İran İthalat Vergileri

tarihinde yayınlandı tarafından

Orta Doğu’nun en büyük ekonomilerinden biri olan İran, jeopolitik konumu, yerel üretim kapasiteleri ve uluslararası yaptırımlar tarafından şekillendirilen karmaşık bir ticaret ortamına sahiptir. Temel endüstriyel girdiler ve tüketim malları için ithalata büyük ölçüde bağımlı bir ülke olarak İran, çok sayıda amaca hizmet eden bir gümrük tarifesi sistemi kullanmaktadır: yerel endüstrileri korumak, hükümet geliri oluşturmak ve yabancı malların girişini düzenlemek. İran’ın tarife oranları, stratejik sektörlerde yerel üretimi ve endüstriyel özyönetimi teşvik etmeye özel bir vurgu yaparak ürün kategorisine göre değişmektedir. Standart tarifelere ek olarak, İran hükümeti belirli ticaret ilişkilerine, jeopolitik kaygılara veya piyasa bozucu uygulamalara dayalı olarak özel ithalat vergileri uygulayabilir.

İran İthalat Vergileri

İran’da Gümrük Tarife Yapısı

İran’da Genel Tarife Politikası

İran’ın tarife sistemi, İran İslam Cumhuriyeti Gümrük İdaresi (IRICA) tarafından yönetilir ve Uyumlu Emtia Tanımlama ve Kodlama Sistemi’ne (HS Kodu) dayanır. İran’ın gümrük tarifeleri çeşitli faktörler tarafından belirlenir:

  • Gelir Yaratma: Gümrük vergileri, özellikle ekonomik yaptırımlar ve petrol gelirlerinin azalması nedeniyle, hükümet gelirlerinin önemli bir kaynağıdır.
  • Yerli sanayinin korunması: Tarım, tekstil ve otomotiv üretimi gibi sektörlerde yerli üretimle rekabet eden mallara daha yüksek tarifeler uygulanmaktadır.
  • Öz yeterliliğin teşviki: İran, ekonomik stratejisinin bir parçası olarak gıda, ilaç ve elektronik gibi stratejik alanlarda dış mallara olan bağımlılığını azaltmayı hedefliyor.
  • Endüstriyel gelişme: Yerli üretimi teşvik etmek amacıyla makine ve hammaddelere daha düşük tarifeler uygulanır.

İran’ın tarife yapısı genel olarak şunları içerir:

  • Gümrük Vergisi (Geçiş Ücreti): İthal mallara uygulanan temel vergi olup, ürüne bağlı olarak genellikle %0 ile %100 arasında değişmektedir.
  • Ticari Fayda Vergisi: Bazı ithalatlarda, özellikle lüks mallarda, tamamlayıcı gümrük vergisi işlevi gören ek bir ücret.
  • Katma Değer Vergisi (KDV): KDV çoğu mala uygulanır ve standart oran %9’dur. Ancak bu genellikle diğer vergilerle birlikte uygulanır.
  • ÖTV: Tütün, alkol (alkol İran’da büyük ölçüde yasaklanmış olmasına rağmen) ve yakıt gibi belirli mallara uygulanan ek vergiler.

Tercihli Tarife Anlaşmaları

Uluslararası yaptırımlar İran’ın bazı ticaret seçeneklerini sınırlasa da, ülke belirli ortaklarla tercihli ticaret anlaşmaları yapmıştır. Bu anlaşmalar, ortak ülkelerden ithal edilen belirli ürünlerdeki tarifeleri azaltır veya ortadan kaldırır. Temel anlaşmalar şunlardır:

  • Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ile Tercihli Ticaret Anlaşması: Bu anlaşma Türkiye, Pakistan ve Afganistan gibi ülkeleri kapsıyor ve belirli mallarda indirimli tarifeler sunuyor.
  • Irak ile Tercihli Ticaret Anlaşması: İran’ın önemli ticaret ortaklarından biri olan Irak, İran’a ihraç edilen mallarda indirimli tarifelerden yararlanıyor.
  • Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): İran, GSP sistemi kapsamında bazı ülkelerden tercihli tarifelerden yararlanıyor ve bu sayede belirli ihracatlarda vergi indirimi sağlanıyor.

Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları

Standart gümrük tarifelerine ek olarak, İran korumacılık, misilleme veya ekonomik yaptırımlar gibi çeşitli nedenlerle belirli ürünlere özel ithalat vergileri uygulayabilir. Bu vergiler şunları içerir:

  • Antidamping vergileri: Yurt içi üreticileri korumak amacıyla, piyasa değerinin altında ithal edilen mallara uygulanır.
  • Telafi edici vergiler: Yabancı hükümetlerin ihracatçılara sağladığı sübvansiyonları dengelemek için uygulanır.
  • Yaptırımlara bağlı vergiler: Uluslararası yaptırımlar nedeniyle İran, özellikle düşmanca dış politika veya ticaret uygulamaları yürüten belirli ülkelerden gelen mallara kısıtlamalar veya vergiler uygulayabilir.

Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları

Tarım Ürünleri

1. Süt Ürünleri

İran’ın büyüyen bir süt endüstrisi var, ancak belirli süt ürünlerine yönelik iç talebi karşılamak için ithalat gerekiyor. Süt ithalatına uygulanan tarifeler yerel üreticileri korumayı amaçlıyor.

  • Genel tarife: Süt tozu, tereyağı, peynir gibi süt ürünleri, ürün türüne bağlı olarak %20 ile %40 arasında değişen oranlarda tarifelere tabidir.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye ve Pakistan gibi ECO üyesi ülkelerden yapılan süt ürünleri ithalatı, tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden faydalanabilir.
  • Özel vergiler: Sübvansiyonların yerel pazardaki rekabeti bozduğu ülkelerden gelen süt ürünlerine antidamping vergileri uygulanabilir.

2. Et ve Kümes Hayvanları

İran, iç talebi karşılamak için önemli miktarda et ve kümes hayvanı, özellikle dondurulmuş tavuk ve sığır eti ithal ediyor. Tarifeler, gıda güvenliğini sağlarken yerel hayvancılık çiftçilerini korumak için yapılandırılmıştır.

  • Genel tarife: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanları da dahil olmak üzere et ürünleri %15 ile %40 arasında değişen oranlarda tarifelerle karşı karşıyadır.
  • Tercihli tarifeler: Irak ve Pakistan gibi tercihli ticaret anlaşmaları olan ülkelerden yapılan et ithalatına indirimli tarifeler uygulanır.
  • Özel vergiler: Yerel çiftçileri pazar doygunluğundan korumak amacıyla belirli et ürünlerine, özellikle dondurulmuş kümes hayvanlarına ithalat kotası ve ek vergiler uygulanabilir.

3. Meyve ve Sebzeler

İran, meyve ve sebzede önemli bir üretici olmasına rağmen, özellikle tropikal meyveler ve sezon dışı sebzeler olmak üzere çok çeşitli ürünleri ithal ediyor.

  • Genel tarife: Taze meyve ve sebzelere, ürünün türüne ve mevsimine bağlı olarak genellikle %5 ile %25 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
  • Tercihli tarifeler: Tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında Türkiye ve Afganistan gibi ülkelerden yapılan ithalata indirimli tarifeler uygulanır.
  • Özel vergiler: Elma, domates ve patates gibi temel ürünlerde, hasat zamanlarının yoğun olduğu dönemlerde yerel çiftçileri korumak amacıyla mevsimsel tarifeler uygulanabilir.

Endüstriyel Mallar

1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları

İran’ın önemli bir yerli otomotiv endüstrisi var ve ithal araçlara ve otomobil parçalarına uygulanan gümrük vergileri, yerel üreticileri ve montaj tesislerini korumak amacıyla tasarlanmıştır.

