Batı Yarımküre’nin en fakir ülkesi olan Haiti, tüketim malları, tarım ürünleri ve endüstriyel girdiler için iç talebi karşılamak için ithalata fazlasıyla bağımlı bir ekonomidir. Haiti’nin gümrük tarife sistemi, ithalat vergileri yerel endüstrileri yabancı rekabetten korurken önemli bir hükümet geliri sağladığı için ülkenin maliye politikasının kritik bir parçasıdır. Haiti’deki tarife sistemi, özellikle tarım ve imalatta yerel üretim için bir miktar koruma sağlarken ticaretin serbestleşmesini teşvik etmek için tasarlanmıştır.
Haiti, esas olarak ad valorem vergileri (malların değerinin bir yüzdesine dayalı tarifeler) uygulayarak nispeten basit bir tarife sistemi işletmektedir. Ayrıca, belirli ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli tarifeler sunar ve bazı durumlarda yerel endüstrileri korumak veya piyasa bozulmasını önlemek için ek vergiler uygular. Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) bir üyesi olarak, Haiti’nin ticaret politikaları uluslararası ticaret kuralları tarafından yönetilir ve belirli ülkelerden gelen ürünlere tercihli erişim sağlayan ticaret anlaşmalarına katılır.
Haiti’de Gümrük Tarife Yapısı
Haiti’de Genel Tarife Politikası
Haiti’nin tarife yapısı ülkenin Gümrük Kanunu tarafından düzenlenir ve sınıflandırmanın Uyumlaştırılmış Sistemi (HS) kapsamındaki uluslararası uygulamalarla uyumludur. Tarifeler ithal edilen malların değerine ve sınıflandırmasına göre uygulanır. Haiti’nin gümrük sistemi aşağıdaki hedeflere öncelik verir:
- Gelir yaratma: Gümrük vergileri, hükümet gelirinin önemli bir kaynağıdır.
- Yerli sanayinin korunması: Özellikle tarım ve hafif imalat sektörlerinde yerli üretimle rekabet eden mallara daha yüksek gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Temel ithalatın teşvik edilmesi: Yerel sanayi için gerekli olan gıda, ilaç ve hammadde gibi temel mallara daha düşük tarifeler uygulanır.
- Yatırımın teşviki: Sanayileşmeyi teşvik etmek amacıyla, yerli üretimde kullanılan bazı sermaye malları ve makinelere indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
Haiti’deki tarifeler, ürün kategorisine ve ülkenin ekonomik ihtiyaçlarına bağlı olarak genellikle %0 ile %40 arasında değişir. Temel gıda maddeleri ve ilaçlar gibi bazı mallar düşük veya sıfır tarifelerden yararlanırken, lüks mallar ve bitmiş ürünler daha yüksek tarifelerle karşı karşıyadır.
Tercihli Tarife Anlaşmaları
Haiti, belirli ülkelerden ithal edilen belirli mallar üzerindeki tarifeleri azaltan veya ortadan kaldıran çeşitli tercihli ticaret anlaşmalarından yararlanmaktadır. Bu anlaşmalar, ithal ürünlere daha düşük maliyetlerle erişimi kolaylaştırarak ticareti teşvik eder. Bazı önemli anlaşmalar şunlardır:
- Karayip Topluluğu (CARICOM): CARICOM üyesi olarak Haiti, diğer üye devletlerle tercihli ticarete katılarak bölge içinde ticareti yapılan birçok malda tarifelerin düşürülmesini sağlıyor.
- HOPE/HELP Yasaları: Ortaklık Teşviki ile Haiti Yarımküre Fırsatı (HOPE) ve Haiti Ekonomik Kalkınma Programı (HELP) Yasaları, Haiti giyim ve tekstil ürünlerinin ABD’ye gümrüksüz girişini sağlarken, aynı zamanda ABD ithalatında indirimli tarifelerden de yararlanılmasını sağlıyor.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): Haiti, Avrupa Birliği, ABD ve Kanada ile birlikte belirli ihracat ve ithalatlarda indirimli tarifeler sağlayan GSP programından yararlanmaktadır.
