Avrupa Birliği’nin (AB) bir üyesi olan Estonya, AB dışından ithal edilen ürünler için AB’nin Ortak Dış Tarife (CET) sistemini takip eder. AB Gümrük Birliği’nin bir parçası olarak, Estonya ile diğer AB ülkeleri arasında taşınan mallar gümrük vergilerinden muaftır, AB dışındaki ülkelerden giren mallar ise AB’nin dış tarife programına tabidir. Estonya’daki ithalatlara uygulanan tarife oranları, ürün türüne, sınıflandırmasına ve menşe ülkesine göre değişir. Bu tarife oranları, Estonya’nın uluslararası ticaretteki rolünü korurken yerel endüstrileri korumak için önemlidir.
Kanada, Japonya, Güney Kore ve Vietnam gibi AB ile Serbest Ticaret Anlaşmaları (FTA) olan ülkelerden yapılan ithalatlara da özel dikkat gösterilmektedir. Bazı ülkeler için, pazar bozulması, siyasi ilişkiler veya ticaret düzenlemelerine uyum gibi faktörlere bağlı olarak özel vergiler uygulanabilir.
Estonya’da Gümrük Tarifesine Genel Bakış
Genel Tarife Politikası ve Uygulaması
AB Gümrük Birliği’nin bir parçası olarak Estonya, AB dışındaki ülkelerden ithal edilen mallara uygulanan AB’nin Ortak Dış Tarifesini (CET) uygular. AB içinden ithal edilen mallar gümrük vergisine tabi değildir, ancak üçüncü ülkelerden ithal edilen ürünler, ürün sınıflandırmasının Uyumlu Sistemine (HS) göre farklı tarife oranlarına tabidir.
CET, tüm üye devletler için tek tip tarifeler sağlar, yani Estonya’da uygulanan oranlar diğer AB ülkelerindeki oranlarla tutarlıdır. Ancak, aşağıdakilere dayalı olarak belirli muafiyetler ve ayarlamalar uygulanabilir:
- Ürün Kategorisi: Ürünün sınıflandırması oranı etkiler, çünkü bazı sektörler (örneğin tarım, tekstil) daha yüksek korumaya sahip olabilir.
- Menşei Ülke: Serbest ticaret anlaşmaları veya tercihli ticaret anlaşmaları olan ülkelerden gelen mallar genellikle daha düşük veya sıfır tarifelerle karşı karşıya kalırken, yaptırım uygulanan veya ticaret anlaşmazlıkları olan ülkelerden yapılan ithalatlar ek vergilerle karşı karşıya kalabilir.
- Özel Vergiler: AB’nin piyasa bozulmaları (örneğin damping) tespit etmesi halinde, belirli ülkelerden yapılan ithalata ek tarifeler veya anti-damping vergileri konulabilir.
Tercihli Tarife Anlaşmaları
Estonya, belirli mallar için tarifeleri düşürebilen veya ortadan kaldırabilen çeşitli bölgeler ve ülkelerle AB’nin tercihli ticaret anlaşmalarından faydalanmaktadır. Bazı önemli ticaret anlaşmaları şunlardır:
- Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA): Norveç, İsviçre, İzlanda ve Lihtenştayn gibi ülkeleri kapsar.
- Kapsamlı Ekonomi ve Ticaret Anlaşması (CETA): AB ile Kanada arasında birçok mal üzerindeki gümrük vergilerini azaltan bir STA.
- Ekonomik Ortaklık Anlaşmaları (EPA’lar): Bunlar, AB’ye yapılan ihracatlardaki tarifeleri düşürerek kalkınmayı desteklemek amacıyla birçok Afrika, Karayip ve Pasifik (AKP) ülkesiyle imzalanmıştır.
Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları
Standart tarifelere ek olarak, aşağıdaki gibi belirli durumlarda özel ithalat vergileri uygulanabilir:
- Antidamping Vergileri: Bu vergiler, AB’de adil piyasa değerinin altında fiyatlarla satılan ürünlere uygulanır ve çoğunlukla Çin gibi ülkelerden gelen çelik, elektronik veya kimyasallar gibi ürünleri hedef alır.
- Telafi Edici Vergiler: Bunlar, AB üreticilerini dezavantajlı duruma düşüren ihracatçı ülkeler tarafından verilen sübvansiyonları telafi etmek amacıyla uygulanır.
