Orta Doğu’nun kalbinde yer alan Ürdün, özellikle stratejik coğrafi konumu ve tarihi ticaret yolları nedeniyle önemli bir bölgesel ticaret merkezidir. Sınırlı doğal kaynaklara sahip olan Ürdün, iç ekonomisini ve endüstrilerini desteklemek için büyük ölçüde ithalata güvenmektedir. Ülke, tüketim malları, endüstriyel makineler ve hammaddeler dahil olmak üzere çok çeşitli ithalata izin veren nispeten açık bir ticaret politikası oluşturmuştur. Ürdün hükümeti ayrıca, ülkenin küçük boyutu, kurak iklimi ve yabancı enerji kaynaklarına bağımlılığı nedeniyle bir zorluk olmaya devam etmesine rağmen, yerel endüstrileri teşvik ederek ekonomisini çeşitlendirmeye ve ithalata olan bağımlılığı azaltmaya çalışmıştır.
Ürdün’ün gümrük ve tarife sistemi, ülkeye mal akışını düzenlerken aynı zamanda yerel endüstrileri teşvik etmek, yerli üreticileri korumak ve hükümet için gelir üretmek üzere yapılandırılmıştır. İthalat tarifeleri, ticarete konu ürünleri sınıflandırmak için küresel olarak kabul görmüş bir yöntem olan Uyumlu Sistem (HS) kodu kapsamındaki sınıflandırmalarına göre mallara uygulanır. Gümrük vergilerine ek olarak, Genel Satış Vergisi (GST) ve ÖTV dahil olmak üzere çeşitli vergiler ithalata uygulanır. Dahası, Ürdün birkaç ülkeyle tercihli ticaret anlaşmaları yapmıştır ve bu da belirli mallar için tarifelerin veya muafiyetlerin azaltılmasına yol açabilir.
Ürdün Tarife Sistemine Genel Bakış
Ürdün, Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) bir üyesi olduğu için tarife sistemini Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına göre işletiyor. Ayrıca Ürdün , Arap Serbest Ticaret Alanı (AFTA), Büyük Arap Serbest Ticaret Alanı (GAFTA) ve Amerika Birleşik Devletleri ile ikili bir anlaşma da dahil olmak üzere ülkeler ve bölgesel gruplarla birkaç serbest ticaret anlaşmasının (FTA) da bir parçasıdır. Bu anlaşmalar Ürdün’ün üye ülkelerden belirli ürünlere uygulanan ithalat vergilerini düşürmesine veya ortadan kaldırmasına olanak sağlamıştır.
Ürdün’ün ithalat tarifeleri, esas olarak ad valorem vergilerden (ürünün değerinin bir yüzdesi) ve özel vergilerden (birim başına sabit bir miktar) oluşur. Ürünlere uygulanan ithalat vergileri, tarifeler, vergiler ve gümrük prosedürleri ile ilgili düzenlemeleri uygulayan Ürdün Gümrük Dairesi tarafından yönetilir. Ürdün’e ithal edilen mallar aşağıdaki ana vergilere tabidir:
- Gümrük Vergileri: Bu, Uyumlaştırılmış Sistem (HS) kodları kapsamındaki sınıflandırmaya göre ithalata uygulanan birincil vergidir.
- Genel Satış Vergisi (GST): Ürdün’e ithal edilen çoğu mal ve hizmete %16 oranında katma değer vergisi (KDV) uygulanır.
- ÖTV: Alkol, tütün ve şekerli içecekler gibi bazı ürünler ek ÖTV’ye tabidir.
- Diğer ücretler: Gümrük Dairesi, gümrük işlemleri veya özel işlemle ilgili hizmetler için ek ücret veya masraflar uygulayabilir.
Ülkenin ithalat tarifeleri, hükümet geliri ihtiyacını, ekonomik büyümeyi teşvik etme, yatırımları özendirme ve yerel sanayileri koruma arzusuyla dengeleyecek şekilde yapılandırılmıştır.