- Silahlar Hariç Her Şey (EBA): En Az Gelişmiş Ülke (EAGÜ) olan Haiti, AB’nin EBA girişiminden yararlanıyor ve bu girişim, silah ve mühimmat hariç tüm ürünlere AB pazarlarına gümrüksüz erişim sağlıyor.
Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları
Haiti, standart gümrük tarifelerine ek olarak, yerel endüstrileri korumak veya belirli ülkelerden gelen ticaret uygulamalarına yanıt vermek için belirli ithalatlara özel vergiler ve kısıtlamalar uygulayabilir. Bu özel vergiler şunları içerir:
- Antidamping Vergisi: Yerli ürünlerle haksız rekabeti önlemek amacıyla piyasa fiyatının altında satılan ithalata uygulanır.
- ÖTV: Tütün, alkollü içecekler ve petrol ürünleri gibi belirli mallara gümrük vergilerine ek olarak ek vergiler uygulanır.
- Çevre vergileri: Haiti, plastik ürünler veya tehlikeli kimyasallar gibi çevreye zararlı mallara çevre vergileri uygulayabilir.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Tarım Ürünleri
1. Süt Ürünleri
Süt ürünleri, yerel süt endüstrisinin sınırlı kapasitesi nedeniyle Haiti için temel ithalattır. Tarifeler, tüketiciler için uygun fiyatlı ürünlere erişimi garanti altına alırken yerel süt üretimini korumak için uygulanır.
- Genel tarife: Süt, tereyağı, peynir gibi süt ürünlerine %5 ile %20 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM ülkelerinden yapılan süt ürünleri ithalatı, CARICOM anlaşması kapsamında indirimli tarifelerden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Piyasa dampingi uygulayan ülkelerden gelen süt ürünlerine, özellikle yerel üreticiler zarar görüyorsa, anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Et ve Kümes Hayvanları
Haiti, özellikle tavuk ve sığır eti olmak üzere iç talebi karşılamak için önemli miktarda et ve kümes hayvanı ithal ediyor. Tarifeler, et ithalatını uygun fiyatlı tutarken yerel hayvan çiftçilerini korumak için yapılandırılmıştır.
- Genel tarife: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanları dahil olmak üzere et ürünleri %10 ila %25 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır. Taze ve dondurulmuş etler genellikle işlenmiş etlere kıyasla daha düşük tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (HOPE/HELP Yasaları kapsamında) yapılan et ithalatları indirimli tarifelerden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Piyasadaki taşkını önlemek ve yerel kümes hayvanı çiftçilerini desteklemek amacıyla kümes hayvanı ürünlerine, özellikle dondurulmuş tavuklara ithalat kotası veya ek vergiler uygulanabilir.
3. Meyve ve Sebzeler
Haiti’nin iklimi pek çok meyve ve sebzenin yurtiçinde üretilmesine olanak sağlıyor, ancak ülke özellikle düşük sezonda çok çeşitli ürünleri ithal etmeye devam ediyor.
- Genel tarife: Taze meyve ve sebzelere genellikle %5 ile %15 arasında değişen oranlarda tarifeler uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: Bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında CARICOM ülkelerinden yapılan ithalata indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanır.
- Özel vergiler: Mevsimsel tarifeler, hasat döneminde belirli meyve ve sebzeler için yerel üreticileri korumak amacıyla uygulanabilir.
Endüstriyel Mallar
1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Haiti için araç ve otomobil parçalarının ithalatı önemli bir kategori olup, piyasayı düzenlemek ve yerel tamir ve montaj endüstrilerini teşvik etmek amacıyla gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Genel tarife: İthal araçlar, aracın türüne ve yaşına bağlı olarak %10 ila %40 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır. Daha yeni araçlar genellikle daha düşük tarifelerle karşı karşıya kalırken, daha eski ve lüks araçlar daha yüksek oranlarla karşı karşıyadır. Otomobil parçaları %5 ila %20 arasında tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM ülkelerinden ithal edilen araçlar ve otomobil parçaları indirimli tarifelerden yararlanır.