- Yaptırımlar: AB yaptırımlarına tabi ülkelerden (örneğin Rusya) ithal edilen mallar, yasaklayıcı tarifelerle veya tamamen yasaklarla karşı karşıya kalabilir.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Tarım Ürünleri
1. Süt Ürünleri
Estonya’ya ve daha geniş AB’ye süt ithalatı, yerel üreticileri korumak için orta ila yüksek tarife oranlarına tabidir. Oranlar, süt ürününün türüne bağlı olarak değişir.
- Genel tarife: Süt, tereyağı ve peynir gibi süt ürünleri genellikle %15 ile %40 arasında vergilendirilir.
- Tercihli tarifeler: AB’nin STA yaptığı ülkeler (örneğin Norveç ve İsviçre) belirli süt ürünleri için indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Piyasa bozulmalarının tespit edilmesi durumunda (örneğin AB dışındaki ülkelerde damping uygulamaları), özellikle ABD ve Yeni Zelanda gibi ülkelerden yapılan süt ithalatına ek vergiler uygulanabilmektedir.
2. Et ve Kümes Hayvanları
AB’de et endüstrisi yüksek düzeyde korunmaktadır, bu da Estonya’ya yapılan et ürünleri ithalatının, etin türüne ve kökenine bağlı olarak nispeten yüksek tarifelerle karşı karşıya kalması anlamına gelmektedir.
- Genel tarife: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanlarına uygulanan tarifeler %12 ile %35 arasında değişmektedir. Taze etlere, işlenmiş etlere kıyasla daha yüksek oranlar uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: Kanada (CETA kapsamında), Güney Kore ve bazı Latin Amerika ülkeleri gibi ülkeler indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Kotalar, ABD ve Brezilya gibi ülkelerden ithal edilen belirli et ürünlerinin miktarını, pazar taşmasını önlemek için sınırlar. Bu kotaların üzerindeki tüm ithalatlar daha da yüksek tarifelerle karşı karşıyadır.
3. Meyve ve Sebzeler
Meyve-sebze ithalatında mevsimselliğe, talebe ve ürünün türüne göre farklı gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Genel tarife: Taze meyve ve sebzeler genellikle %5 ila %20 arasında değişen bir tarife oranına sahiptir. Narenciye veya egzotik sebzeler gibi belirli ürünler, pazarda bulunabilirliği teşvik etmek için daha düşük tarifelere sahip olma eğilimindedir.
- Tercihli tarifeler: AB ile ticaret anlaşması imzalayan Şili, Peru ve Kolombiya gibi ülkeler, muz, avokado ve üzüm gibi bazı meyvelerde indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Domates, salatalık ve elma gibi bazı ürünlere, AB hasat sezonunda yerel üreticileri korumak için mevsimsel tarifeler uygulanır. Bu ürünleri mevsim dışında ithal etmek genellikle daha düşük tarifeler gerektirir.
Endüstriyel Mallar
1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Otomotiv sektörü AB için önemli bir sektördür ve Estonya’ya ithal edilen araç ve parçaları, AB üreticilerini korumak için tasarlanmış tarifelerle karşı karşıyadır.
- Genel tarife: AB dışından tam montajlı otomobil ithalatına %10 tarife uygulanır. Motor ve şanzıman gibi otomobil parçalarına %2 ile %4 arasında değişen tarifeler uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler, ticaret anlaşmaları kapsamında araçlar ve parçalar için AB pazarına indirimli tarifelerden veya tarifesiz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: AB, Avrupa mallarına uygulanan Amerikan tarifelerine misilleme olarak ABD’den gelen araçlara özel tarifeler uygular. Çevresel veya güvenlik uyumsuzluğu da belirli ülkelerden belirli modeller için ek tarifelerle sonuçlanabilir.
2. Elektronik ve Tüketim Malları
Akıllı telefonlar, televizyonlar ve bilgisayarlar gibi tüketici elektroniği Estonya için temel ithalatlardır. Bu ürünler genellikle AB pazarında rekabetçi fiyatlandırmayı sürdürmek için ılımlı tarifelerle karşı karşıyadır.
