کند. نرخ‌های تعرفه بر فرآورده‌های نفتی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که نیاز به واردات را با هدف حمایت از تولید داخلی متعادل کنند.
- نفت خام: یمن مقادیر محدودی نفت خام برای مقاصد پالایشی وارد می‌کند، اما این واردات معمولاً به دلیل نیاز این کشور به فرآورده‌های پالایشی، معاف از عوارض گمرکی هستند.
- فرآورده‌های نفتی تصفیه‌شده: فرآورده‌های تصفیه‌شده مانند بنزین، گازوئیل و نفت سفید مشمول تعرفه‌های ۵ تا ۱۰ درصدی هستند. این فرآورده‌ها برای نیازهای انرژی کشور ضروری هستند و این تعرفه‌ها به مدیریت عرضه و تقاضا کمک می‌کنند.
مواد شیمیایی و دارویی
مواد شیمیایی، کودها و داروها هم برای تولیدات صنعتی و هم برای سلامت عمومی در یمن مهم هستند. دولت سیاست‌های تعرفه‌ای خاصی را برای این محصولات وضع کرده است تا از در دسترس بودن آنها برای صنایع محلی و مراقبت‌های بهداشتی اطمینان حاصل کند.
- مواد شیمیایی صنعتی: مواد شیمیایی مورد استفاده در فرآیندهای تولیدی، از جمله پلاستیک، رزین و رنگ، مشمول تعرفه‌های ۱۰ تا ۲۰ درصدی هستند. این محدوده به کاربرد خاص ماده شیمیایی و میزان ظرفیت تولید محلی بستگی دارد.
- داروها: داروهای ضروری معمولاً بدون عوارض گمرکی هستند ، در حالی که محصولات مراقبت‌های بهداشتی غیرضروری یا لوکس ممکن است تعرفه‌های ۱۰ تا ۱۵ درصدی را متحمل شوند.
۳. عوارض واردات ویژه برای محصولات خاص از کشورهای خاص
سیاست‌های تعرفه‌ای یمن همچنین تحت تأثیر روابط بین‌المللی و توافق‌نامه‌های تجاری آن با کشورهای خاص و بلوک‌های تجاری منطقه‌ای شکل می‌گیرد. برخی از کالاها از کشورهای خاص ممکن است مشمول عوارض وارداتی ویژه شوند که اغلب به دلیل رفتار ترجیحی یا توافق‌نامه‌های تجاری است که یمن منعقد کرده است.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC)
یمن عضو اتحادیه گمرکی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) است که شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، قطر، بحرین و عمان می‌شود. تحت این چارچوب، یمن نرخ‌های تعرفه ترجیحی برای واردات از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دارد. کالاهایی که از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس وارد می‌شوند، معمولاً مشمول تعرفه‌های کاهش یافته یا صفر هستند.
- تعرفه صفر برای کالاهای شورای همکاری خلیج فارس: محصولاتی مانند مواد غذایی، ماشین آلات و لوازم الکترونیکی که از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سرچشمه می‌گیرند، ممکن است بدون عوارض گمرکی یا مشمول تعرفه‌های کاهش یافته باشند.
- ترجیحات واردات: یمن طیف گسترده‌ای از کالاها، به‌ویژه نفت و گاز، ماشین‌آلات و محصولات مصرفی را از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس وارد می‌کند که همگی از مزایای رفتار ترجیحی بهره‌مند می‌شوند.
سایر توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه
یمن برای تسهیل تجارت و بهبود روابط اقتصادی، چندین توافق‌نامه دوجانبه با کشورهای دیگر، از جمله چین، هند و چندین کشور اروپایی، منعقد کرده است. این توافق‌نامه‌ها ممکن است شامل کاهش تعرفه‌ها یا معافیت برای دسته‌های خاصی از محصولات باشد.
- چین: به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری یمن، محصولات وارداتی از چین ممکن است از تعرفه‌های پایین‌تری برخوردار باشند ، به خصوص برای مصالح ساختمانی، ماشین‌آلات و لوازم الکترونیکی.
- هند: یمن مقادیر قابل توجهی مواد غذایی، دارویی و منسوجات از هند وارد می‌کند و بسیاری از این کالاها تحت توافق‌نامه‌های تجاری مشمول تعرفه‌های ترجیحی هستند.
- اتحادیه اروپا (EU): اگرچه یمن توافق‌نامه تجارت آزاد جامعی با اتحادیه اروپا ندارد، اما برخی محصولات مانند داروها، مواد شیمیایی و کالاهای کشاورزی از کشورهای اتحادیه اروپا ممکن است از کاهش عوارض گمرکی بهره‌مند شوند.
حقایق کلیدی در مورد یمن
- نام رسمی کشور: جمهوری یمن
- پایتخت: صنعا
- بزرگترین شهرها:
- صنعا (پایتخت)
- عدن
- تعز
- درآمد سرانه: تقریباً ۱۰۰۰ دلار (تخمین ۲۰۲۳)
- جمعیت: تقریباً ۳۰ میلیون نفر (تخمین ۲۰۲۳)
- زبان رسمی: عربی
- واحد پول: ریال یمن (YER)
- موقعیت جغرافیایی: یمن در منتهی‌الیه جنوبی شبه‌جزیره عربستان واقع شده است و از شمال با عربستان سعودی، از شرق با عمان، از غرب با دریای سرخ و از جنوب با دریای عرب هم‌مرز است.
جغرافیا، اقتصاد و صنایع عمده یمن
جغرافیا
یمن با جغرافیای متنوعی مشخص می‌شود، از دشت‌های ساحلی در امتداد دریای سرخ و دریای عرب گرفته تا مناطق کوهستانی و مناطق بیابانی. این کشور منابع طبیعی قابل توجهی، به ویژه نفت و گاز طبیعی، دارد، اگرچه کمبود آب همچنان یک چالش عمده است. موقعیت یمن در تقاطع دریای سرخ و خلیج عدن، آن را به یک بازیگر کلیدی در مسیرهای کشتیرانی بین‌المللی تبدیل کرده است.
اقتصاد
اقتصاد یمن به دلیل درگیری‌های مداوم، بی‌ثباتی سیاسی و کاهش تولید نفت با چالش‌های شدیدی روبرو شده است. با وجود این، نفت همچنان ستون فقرات اقتصاد است و پس از آن کشاورزی، معدن و خدمات قرار دارند. یمن برای اکثر کالاها، از مواد غذایی گرفته تا محصولات صنعتی، به شدت به واردات وابسته است. این کشور سطح بالایی از فقر دارد و برای حمایت از جمعیت خود به کمک‌های خارجی متکی است.
صنایع عمده
- نفت و گاز: یمن ذخایر نفتی قابل توجهی دارد، اما تولید نفت آن به دلیل درگیری و کمبود زیرساخت‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. صادرات نفت همچنان منبع اصلی درآمد است.
- کشاورزی: کشاورزی، از جمله کشت گندم، میوه و سبزیجات، همچنان بخش مهمی است، اگرچه به دلیل کمبود آب محدود شده است.
- معدن: یمن دارای ذخایر معدنی از جمله طلا، مس و روی است، اگرچه فعالیت‌های معدنی تحت تأثیر بی‌ثباتی سیاسی قرار گرفته است.
- ماهیگیری: صنعت ماهیگیری یمن یکی از بزرگترین صنایع در منطقه است که هم بازارهای محلی و هم تجارت بین‌المللی را تأمین می‌کند.