  • Genel tarife: İthal araçlar %55 ile %100 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır ve lüks ve üst düzey araçlara daha yüksek oranlar uygulanır. Otomobil parçaları %20 ile %45 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye ve Pakistan gibi ülkelerden gelen otomobil parçaları, tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden faydalanabilir.
  • Özel vergiler: Daha temiz alternatiflerin kullanımını teşvik etmek amacıyla yüksek emisyonlu araçlara ek çevre vergileri uygulanabilir.

2. Elektronik ve Tüketim Malları

İran, televizyonlar, akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar gibi çok çeşitli tüketici elektroniği ithal ediyor. Ancak, yerel elektronik üretim ve montaj endüstrilerini korumak için tarifeler yüksek tutuluyor.

  • Genel tarife: İran’a ithal edilen elektronik ürünlere, ürün kategorisine bağlı olarak %15 ile %50 arasında değişen tarifeler uygulanmaktadır.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye gibi ticaret anlaşması olan ülkelerden ithal edilen elektronik ürünlere indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
  • Özel vergiler: Lüks akıllı telefonlar ve oyun konsolları gibi bazı üst düzey elektronik ürünlere ek lüks vergileri veya ek ücretler uygulanabilir.

Tekstil ve Giyim

1. Giyim

İran, özellikle lüks ve markalı giyim ürünleri olmak üzere önemli miktarda giyim eşyası ithal ediyor. Bu ithalatlara uygulanan tarifeler, uygun fiyatlı tüketim mallarını garanti altına alırken yerel tekstil endüstrisini korumak için tasarlanmıştır.

  • Genel tarife: Giyim ithalatına, malzemeye ve markaya bağlı olarak %30 ile %60 arasında değişen tarifeler uygulanmaktadır.
  • Tercihli tarifeler: Komşu ülkelerle yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında, Türkiye ve Pakistan gibi ülkelerden yapılan hazır giyim ithalatı indirimli tarifelerden yararlanabilir.
  • Özel vergiler: Çin gibi ülkelerden yapılan düşük maliyetli giyim ithalatının, yerli tekstil üretimini olumsuz etkilediği tespit edilirse, bu ürünlere ek vergiler uygulanabilir.

2. Ayakkabı

Ayakkabı, İran için önemli bir ithalat kategorisi olup, gümrük vergileri yerli üreticileri korurken uygun fiyatlı ürünlere erişimi güvence altına alacak şekilde yapılandırılmıştır.

  • Genel tarife: Ayakkabı ithalatında, tür ve malzemeye bağlı olarak %20 ile %50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
  • Tercihli tarifeler: İran’ın tercihli ticaret anlaşması yaptığı ülkelerden yapılan ayakkabı ithalatına indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
  • Özel vergiler: Damping gibi haksız ticaret uygulamaları yapan ülkelerden yapılan düşük maliyetli ayakkabı ithalatına ek vergiler uygulanabilir.

Hammaddeler ve Kimyasallar

1. Metal Ürünler

İran, inşaat ve imalat sektörlerinde kullanılmak üzere çeşitli metal ürünleri ithal ediyor. Bu ithalatlar, sınıflandırmalarına ve amaçlanan kullanımlarına bağlı olarak tarifelerle karşı karşıya kalıyor.

  • Genel tarife: Çelik, alüminyum ve bakır gibi metal ürünlere %10 ile %30 arasında gümrük vergisi uygulanır.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye ve Pakistan gibi ECO ülkelerinden yapılan metal ithalatına indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
  • Özel vergiler: Çin gibi ülkelerden gelen metal ürünlere, sübvansiyonlu oldukları veya piyasa fiyatının altında satıldıkları tespit edilirse anti-damping vergileri uygulanabilir.

2. Kimyasal Ürünler

İran’ın kimya sanayisi büyüyor, ancak ülke endüstriyel ve tarımsal kullanım için çok sayıda kimyasal ithal ediyor.