- Genel tarife: Elektronik ürünlerde standart tarife %14 civarındadır, ancak bu oran ürüne göre değişmektedir.
- Tercihli tarifeler: Güney Kore, Japonya ve Vietnam gibi ülkelerden gelen birçok tüketim malı, AB ile yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya tarifesiz giriş imkanından yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Anti-damping vergileri genellikle Çin’den gelen güneş panelleri veya belirli elektronik bileşenler gibi ürünlere, haksız fiyatlandırma uygulamalarına dair kanıtlar olduğunda uygulanır.
Tekstil ve Giyim
1. Giyim
AB’de tekstil ve giyim sektörü, özellikle ticaret anlaşmaları dışında gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalatta nispeten yüksek tarifelerle korunmaktadır.
- Genel tarife: Giyim ve konfeksiyon ürünleri genellikle %12 ile %16 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: Bangladeş ve Vietnam da dahil olmak üzere birçok gelişmekte olan ülke, Genel Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında indirimli tarifelerden yararlanmaktadır; bu ülkelerde belirli giyim ürünleri için tarifesiz veya indirimli oranlı erişim sağlanmaktadır.
- Özel vergiler: Belirli ülkelerden (örneğin Çin) gelen tekstil ürünlerinin haksız yere düşük fiyatlarla ithal edildiği tespit edilirse, AB yerel üreticileri korumak için anti-damping vergileri uygulayabilir.
2. Ayakkabı
Ayakkabı ithalatına da, özellikle İtalya, İspanya ve Portekiz’den AB’nin iç ayakkabı sektörünü korumak için önemli miktarda gümrük vergisi uygulanıyor.
- Genel tarife: Ayakkabılar genellikle malzemeye ve türe bağlı olarak %10 ile %17 arasında bir tarife oranına sahiptir (deri ayakkabılar sentetik olanlara göre daha yüksek tarifelerle karşı karşıyadır).
- Tercihli tarifeler: Vietnam ve Endonezya gibi ülkelerden belirli serbest ticaret anlaşmaları kapsamında ithal edilen ayakkabılara indirimli tarifeler uygulanıyor veya hiç tarife uygulanmıyor.
- Özel vergiler: Çin ve Hindistan gibi ülkelerden ithal edilen ayakkabılara, piyasada damping yapıldığına dair kanıtlar bulunması durumunda ek tarifeler uygulanabilir.
Hammaddeler ve Kimyasallar
1. Metal Ürünler
Estonya, diğer AB ülkeleri gibi, imalat sanayileri için çelik ve alüminyum gibi ithal metal ürünlerine güvenmektedir. Ancak, pazar bozulmasını önlemek için bu ithalatlar tarifelerle dikkatlice düzenlenmektedir.
- Genel tarife: Metal ürünlerde standart tarife, metalin türüne ve kullanım amacına bağlı olarak %6 ile %12 arasında değişmektedir.
- Tercihli tarifeler: Türkiye, Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler, belirli ticaret anlaşmaları nedeniyle metaller üzerinde indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Anti-damping vergileri, aşırı kapasite ve sübvansiyonlu üretimin AB’de piyasa bozulmalarına yol açtığı Çin, Rusya ve Hindistan gibi ülkelerden gelen çelik ve alüminyum ürünlerine uygulanır.
2. Kimyasal Ürünler
İlaçlar, gübreler ve plastikler de dahil olmak üzere kimyasallar Estonya’nın endüstriyel temeli için kritik öneme sahiptir. Ancak, bu ürünlere uygulanan tarifeler, endüstriyel ve tarımsal kullanım için ithalatlarını teşvik etmek amacıyla nispeten düşüktür.
- Genel tarife: Kimyasallar genellikle %6,5 civarında tarifelerle karşı karşıyadır ve bu oran, ürünün HS kodu altındaki özel sınıflandırmasına bağlı olarak değişmektedir.
- Tercihli tarifeler: Kanada ve Singapur gibi serbest ticaret anlaşmaları olan ülkelerden yapılan kimyasal ithalatları daha düşük tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: AB, menşei ülke tarafından haksız yere sübvanse edildiği tespit edilen belirli kimyasal ürünlere (örneğin Rusya’dan gelen gübreler) anti-damping veya telafi edici vergiler uygulayabilir.
