Balkanlar’da bulunan bir ülke olan Kuzey Makedonya, Güneydoğu Avrupa’nın kavşağında stratejik olarak konumlanmıştır. Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’nın (CEFTA) bir üyesi ve Avrupa Birliği üyeliği adayı olarak, Kuzey Makedonya’nın gümrük ve tarife sistemi uluslararası standartlarla uyumludur ve kademeli olarak AB düzenlemeleriyle uyumlu hale getirilir. Ülkenin tarife oranları da dahil olmak üzere ticaret politikaları, ekonomik büyümeyi teşvik etmeyi, bölgesel ve küresel ortaklarla ticaret ilişkilerini kolaylaştırmayı ve sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Kuzey Makedonya’ya yapılan ithalatlarda uygulanan tarife oranları, ürün kategorisi, menşe ve ülkenin ticaret ortaklarıyla yaptığı özel ticaret anlaşmalarından etkilenir. Kuzey Makedonya genel olarak Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve CEFTA tarafından özetlenen tarife yapılarını takip ederken, AB ve Türkiye gibi bazı ülkeler için tercihli tarife oranları da dahil olmak üzere ikili anlaşmaları olan ülkeler için özel hükümler de sürdürmektedir.
Kuzey Makedonya’daki Gümrük Tarife Sistemine Genel Bakış
Kuzey Makedonya’nın gümrük tarife sistemi Gümrük Yasası tarafından yönetilir ve Kuzey Makedonya Gümrük İdaresi tarafından idare edilir. Tarife yapısı, malları doğasına ve kullanımına göre sınıflandıran Dünya Gümrük Örgütü (WCO) tarafından geliştirilen Uyumlu Sistem (HS) kodlarını takip eder. Ülkenin tarife yapısı, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli vergi, harç ve diğer ücretleri içerir:
- Temel gümrük vergileri: Bunlar, AB dışındaki ülkelerden Kuzey Makedonya’ya giren mallara uygulanan temel ithalat vergileridir.
- Katma değer vergisi (KDV): KDV, çoğu mal ve hizmete uygulanan ayrı bir vergidir. İthalat için KDV, %18’lik standart bir oranda alınır. Kitaplar, ilaçlar ve bazı tarım ürünleri için %5 gibi belirli mallar için indirimli KDV oranları vardır.
- ÖTV: Tütün, alkol ve akaryakıt gibi bazı ürünler, gümrük vergileri ve KDV’ye ek olarak ÖTV’ye tabidir.
Kuzey Makedonya ayrıca, özellikle Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye ile olmak üzere, söz konusu ülkelerden gelen belirli ürünlere indirimli veya sıfır vergi uygulayan çeşitli tercihli ticaret anlaşmaları imzaladı.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Kuzey Makedonya’ya yapılan ithalatlar için tarife oranları ürün kategorisine göre değişir. Aşağıda en yaygın ürün kategorilerinin ve ilgili tarife oranlarının yanı sıra geçerli olduğu durumlarda özel ithalat vergilerinin bir dökümü yer almaktadır.
1. Tarım Ürünleri
Kuzey Makedonya’da tarım ürünleri önemli bir ithalat kategorisi olup, ülkenin gümrük sistemi yerel tarımsal üretimi koruma çabalarını yansıtırken, aynı zamanda çeşitli gıda maddelerinin rekabetçi fiyatlarla teminini de güvence altına almaktadır.
- Canlı hayvanlar: Sığır, kümes hayvanları ve diğer çiftlik hayvanları dahil olmak üzere canlı hayvanlar için gümrük oranı, hayvanın türüne bağlı olarak %0 ile %15 arasında değişmektedir.
- Süt ürünleri: Peynir, süt ve diğer süt ürünleri %10 ile %25 arasında değişen oranlarda gümrük vergilerine tabidir.
- Et: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanı ithalatları, serbest ticaret anlaşmaları olan ülkelerden (AB ve Türkiye gibi) yapılan bazı düşük maliyetli ithalatlar için istisnalar dışında, %10 ila %20 arasında değişen oranlarda vergilendirilmektedir.
- Meyve ve sebzeler:
- Taze meyve ve sebzeler: Ürüne bağlı olarak genellikle %5 ile %15 arasında bir gümrük vergisi aralığına sahiptir.
- İşlenmiş meyveler: %5 ila %10 oranında gümrük vergisi.
- Tahıllar ve hububat ürünleri: Bu ürünlere genellikle, tahıl veya hububatın türüne bağlı olarak %0 ile %10 arasında değişen daha düşük tarifeler uygulanır.
2. Tekstil ve Giyim
Kuzey Makedonya, bölgenin önemli bir tekstil üretim merkezi olup, tarife yapısı hem yerli üreticileri koruma ihtiyacını hem de ithal tekstil ve giyim ürünlerine olan talebi yansıtmaktadır.