Ürün Kategorileri ve Uygulanabilir Tarifeler
Ürdün’de ithal edilen ürünler için tarifeler, malları yapılarına göre farklı kategorilere ayıran HS koduna göre sınıflandırılır. İşte bazı yaygın ürün kategorileri ve bunlarla ilişkili tarifeler.
Tarım Ürünleri
Ürdün’e ithal edilen tarım ürünleri genellikle orta ila yüksek tarifelere tabidir; çünkü ülkenin hükümetin korumaya çalıştığı önemli bir tarım sektörü vardır.
- Taze Meyve ve Sebzeler: Bu ürünler hem tüketim hem de ticaret için hayati öneme sahiptir ve ürüne bağlı olarak %0 ile %25 arasında değişen tarifelere sahiptir. Bazı meyve ve sebzeler yerel üretimdeki mevsimsel değişiklikler nedeniyle ithalat vergilerinden muaftır.
- Et ve Kümes Hayvanları: Et ürünleri için ithalat vergileri, etin taze, dondurulmuş veya işlenmiş olmasına bağlı olarak %10 ila %25 arasında değişebilir. Tavuk gibi kümes hayvanı ürünleri %15 ila %30 aralığında tarifelere tabi olabilir.
- Süt Ürünleri: Süt, peynir ve tereyağı gibi süt ürünleri, ürün türüne bağlı olarak genellikle %10 ila %30 arasında değişen vergilere tabidir. Hükümet, birçok süt ithalatına daha yüksek tarifeler uygulayarak yerel süt üretimini korur.
- Tahıllar ve Hububatlar: Buğday, pirinç ve mısır gibi tahıllar %5 ile %15 arasında gümrük vergileriyle karşı karşıyadır, ancak bazı tahıllar diğer Arap ülkeleriyle yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında daha düşük gümrük vergilerinden faydalanabilir.
- Şeker: Şeker, Ürdün’de sıkı bir şekilde düzenlenen bir üründür; ithalat vergileri, ürüne ve piyasa koşullarına bağlı olarak genellikle %5 ile %25 arasında değişmektedir.
- Alkollü İçecekler: Şarap, içki ve bira gibi alkollü içecekler Ürdün’de ağır vergilere tabidir; ithalat vergileri, ürüne ve alkol içeriğine bağlı olarak %50 ile %100 arasında değişmektedir.
Tüketim Malları
Tüketim malları, elektronikten giyime kadar çok çeşitli ürünleri içerir. Bu mallar genellikle ithal edilir ve orta düzeyde ithalat tarifelerine tabidir.
- Giyim ve Tekstil: Giyim, tekstil ve moda ürünleri genellikle kumaş türüne ve menşe ülkeye bağlı olarak %10 ila %30 arasında değişen tarifelere tabidir. Arap Birliği ülkelerinden ithal edilen mallar Arap Serbest Ticaret Alanı (AFTA) kapsamında indirimli tarifelere hak kazanabilir.
- Ayakkabı: Ayakkabı, sandalet ve diğer ayakkabı türlerinin ithalat vergileri genellikle %10 ile %25 arasında değişirken, deri ayakkabılar genellikle daha yüksek vergilerle karşı karşıyadır.
- Elektronik: Akıllı telefonlar, bilgisayarlar, televizyonlar ve diğer tüketici elektroniği ürünleri dahil olmak üzere elektronik ürünler %0 ila %10 ithalat vergisine tabidir. BT Anlaşmaları kapsamına giren bazı elektronik ürünler (bilgisayarlar ve parçalar gibi) için belirli muafiyetler veya daha düşük tarifeler vardır.
- Ev Aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi cihazlar genellikle %10 ila %20 arasında ithalat vergisine tabidir, ancak bazı enerji tasarruflu cihazlar daha düşük vergilere tabi olabilir.