Makine ve Ekipman
1. Endüstriyel Makineler
Endüstriyel makine ve ekipman ithalatı Estonya’nın imalat ve inşaat endüstrileri için olmazsa olmazdır. Bu mallar ekonomik büyümeyi desteklemek için nispeten düşük tarifelerle karşı karşıyadır.
- Genel tarife: Endüstriyel, inşaat ve tarımsal amaçlarla kullanılan makinelere genellikle %2 ile %4 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Kanada, Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler, AB ile yaptıkları serbest ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Makinelerin AB yaptırımları altındaki ülkelerden ithal edilmesi veya çevre veya güvenlik standartlarını ihlal ettiği tespit edilmesi durumunda özel vergiler uygulanabilir.
2. Tıbbi Ekipman
Tıbbi cihazlar ve ekipmanlar Estonya’nın sağlık sektörü için önemli ithalatlardır. Erişilebilirliği ve uygun fiyatlılığı sağlamak için bu mallara uygulanan tarifeler genellikle düşüktür.
- Genel tarife: Tanı cihazları ve cerrahi aletler de dahil olmak üzere tıbbi ekipmanlara genellikle %0 ile %5 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Serbest ticaret anlaşmaları olan ülkeler, özellikle Kanada ve Singapur’dan gelen tıbbi ekipmanlarda indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Sağlık krizi dönemlerinde (COVID-19 salgını gibi), AB, ventilatörler ve kişisel koruyucu ekipman (KKE) gibi kritik tıbbi malzemelere geçici tarife muafiyetleri tanıyabilir.
Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri
Estonya, AB’nin dış tarife takvimini izleyerek, jeopolitik ve ekonomik kaygılarla bazı ülkelerden yapılan ithalata ek vergiler veya kısıtlamalar getiriyor.
- Çin: AB, pazar dampingi suçlamaları nedeniyle güneş panelleri, çelik ve elektronik gibi Çin’den gelen çeşitli ürünlere özel vergiler koydu. Bu vergiler, düşük fiyatlı malların AB pazarını doldurmasını ve yerel endüstrileri zayıflatmasını önlemeyi amaçlıyor.
- Amerika Birleşik Devletleri: AB ile ABD arasındaki ticaret gerginliklerine yanıt olarak, otomobiller, metal eşyalar ve tarım ürünleri gibi belirli Amerikan ürünleri Estonya’da ek tarifelerle karşı karşıyadır. Bu tarifeler, AB’nin ABD ticaret politikalarına daha geniş tepkisinin bir parçasıdır.
- Rusya: Devam eden siyasi çatışmalar ve yaptırımlar nedeniyle Rusya’dan yapılan ithalata enerji ürünleri, makineler ve lüks mallar da dahil olmak üzere birçok kategoride artırılmış gümrük vergileri veya tamamen yasaklar uygulanıyor.
Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri
Estonya, AB’nin ticaret politikalarının bir parçası olarak, En Az Gelişmiş Ülkelerden (LDC) ithal edilen mallar için tercihli tarifeler uygulamaktadır. Everything But Arms (EBA) girişimi kapsamında, bu ülkelerden gelen malların çoğu, silah ve mühimmat hariç, AB pazarına gümrüksüz ve kotasız erişim hakkına sahiptir.
Genelleştirilmiş Tercihler Planı (GSP) ayrıca bir dizi gelişmekte olan ülkeye uygulanır ve tekstil, tarım ürünleri ve hammaddeler gibi belirli ürünlerde daha düşük tarifeler sağlar. Bu plandan yararlanan ülkeler arasında Bangladeş, Vietnam ve Pakistan yer alır ve giyim ve ayakkabı gibi önemli ihracat ürünlerinde tarifelerin düşürülmesine olanak tanır.
Estonya Hakkında Temel Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Estonya Cumhuriyeti
- Başkent: Tallinn
- En Büyük Şehirler:
- Tallinn
- Tartu
- Narva
- Kişi Başına Gelir: 25.500 € (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 1,3 milyon
- Resmi Dil: Estonca
- Para Birimi: Euro (EUR)
- Konum: Kuzey Avrupa, Baltık Denizi, Letonya ve Rusya ile çevrilidir.