  • Genel tarife: Gübreler, endüstriyel kimyasallar ve ilaçlar da dahil olmak üzere kimyasal ürünlere %5 ile %20 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
  • Tercihli tarifeler: İran’ın ticaret anlaşması yaptığı ülkelerden kimyasal ithalatına indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
  • Özel vergiler: Bazı tehlikeli kimyasallar, halk sağlığı ve çevre üzerindeki etkileri nedeniyle ek kısıtlamalara veya çevre vergilerine tabi tutulabilir.

Makine ve Ekipman

1. Endüstriyel Makineler

İran, üretim ve altyapı gelişimini desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Bu ürünlere uygulanan tarifeler genellikle sanayileşmeyi teşvik etmek için düşüktür.

  • Genel tarife: Sanayi makineleri, makinenin türüne ve kullanım amacına bağlı olarak %5 ile %15 arasında değişen tarifelere tabidir.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye ve Irak gibi tercihli ticaret anlaşmaları olan ülkelerden makine ithalatı, indirimli tarifelerden faydalanabilir.
  • Özel vergiler: Yerel güvenlik veya çevre standartlarını karşılamayan makinelere ek vergiler uygulanabilir.

2. Tıbbi Ekipman

Tıbbi ekipmanlar İran’ın sağlık sistemi için hayati önem taşıyor ve bu ürünlere uygulanan gümrük vergileri, uygun fiyatlı sağlık teknolojilerine erişimi garanti altına almak için genellikle düşük tutuluyor.

  • Genel tarife: Teşhis aletleri, cerrahi aletler ve hastane malzemeleri gibi tıbbi ekipmanlara genel olarak %0 ile %10 arasında tarife uygulanır.
  • Tercihli tarifeler: Türkiye ve Irak gibi ticaret anlaşması olan ülkelerden ithal edilen tıbbi ekipmanlara indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
  • Özel vergiler: Sağlık krizleri sırasında kritik tıbbi malzemelerin teminini sağlamak amacıyla acil tarife muafiyetleri verilebilir.

Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri

Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri

İran, ticaret uygulamaları, jeopolitik faktörler veya ekonomik kaygılar temelinde belirli ülkelerden yapılan ithalatlara özel vergiler veya kısıtlamalar uygulayabilir. Bazı önemli örnekler şunlardır:

  • Çin: İran, haksız fiyatlandırma ve piyasa bozulması endişelerine yanıt olarak çelik, tekstil ve elektronik ürünler de dahil olmak üzere bir dizi Çin ürününe antidamping vergisi uyguladı.
  • ABD: Uzun süredir devam eden jeopolitik gerginlikler nedeniyle İran ile ABD arasındaki ticaret oldukça kısıtlı ve ABD ürünlerine yaptırımlar ve ek vergiler uygulanıyor.
  • Avrupa Birliği: İran tarihsel olarak AB ile ticaret yapmış olsa da, nükleer programı nedeniyle İran’a uygulanan yaptırımlar, AB ülkelerinden ithal edilen belirli mallara daha yüksek tarifeler ve kısıtlamalar uygulanmasına yol açmıştır.

Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri

İran, ECO ve GSP ortak ülkeler gibi çeşitli ticaret anlaşmaları kapsamında gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalatlara tercihli tarife muamelesi sağlar. Bu anlaşmalar, özellikle tarım ürünleri, tekstil ve endüstriyel mallarda gelişmekte olan ülkelerden gelen mallar için azaltılmış tarifeleri içerir.

İran Hakkında Temel Ülke Gerçekleri

  • Resmi Adı: İran İslam Cumhuriyeti
  • Başkent: Tahran
  • En Büyük Şehirler:
    1. Tahran
    2. Meşhed
    3. İsfahan
  • Kişi Başına Gelir: 5.600 ABD Doları (2023 itibariyle)
  • Nüfus: Yaklaşık 85 milyon
  • Resmi Dil: Farsça (Farsi)
  • Para Birimi: İran Riyali (IRR)
  • Konum: Ortadoğu’da yer alan ülkenin batısında Türkiye ve Irak, kuzeydoğusunda Türkmenistan, doğusunda Afganistan ve Pakistan, güneyinde ise Basra Körfezi bulunmaktadır.