- Giyim: İthal giyim ürünlerine uygulanan gümrük vergileri genellikle %5 ile %15 arasında değişmektedir.
- Tekstil (giyim değil): Pamuk, yün ve sentetik kumaşlar gibi ham tekstillerin oranları genellikle %5 ile %10 arasında değişmektedir.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara yaklaşık %10 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
AB-Kuzey Makedonya İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA) kapsamında Kuzey Makedonya, AB’den tedarik edilen birçok tekstil ve giyim ürününde tercihli tarife uygulamasından yararlanıyor.
3. Makine ve Elektrik Ekipmanları
Makine ve elektrikli ekipmanlar Kuzey Makedonya’nın endüstriyel sektörü için kritik öneme sahiptir. Sonuç olarak, ülke imalat ve altyapı ihtiyaçları için önemli miktarda makine ithal ettiğinden, bu ürünlerdeki tarife oranları genellikle daha düşüktür.
- Endüstriyel makineler: Bu ürünler genellikle %0 ile %5 arasında değişen düşük tarifelere tabidir.
- Elektrikli ekipmanlar: Transformatörler, anahtarlar ve jeneratörler gibi elektrikli bileşenler için tarifeler %0 ile %5 arasında değişmektedir.
- Tüketici elektroniği: Akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve televizyonlar gibi ürünlere %0 ile %5 arasında gümrük vergileri uygulanmakta olup, AB ile yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında muafiyet imkânı bulunmaktadır.
4. Kimyasallar ve İlaçlar
İlaçlar ve kimyasallar Makedonya ekonomisinde, özellikle sağlık ve endüstriyel sektörlerde önemli bir rol oynar. Bu ürünler için tarife oranları, temel nitelikleri nedeniyle genellikle daha düşüktür.
- Eczacılık ürünleri: Genellikle gümrük vergilerinden muaftır veya %0 ile %5 arasında değişen çok düşük oranlarda vergilendirilir.
- Kimyasallar: Kimyasallar için ithalat vergileri %0 ile %5 arasında değişmektedir, ancak bazı kimyasal bileşikler, uygulamalarına veya sınıflandırmalarına bağlı olarak daha yüksek tarifelere tabi olabilir.
- Kozmetik ve tuvalet malzemeleri: Bu ürünlere genellikle %5 ila %10 arasında gümrük vergileri uygulanır.
5. Araçlar ve Taşıma Ekipmanları
Kuzey Makedonya önemli miktarda araç ve nakliye ekipmanı ithal ettiğinden, bu kalemler, yerli otomotiv sektörünü korurken araçların rekabetçi fiyatlarla girişine olanak sağlamak amacıyla tasarlanmış özel vergilere tabidir.
- Binek otomobiller: İthal otomobillerde gümrük vergileri genellikle %10 civarında olup, Türkiye ve AB gibi ayrıcalıklı ülkelerden gelen araçlar için bazı istisnalar bulunmaktadır.
- Motosikletler ve bisikletler: Ürüne bağlı olarak genellikle %5 ila %10 oranında gümrük vergisine tabidir.
- Otomobil parçaları: Taşıt yedek parçaları ve aksesuarları %0 ile %5 arasında gümrük vergilerine tabi olup, bazı parçalar ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli muameleden yararlanmaktadır.
6. Metaller ve Mineraller
İnşaat, imalat ve elektronik gibi çeşitli endüstriyel sektörler için hayati önem taşıyan metaller ve mineraller, Kuzey Makedonya’da çeşitli vergilere tabidir.
- Demir ve çelik: Demir ve çelik ürünlerine uygulanan ithalat vergileri, metalin türüne ve kullanımına bağlı olarak %0 ile %5 arasında değişmektedir.
- Alüminyum: Alüminyum ve ürünlerine uygulanan ithalat vergileri genellikle %0 ile %5 arasında değişmektedir.
- Değerli metaller: Altın, gümüş ve diğer değerli metaller genellikle gümrük vergilerinden muaftır (%0).
Kuzey Makedonya’nın serbest ticaret anlaşması yaptığı ülkelerden bu ürünlerin ithalatı, tarife indirimlerinden veya tam gümrük muafiyetlerinden yararlanabilir.
7. Tüketim Malları
Mobilya, oyuncak, ev aletleri gibi çeşitli tüketim mallarının ithalatı ılımlı tarife oranlarına tabidir.
- Mobilya: Mobilyalara genellikle malzeme ve tasarıma bağlı olarak %5 ile %10 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Oyuncaklar ve oyunlar: Oyuncaklar genellikle %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
- Ev aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi ev aletlerine uygulanan ithalat vergileri %5 ile %10 arasında değişmektedir.