Estonya’nın Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrileri
Estonya Coğrafyası
Estonya, Kuzey Avrupa’da, Baltık Denizi’nin doğu kıyısında yer alır. Ülke, güneyde Letonya ve doğuda Rusya ile kara sınırlarını paylaşır ve kuzeyde Finlandiya Körfezi ile Finlandiya’dan ayrılır. Estonya’nın manzarası büyük ölçüde ormanlar, sulak alanlar ve 1.500’den fazla ada ve adacık ile karakterize edilir ve soğuk kışlar ve ılıman yazlar yaşayan ılıman bir iklime sahiptir.
Estonya’nın Baltık Denizi’ndeki büyük ticaret yollarına yakınlığı, onu bölgesel ticaret için stratejik olarak önemli kılıyor. Ülkenin birçok derin su limanına sahip kıyı şeridi, Doğu ve Batı Avrupa arasında taşınan mallar için bir geçiş merkezi rolünü güçlendiriyor.
Estonya Ekonomisi
Estonya, inovasyon, teknoloji ve küresel ticarete açıklıkla yönlendirilen oldukça gelişmiş, yüksek gelirli bir ekonomiye sahiptir. Estonya, vatandaşlar ve devlet arasında çevrimiçi platformlar aracılığıyla sorunsuz etkileşimler sağlayan dijital bir toplum yaratarak dijital inovasyon ve e-yönetim alanında dünya liderleri arasında yer almaktadır. Bu dijital altyapı, Skype gibi şirketlerin Estonya’dan çıkmasıyla gelişen bir girişim ekosistemini de beslemiştir.
Estonya ekonomisine hizmet sektörü hakimdir ve GSYİH’nın büyük bir bölümünü oluşturur. Temel hizmet endüstrileri arasında finansal hizmetler, telekomünikasyon ve BT hizmetleri yer alır. Estonya ayrıca düşük vergileri, mali sorumluluğu ve serbest piyasa ilkelerini vurgulayan liberal bir ekonomik politikadan da faydalanır. Ülke, iş yapma kolaylığı ve ekonomik özgürlük endekslerinde sürekli olarak üst sıralarda yer alır.
Estonya’nın küçük ama modern tarım sektörü süt ürünleri, tahıllar ve patatese odaklanmaktadır. Ülke ayrıca elektronik, makine ve kimyasal ürünler üretmeye odaklanan büyüyen bir endüstriyel tabana sahiptir.
Estonya’daki Başlıca Endüstriler
1. Bilişim Teknolojileri ve Telekomünikasyon
Estonya, dünyanın dijital olarak en gelişmiş toplumlarından biri olarak bilinmektedir. Ülkenin BT sektörü, yüksek eğitimli bir iş gücü ve dijital inovasyona yönelik güçlü hükümet desteğiyle ekonomisine büyük katkıda bulunmaktadır. Yabancıların dünyanın herhangi bir yerinden dijital olarak iş kurmalarına ve işletmelerini yönetmelerine olanak tanıyan Estonya’nın e-ikamet programı uluslararası ilgi görmüştür.
2. Üretim
Üretim, Estonya ekonomisinde özellikle elektronik, makine ve kimya endüstrisinde önemli bir sektördür. Estonya’nın Baltık bölgesindeki stratejik konumu, onu hem Batı hem de Doğu Avrupa’ya endüstriyel üretim ve ihracat için çekici bir yer haline getirir.
3. Tarım
Tarım, GSYİH’nın küçük bir bölümünü oluşturmasına rağmen Estonya’daki kırsal yaşamın temel bir parçasıdır. Temel tarım ürünleri arasında süt ürünleri, tahıllar ve patates bulunur. Estonya’nın organik tarım sektörü de, iç ve dış pazarlarda sürdürülebilir şekilde üretilen gıda ürünlerine olan talebin artmasıyla birlikte büyüyor.
4. Lojistik ve Taşımacılık
Estonya’nın Baltık Denizi’ndeki limanları, lojistik ve ulaştırma hizmetlerinde önemli bir rol oynayarak Avrupa ile Rusya, Finlandiya ve diğer İskandinav ülkeleri gibi ülkeler arasındaki ticareti kolaylaştırmaktadır. Tallinn Limanı, bölgedeki en yoğun kargo limanlarından biridir ve önemli miktarda transit mal taşımaktadır.