- Özel vergiler: Lüks araçlara ve büyük motorlu araçlara ek ÖTV uygulanabilirken, yüksek emisyonlu araçlara çevre vergileri uygulanabilir.
2. Elektronik ve Tüketim Malları
Tüketici elektroniği ürünleri Haiti’ye yaygın olarak ithal ediliyor ve bu ürünlere uygulanan tarifeler, ürünün türüne ve değerine göre değişiyor.
- Genel tarife: Elektronik ürünlere %5 ile %20 arasında değişen tarifeler uygulanırken, akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve ev eğlence sistemleri gibi lüks elektronik ürünlere daha yüksek oranlar uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: HOPE/HELP Yasaları kapsamında Amerika Birleşik Devletleri’nden veya CARICOM ülkelerinden ithal edilen elektronik ürünlere indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanılabilir.
- Özel vergiler: Yüksek enerji tüketimine sahip elektronik cihazlara veya özellikle geri dönüşümü zor olan tehlikeli maddelere çevre vergileri uygulanabilir.
Tekstil ve Giyim
1. Giyim
Haiti, hem HOPE/HELP Yasaları kapsamında önemli bir tekstil ihracatçısı hem de önemli bir giyim ithalatçısıdır. İthal giyime uygulanan tarifeler, yerel tekstil üretimini korurken giysilere uygun fiyatlı erişime izin verecek şekilde yapılandırılmıştır.
- Genel tarife: Giyim ithalatına %5 ile %20 arasında değişen oranlarda tarifeler uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: HOPE/HELP Yasaları uyarınca, Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal edilen hazır giyim ürünleri indirimli tarifelerden yararlanırken, CARICOM ülkelerinden ithal edilen giysiler gümrüksüz erişime hak kazanabilir.
- Özel vergiler: Özellikle yerel tekstil sektörüne zarar veriyorsa, haksız fiyatlandırma uygulamaları yapan ülkelerden yapılan düşük maliyetli giyim ithalatlarına anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Ayakkabı
Ayakkabı ithalatı Haiti perakende pazarı için önemlidir ve tarifeler yerel üreticileri korurken tüketicilerin çeşitli ürünlere erişimini sağlamak için tasarlanmıştır.
- Genel tarife: Ayakkabı ithalatında, ayakkabının cinsine ve malzemesine bağlı olarak %10 ile %30 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: Ticaret anlaşmaları kapsamında CARICOM ve Amerika Birleşik Devletleri’nden yapılan ayakkabı ithalatına indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanmaktadır.
- Özel vergiler: Damping veya düşük fiyatlandırma uygulamaları yapan ülkelerden gelen düşük maliyetli ayakkabılara ek vergiler uygulanabilir.
Hammaddeler ve Kimyasallar
1. Metal Ürünler
Metal ürünleri, Haiti’nin inşaat ve imalat sektörleri için olmazsa olmaz bir ithalat kalemi olup, gümrük vergileri malzemelere erişim ile yerel endüstrilerin korunması arasında denge sağlayacak şekilde yapılandırılmıştır.
- Genel tarife: Çelik, alüminyum ve bakır gibi metal ürünler %5 ile %15 arasında tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM ülkelerinden ithal edilen metal ürünler, bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Özel vergiler: Piyasa bozucu uygulamaların yaşandığı ülkelerden gelen metal ürünlere, özellikle sübvansiyonlu ihracatlarda, antidamping vergileri uygulanabilmektedir.
2. Kimyasal Ürünler
Kimyasal ürünler Haiti’deki endüstriyel ve tarımsal faaliyetler için kritik öneme sahiptir. Bu ürünlere uygulanan tarifeler, sınıflandırmalarına ve amaçlarına göre değişir.