- Mobilya: Mobilya ithalatları genellikle malzemeye, kaliteye ve ürünün tercihli ticaret anlaşması kapsamında olup olmadığına bağlı olarak %10 ila %20 arasında gümrük vergilerine tabidir.
Endüstriyel Ürünler
Ürdün’ün endüstriyel sektörü, üretim süreçlerini destekleyen ham maddeler ve bitmiş ürünler ithal ediyor. Bu ithalatlar genellikle endüstriyel gelişmeyi teşvik etmek için daha düşük tarifelerle karşı karşıya kalıyor.
- Çelik ve Demir: Çelik ürünleri genellikle malzemenin türüne ve kullanım amacına bağlı olarak %0 ile %10 arasında değişen ithalat vergilerine tabidir. İnşaat amaçlı kullanılan belirli çelik türleri vergilerden muaf olabilir.
- Kimyasallar: Üretimde, ilaçlarda ve tarımda kullanılan kimyasallar %0 ile %15 arasında değişen ithalat vergilerine tabidir. İlaç kimyasalları gibi özel kategoriler, temel ürünlere erişimi sağlamak için azaltılmış veya sıfır vergiye tabi olabilir.
- Plastik Malzemeler: Üretimde kullanılan plastiklere genellikle %0 ila %10 arasında ithalat vergisi uygulanırken, daha özel plastikler için daha yüksek vergiler uygulanmaktadır.
- Endüstriyel Makineler: Üretim, inşaat ve madencilik ekipmanları dahil olmak üzere endüstriyel makineler üzerindeki ithalat vergileri genellikle %0 ile %10 arasında değişmektedir. Yatırım projeleri için gerekli olan belirli makineler vergi muafiyetine hak kazanabilir.
- Elektronik için Hammaddeler: Ürdün’deki elektronik üretimi, yarı iletkenler, devre kartları ve diğer bileşenler gibi hammaddelerin ithalatına dayanır. Bu ürünlerdeki ithalat vergileri genellikle düşüktür ve %0 ile %5 arasında değişir.
Araçlar ve Otomotiv Parçaları
Ürdün, otomotiv ürünleri için büyük bir pazardır ve araçlar en çok ithal edilen mallar arasındadır. Ülke, özellikle yeni araçlar olmak üzere otomotiv ithalatına önemli tarifeler uygular.
- Binek Araçlar: Binek otomobiller için ithalat vergileri genellikle aracın motor büyüklüğüne, modeline ve yaşına bağlı olarak %30 ila %50 arasında değişir. Daha düşük emisyonlu yeni araçlar azaltılmış vergilerden faydalanabilir.
- Ticari Araçlar: Kamyon, otobüs ve inşaat araçları gibi ticari araçlar , %20 ile %35 arasında değişen vergilere tabidir ; ancak belirli endüstrilerde (örneğin tarım veya ulaşım) kullanılan araçlar için muafiyetler vardır.
- Otomotiv Parça ve Aksesuarları: Otomotiv parça ve aksesuarlarına uygulanan ithalat vergileri, parçanın niteliğine ve yerel olarak üretilen araçların montajında kullanılıp kullanılmadığına bağlı olarak genellikle %10 ile %25 arasında değişmektedir.
Belirli Ülkelere Özel İthalat Vergileri
Ürdün’ün ithalat tarife sistemi, belirli ülke ve bölgelerden kaynaklanan mallar için tercihli tarifeler için hükümler içerir. Bu tercihler, Ürdün’ün çeşitli uluslar ve bölgesel gruplarla imzaladığı ticaret anlaşmalarından kaynaklanmaktadır.
- Büyük Arap Serbest Ticaret Alanı (GAFTA): GAFTA üyesi olarak Ürdün, Arap dünyasında ticareti yapılan mallar üzerindeki tarifeleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için diğer Arap ülkeleriyle anlaşmalar imzaladı. Bu, tarım ürünleri, tekstil ve endüstriyel ürünler de dahil olmak üzere çok çeşitli ürünler için geçerlidir.