İran’ın Coğrafyası

İran, Orta Doğu’nun kara alanı bakımından ikinci büyük ülkesidir ve dağlar, çöller ve Basra Körfezi ve Hazar Denizi boyunca uzanan kıyı şeritlerini içeren çeşitli bir coğrafyaya sahiptir. Ülkenin manzarası iki büyük sıradağ tarafından belirlenir: batıda Zagros Dağları ve kuzeyde Alborz Dağları. İran, kurak çöl bölgelerinden ılıman kıyı bölgelerine kadar çok çeşitli iklimler yaşar.

İran Ekonomisi

İran, önemli bir kamu sektörü varlığına sahip karma bir ekonomiye sahiptir. Ülkenin ihracat gelirlerinin ve hükümet gelirlerinin önemli bir bölümünü oluşturan geniş petrol ve doğal gaz rezervlerine oldukça bağımlıdır. Ekonomik yaptırımlara rağmen İran, özellikle enerji, petrokimya, otomotiv üretimi ve tarım alanlarında büyük bir endüstriyel temel geliştirmiştir. Ülke, petrol dışı endüstrileri teşvik ederek ve kilit sektörlerde öz güveni destekleyerek ekonomisini çeşitlendirmeye çalışmıştır.

İran ekonomisi ayrıca küresel pazarlara erişimi sınırlayan, yabancı yatırımları kısıtlayan ve ticari ilişkilerini karmaşıklaştıran uluslararası yaptırımlar tarafından da şekillendirilmektedir. Bu zorluklara rağmen İran, bölgedeki en büyük ekonomilerden biri olmaya devam etmektedir ve Irak, Türkiye ve Pakistan gibi komşu ülkelerle güçlü ticari ilişkilere sahiptir.

İran’daki Başlıca Endüstriler

1. Petrol ve Gaz

Petrol ve gaz sektörü, İran ekonomisinin omurgasını oluşturur ve ihracat gelirlerinin çoğunluğunu oluşturur. İran, dünyanın en büyük kanıtlanmış petrol ve doğal gaz rezervlerinden bazılarını elinde bulundurmaktadır ve bu da onu küresel enerji piyasalarında kritik bir oyuncu haline getirmektedir.

2. Petrokimyasallar

İran, hem iç kullanım hem de ihracat için geniş bir ürün yelpazesi üreten iyi gelişmiş bir petrokimya endüstrisine sahiptir. Ülkenin petrokimya tesisleri, endüstriyel tabanının ayrılmaz bir parçasıdır ve önemli bir döviz kaynağıdır.

3. Otomotiv Üretimi

İran’ın otomotiv endüstrisi, hem binek araçlar hem de ticari kamyonlar üreten Orta Doğu’nun en büyüklerinden biridir. İran Khodro ve SAIPA gibi yerel üreticiler pazara hakim olsa da, geçmişte uluslararası ortaklıklar da önemli olmuştur.

4. Tarım

Tarım, İran için nüfusun önemli bir bölümünü istihdam eden önemli bir sektördür. Ülke buğday, pirinç, fıstık, meyve ve sebze gibi çeşitli ürünler üretir. İran ayrıca küresel ihracat pazarları için safran, hurma ve kuruyemişlerin önemli bir üreticisidir.

5. Tekstiller

Tekstil endüstrisi, İran’da halılar, kumaşlar ve giyim eşyaları gibi çeşitli ürünler üreten önemli bir geleneksel endüstridir. Özellikle İran halıları ve kilimleri, kaliteleri ve işçilikleriyle dünya çapında ünlüdür.