- Genel tarife: Gübreler, endüstriyel kimyasallar ve temizlik maddeleri de dahil olmak üzere kimyasal ürünlere %5 ile %20 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM üyesi ülkelerden ithal edilen kimyasallara indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanır.
- Özel vergiler: Tehlikeli kimyasallar, halk sağlığı ve çevre üzerindeki etkileri nedeniyle ek kısıtlamalara veya çevre vergilerine tabi olabilir.
Makine ve Ekipman
1. Endüstriyel Makineler
Haiti, büyüyen endüstriyel ve tarım sektörlerini desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Makinelere uygulanan tarifeler, yatırımı ve yerel üretimi teşvik etmek için nispeten düşük tutuluyor.
- Genel tarife: Endüstriyel makine ithalatında, makinenin türüne ve kullanım amacına bağlı olarak genellikle %0 ile %10 arasında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: HOPE/HELP Yasaları kapsamında CARICOM ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal edilen makinelere indirimli tarifeler uygulanır.
- Özel vergiler: Yerel güvenlik veya çevre standartlarını karşılamayan makinelere ek vergiler uygulanabilir.
2. Tıbbi Ekipman
Tıbbi ekipman Haiti’nin sağlık sistemi için olmazsa olmazdır ve uygun fiyatlı sağlık malzemelerine erişimi garanti altına almak için bu ürünlere uygulanan gümrük vergileri düşük tutulmaktadır.
- Genel tarife: Teşhis araçları, hastane malzemeleri ve cerrahi aletler gibi tıbbi ekipmanlara genellikle %0 ile %10 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: CARICOM ülkelerinden gelen tıbbi ekipmanlar, bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: COVID-19 salgını gibi sağlık krizleri sırasında Haiti, yeterli bulunabilirliği sağlamak amacıyla kritik tıbbi malzemeler üzerindeki tarifeleri kaldırabilir.
Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri
Haiti, ticaret uygulamaları veya jeopolitik değerlendirmeler temelinde belirli ülkelerden yapılan ithalata ek vergiler veya kısıtlamalar getirebilir.
- Çin: Haiti, Çin’den gelen tekstil, elektronik ve metal gibi ürünlere, yerel pazarı bozacak şekilde düşük fiyatlandırıldığı veya sübvanse edildiği tespit edilirse anti-damping vergisi uygulayabilir.
- Amerika Birleşik Devletleri: HOPE/HELP Yasaları uyarınca, Haiti ABD’ye yaptığı birçok ihracatta gümrüksüz erişimden yararlanırken, ABD’nin Haiti’ye yaptığı bazı ithalatlarda da indirimli tarifelerden yararlanıyor.
- CARICOM Ülkeleri: CARICOM ülkelerinden kaynaklanan mallar, menşe kurallarına uymaları koşuluyla, genellikle CARICOM ticaret anlaşması kapsamında gümrüksüz veya indirimli tarifelerle Haiti’ye girmektedir.
Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri
En Az Gelişmiş Ülke (LDC) olarak Haiti, çeşitli küresel ticaret anlaşmaları aracılığıyla pazarlara ayrıcalıklı erişime sahiptir. Bunlar şunları içerir:
- Silahlar Hariç Her Şey (EBA): Haiti, AB’nin EBA girişiminden yararlanıyor ve silah ve mühimmat hariç tüm ürünler için AB pazarlarına gümrüksüz ve kotasız erişim sağlıyor.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): Haiti, ABD, Kanada ve Japonya gibi gelişmiş ülkelere ihraç edilen ve bu ülkelerden ithal edilen belirli ürünlerde indirimli veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır.
Haiti Hakkında Temel Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Haiti Cumhuriyeti
- Başkent: Port-au-Prince
- En Büyük Şehirler:
- Port-au-Prince
- Carrefour
- Delmas
- Kişi Başına Gelir: 1.200 ABD Doları (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 11,5 milyon
- Resmi Dil: Fransızca ve Haiti Kreolü
- Para Birimi: Haiti Gurdu (HTG)
- Konum: Karayipler’deki Hispaniola adasının batı kesiminde yer alır ve adayı Dominik Cumhuriyeti ile paylaşır.