Kuzey Makedonya’nın Türkiye ve AB gibi ülkelerle, belirli tüketim mallarına indirimli veya sıfır gümrük vergisi uygulayan tercihli ticaret anlaşmaları bulunuyor.
Belirli Ürünler ve Ülkeler İçin Özel İthalat Vergileri
1. İkili Anlaşmalar Kapsamında Tercihli Tarifeler
Kuzey Makedonya, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tercihli ticaret anlaşmalarından yararlanmaktadır:
- Avrupa Birliği İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA): AB’den gelen mallar, makine, tekstil, kimyasallar ve gıda maddeleri de dahil olmak üzere birçok kategoride tercihli veya sıfır gümrük vergisine tabidir.
- CEFTA: Kuzey Makedonya, bölge içinde ticareti yapılan birçok üründe tarifeleri düşüren CEFTA kapsamında diğer Balkan ülkelerine göre tercihli erişime sahiptir.
- Türkiye: Türkiye ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması (STA) kapsamında çok çeşitli mallara (tekstil, makine ve tarım ürünleri dahil) indirimli veya sıfır gümrük vergisi uygulanıyor.
2. Anti-Damping Vergileri
Kuzey Makedonya, haksız yere düşük fiyatlarla ithal edilen ve yerel sanayiye zarar veren bazı ürünlere anti-damping vergisi uyguluyor.
- Çelik ve demir: Ülke, Çin veya Rusya gibi ülkelerden ithal ettiği çelik ve demir ürünlerine anti-damping vergisi uygulayabilir.
- Güneş panelleri: Ticaret savunma önlemleri kapsamında Çin’den ithal edilen güneş panellerine anti-damping vergileri uygulanabilir.
3. ÖTV
Bazı ürünler gümrük vergilerine ek olarak ÖTV’ye tabidir. Bunlar şunları içerir:
- Alkol: Şarap, içki ve bira, alkol türüne bağlı olarak değişen oranlarda ÖTV’ye tabidir.
- Tütün: Sigara, puro ve tütün ürünleri önemli miktarda ÖTV’ye tabidir.
- Yakıt: Benzin ve dizel yakıtı, ithalat maliyetini etkileyen ÖTV’ye tabidir.
Ülke Gerçekleri
- Ülke Resmi Adı: Kuzey Makedonya Cumhuriyeti
- Başkent: Üsküp
- Üç Büyük Şehir:
- Üsküp (Başkent)
- Manastır
- Pirlepe
- Kişi Başına Gelir: 6.200 $ (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 2,1 milyon
- Resmi Dil: Makedonca
- Para Birimi: Makedonya Dinarı (MKD)
- Konum: Kuzey Makedonya, Güneydoğu Avrupa’da yer alan, kuzeybatıda Kosova, kuzeyde Sırbistan, doğuda Bulgaristan, güneyde Yunanistan ve batıda Arnavutluk ile komşu olan denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
Coğrafya, Ekonomi ve Başlıca Endüstriler
Coğrafya
Kuzey Makedonya, Balkan Yarımadası’nın orta kesiminde bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke, dağlar, vadiler ve göllerle karakterize edilen çeşitli bir manzaraya sahiptir. Vardar gibi büyük nehirler ülkeden geçerek tarımsal ve endüstriyel çıktısına katkıda bulunur. İklim, tarım için elverişli olan sıcak, kuru yazlar ve ılıman kışlar ile Akdeniz’dir.
Ekonomi
Kuzey Makedonya, büyüyen bir hizmet sektörü, önemli bir endüstriyel üretim ve önemli bir tarımsal temele sahip karma bir ekonomiye sahiptir. Ülke, ekonomisini çeşitlendirme ve Avrupa ve küresel pazarlara entegre olma konusunda önemli ilerleme kaydetmiştir.
Başlıca sektörler şunlardır:
- Tarım: Tarım, tütün, meyve, sebze ve tahıl gibi ürünlerin önemli ihracat kalemleri olması nedeniyle hayati bir rol oynamaktadır.
- Sanayi: Başlıca sanayiler arasında imalat (özellikle tekstil, makine ve kimyasallar), madencilik ve enerji yer almaktadır.
- Hizmetler: Hizmetler sektörü, özellikle bankacılık, turizm, bilgi teknolojileri hızla büyüyor.
Büyük Endüstriler
- Tarım: Tütün, meyve ve sebze.
- Üretim: Tekstil, makine ve kimyasallar.
- Madencilik: Kurşun, çinko ve diğer minerallerin çıkarılması.
- Enerji: Hidroelektrik enerji üretimi enerji sektörünün önemli bir parçasıdır.