- Amerika Birleşik Devletleri: Ürdün-ABD Serbest Ticaret Anlaşması (FTA) aracılığıyla, Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal edilen mallar tercihli muameleden yararlanır ve birçok ABD ürünü tarifelerden muaf tutulur veya daha düşük oranlara tabi tutulur. Buna endüstriyel ürünler, elektronik ürünler, makineler ve kimyasallar dahildir.
- Avrupa Birliği: Ürdün, AB ülkelerinden ithal edilen birçok mala tercihli tarifeler sağlayan bir Avrupa Birliği (AB)-Ürdün Ortaklık Anlaşması’na sahiptir. Bu anlaşma kapsamında belirli tarım ve endüstriyel ürünler indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
Diğer Görevler ve Vergiler
Ürdün’e ithal edilen mallara gümrük vergilerinin yanı sıra çeşitli vergiler de uygulanmaktadır:
- Genel Satış Vergisi (GST): Gıda ve ilaç gibi temel ürünler için bazı muafiyetler olmakla birlikte, çoğu ithal mala standart %16 GST uygulanır.
- ÖTV: ÖTV, alkol, tütün, şekerli içecekler ve belirli lüks mallar gibi önemli sağlık veya çevresel etkiye sahip mallara uygulanır. ÖTV oranı ürüne bağlı olarak değişir.
- Çevre Vergisi: Geri dönüştürülemeyen plastikler veya zararlı kimyasallar gibi çevreyi olumsuz etkileyen bazı ürünler çevre vergisine veya ek vergiye tabi olabilir.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Ürdün Haşimi Krallığı
- Başkent: Amman
- Nüfus: Yaklaşık 11 milyon (2023)
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 4.500 $ (2023)
- Resmi Dil: Arapça
- Para Birimi: Ürdün Dinarı (JOD)
- Konum: Ortadoğu’da yer alan ülkenin doğusunda Irak, güneydoğusunda Suudi Arabistan, batısında İsrail ve Filistin, kuzeyinde ise Suriye bulunmaktadır.
Coğrafya
- Ürdün, Orta Doğu’nun Levant bölgesinde bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ürdün Vadisi’ni (Büyük Rift Vadisi’nin bir parçası), Ölü Deniz’i (dünyanın en alçak noktası) ve kuzey ve güneydeki dağlık alanları içeren çeşitli bir coğrafyaya sahiptir.
- Ülkenin doğusunda yer alan ve Doğu Çölü veya Badia olarak bilinen çöl bölgesi, ülkenin kara alanının büyük bir bölümünü kaplarken, batısı daha verimli olup tarım Ürdün Nehri ve Ölü Deniz çevresinde yoğunlaşmıştır.
Ekonomi
- Ürdün, özellikle finans, turizm ve sağlık hizmetleri olmak üzere hizmetlere büyük ölçüde bağımlı olan nispeten küçük bir ekonomiye sahiptir. Sınırlı doğal kaynaklara sahiptir ve bu da enerji ve diğer hammaddeler için ithalata bağımlılığına katkıda bulunur.
- Ekonomi, özellikle gençler arasında yüksek işsizlik oranları ve komşu çatışmalardan kaçan çok sayıda mülteciye ev sahipliği yapmanın getirdiği yük gibi zorluklarla karşı karşıya.
Büyük Endüstriler
- Madencilik ve Fosfat: Ürdün, gübre endüstrisi için olmazsa olmaz olan fosfat ve potasyumun önemli bir ihracatçısıdır.
- Turizm: Ülkenin zengin tarihi ve kültürel alanları, özellikle Petra ve Ölü Deniz, turizmi önemli bir sektör haline getiriyor.
- Üretim: Ürdün’ün büyüyen bir üretim sektörü var; ilaç, kimyasal, tekstil ve gıda işleme gibi önemli endüstriler var.
- Finansal Hizmetler: Amman, büyüyen bankacılık ve sigorta sektörüyle bölgesel bir finans merkezidir.