Haiti’nin Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrileri
Haiti’nin Coğrafyası
Haiti, Hispaniola adasının batı üçte birini, Dominik Cumhuriyeti ise doğu üçte ikisini işgal eder. Ülke, dağlık arazi, kıyı ovaları ve vadilerle karakterize edilir. Mayıs’tan Kasım’a kadar yağmurlu bir mevsime sahip olan Haiti’nin tropikal iklimi, onu kasırgalara ve deprem ve sel gibi doğal afetlere yatkın hale getirir. Ülkenin hem Karayip Denizi hem de Atlas Okyanusu boyunca kıyı şeridi vardır ve bu da önemli deniz ticaret yollarına erişim sağlar.
Haiti Ekonomisi
Haiti, siyasi istikrarsızlık, çevresel bozulma ve sınırlı altyapı gibi önemli zorluklarla karşı karşıya olan küçük, gelişmekte olan bir ekonomiye sahiptir. Ekonomi büyük ölçüde tarıma, yurtdışından gelen para transferlerine ve dış yardıma bağımlıdır. Başlıca ihracat ürünleri arasında kahve, mango ve kakao gibi tarım ürünleri ile giyim ve tekstil yer almaktadır. Ülkenin yeni gelişen bir turizm sektörü vardır, ancak güvenlik endişeleri ve doğal afetler nedeniyle uluslararası ziyaretçileri çekmekte zorluk çekmektedir.
Zorluklarına rağmen Haiti, ekonomisini çeşitlendirmek için çaba sarf etti ve özellikle HOPE/HELP Yasaları kapsamında ABD pazarına ayrıcalıklı erişimden faydalanan tekstil ve giyim sektöründe üretim sektörünü geliştirmeye odaklandı. Hükümet, ekonomik büyümeyi ve iş yaratmayı teşvik etmek için altyapı, enerji ve turizmde yabancı yatırım aramaya devam ediyor.
Haiti’deki Başlıca Endüstriler
1. Tarım
Tarım, nüfusun neredeyse yarısını istihdam ederek Haiti ekonomisinin omurgasını oluşturmaya devam ediyor. Başlıca ürünler arasında kahve, kakao, mango, pirinç, mısır ve şeker kamışı yer alıyor. Ancak sektör, toprak bozulması, ormansızlaşma ve doğal afetlere karşı savunmasızlık gibi çok sayıda zorlukla karşı karşıya.
2. Giyim ve Tekstil
Giyim ve tekstil endüstrisi, HOPE/HELP Yasaları kapsamında ABD’ye gümrüksüz erişimden yararlanarak Haiti’nin ihracat ekonomisinin önemli bir itici gücüdür. Sektör, özellikle büyük uluslararası pazarlara giyim ihraç eden hazır giyim montaj endüstrisinde binlerce Haitiliye iş sağlamaktadır.
3. Turizm
Haiti’nin turizm potansiyeli, zengin tarihi, canlı kültürü ve güzel manzaraları sayesinde önemlidir. Önemli turistik cazibe merkezleri arasında Citadelle Laferrière ve Sans-Souci Sarayı gibi tarihi yerler ve bozulmamış plajları ve dağları yer alır. Ancak, siyasi istikrarsızlık ve altyapı zorlukları turizm sektörünün tam gelişimini engellemeye devam etmektedir.
4. Madencilik
Haiti, altın, bakır ve boksit de dahil olmak üzere önemli miktarda keşfedilmemiş mineral kaynaklarına sahiptir. Madencilik faaliyeti şu anda sınırlı olsa da, sektörün keşif ve çıkarmada doğru yatırımlarla ekonomiye önemli bir katkıda bulunma potansiyeli vardır.