Doğu Akdeniz’de bir ada ülkesi olan Kıbrıs, 2004’ten beri Avrupa Birliği’nin (AB) bir üyesidir. AB üyesi bir devlet olarak Kıbrıs, AB dışındaki ülkelerden mal ithal ederken AB Ortak Gümrük Tarifesi’ni (GTM) uygular. Bu birleşik gümrük tarifesi sistemi, Kıbrıs da dahil olmak üzere tüm AB ülkelerinin AB dışındaki ülkelerden giren mallara aynı ithalat vergilerini uygulamasını sağlar. AB içinde ticareti yapılan mallar sıfır tarifeden yararlanır ve Kıbrıs ayrıca Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA), Güney Kore, Kanada ve Japonya gibi AB dışındaki ülkeler ve bölgelerle yapılan tercihli ticaret anlaşmalarından da yararlanır. Ayrıca Kıbrıs, yerel endüstrileri haksız rekabetten korumak için anti-damping ve telafi edici vergiler gibi özel ithalat vergileri uygular.
Kıbrıs’ta Ürün Kategorisine Göre Özel Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Kıbrıs’ta tarım önemli bir sektördür, ancak ülke iç talebi karşılamak için büyük ölçüde ithal tarım ürünlerine bağımlıdır. Tarımsal ithalatlara uygulanan tarifeler, AB Ortak Tarım Politikası (CAP) ve belirli ülkelerden gelen tarım ürünlerine uygulanan tarifeleri azaltan veya ortadan kaldıran tercihli ticaret anlaşmalarından etkilenir.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Hububatlar: Kıbrıs, buğday, mısır ve pirinç gibi tahılları, ürünün kökenine ve işlenmesine bağlı olarak değişen tarifelerle ithal etmektedir.
- Buğday: AB içinden yapılan ithalatlar gümrük vergilerinden muaftır. AB dışından yapılan ithalatlar için gümrük vergileri türe ve işleme aşamasına bağlı olarak sıfırdan %45’e kadar değişmektedir.
- Pirinç: Pirinç ithalatında, işleme seviyesine bağlı olarak AB dışı ülkelere sıfırdan %65’e kadar gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Meyve ve Sebzeler: Akdeniz iklimi nedeniyle Kıbrıs, özellikle sezon dışı aylarda talebi karşılamak için meyve ve sebze ithal etmektedir.
- Turunçgiller (portakal, limon): AB dışından yapılan ithalatlara genellikle %10 ila %16 arasında gümrük vergileri uygulanır, ancak AB’nin ticaret anlaşmaları uyarınca tercihli oranlar uygulanır.
- Domates, salatalık ve yapraklı yeşillikler: Yerel çiftçileri korumak için mevsimsel değişikliklerle tarifeler %8 ile %14 arasında değişmektedir.
- Şeker ve Tatlandırıcılar: Kıbrıs, AB’nin TRQ (Tarife Oranı Kotası) sistemine tabi olan önemli miktarda şeker ithal etmektedir.
- Rafine şeker: Kota dahilinde ithalata sıfır ila %20 oranında gümrük vergisi uygulanırken, kota aşımında ithalata %50’ye varan gümrük vergileri uygulanıyor.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Kıbrıs, yerel üreticileri korumak için yapılandırılmış tarifelerle önemli miktarda et ve kümes hayvanı ithal ediyor.
- Sığır eti ve domuz eti: AB ülkelerinden ithalat için gümrüksüz. AB dışındaki ülkelerden ithalat %12 ila %15 arasında tarifelerle karşı karşıyadır, ancak tercihli ticaret anlaşmaları olan ülkelerden ithalat için daha düşük tarifeler geçerlidir.
- Kümes hayvanları (tavuk ve hindi): İthalatlar, AB dışı ülkelere yönelik TRQ’lar kapsamında belirli miktarlar için tercihli oranlarla %12,9 oranında vergilendirilir.
- Süt Ürünleri: Peynir, tereyağı ve süt tozu gibi süt ürünlerinin ithalatı, yerel üretimi desteklemek amacıyla düzenlenmektedir.
- Süt tozu ve peynir: AB dışından yapılan ithalatlara %15 ila %25 arasında gümrük vergileri uygulanıyor ; ancak Yeni Zelanda, Norveç ve diğer serbest ticaret anlaşması ülkelerinden yapılan ithalatlara gümrük vergilerinde indirim uygulanabilir.
1.3 Özel İthalat Vergileri
Yerel tarımı korumak için Kıbrıs, belirli tarımsal ithalatlara anti-damping vergileri veya koruma önlemleri uygulayabilir. Örneğin Kıbrıs, AB’nin geri kalanıyla birlikte, AB kümes hayvanı çiftçilerini desteklemek için Brezilya’dan gelen kümes hayvanlarına anti -damping vergileri koydu.
2. Endüstriyel Ürünler
Kıbrıs’taki endüstriyel sektör, makine, ekipman ve hammadde gibi ithal endüstriyel mallara büyük ölçüde bağımlı olan imalat, inşaat ve enerjiyi içerir. AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi, AB dışındaki ithalatlar için geçerlidir, AB ve FTA ortaklarından gelen mallar ise gümrüksüz veya indirimli tarifelerden yararlanır.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Kıbrıs, imalat, inşaat ve enerji sektörlerini desteklemek için çok çeşitli makineler ithal ediyor.
- İnşaat makineleri (vinçler, buldozerler): AB dışındaki ülkeler için genellikle %0 ile %2,5 arasında vergi uygulanır ; AB üye ülkeleri için gümrüksüz erişim ve Japonya ve Güney Kore gibi serbest ticaret anlaşması ortakları için ayrıcalıklı muamele uygulanır.
- Üretim ekipmanları: AB dışı ülkelerden yapılan ithalatlarda gümrük vergileri sıfırdan %5’e kadar değişirken, AB’den ve AB-Japonya Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki Japonya gibi ülkelerden yapılan ithalatlarda gümrük vergileri sıfırdır.
- Elektrik Ekipmanları: Jeneratör ve trafo gibi elektrikli makine ve ekipmanlar Kıbrıs’ın altyapı projeleri için olmazsa olmazdır.
- Jeneratörler ve trafolar: Genellikle %2,5 ila %5 arasında vergilendirilir, ancak serbest ticaret anlaşması ortaklarından yapılan ithalatlara indirimli tarifeler uygulanır.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Kıbrıs, motorlu taşıtlar ve otomotiv bileşenleri ithal ediyor ve tarifeler aracın türüne ve menşe ülkesine bağlı. AB’nin motorlu taşıtlara uyguladığı %10’luk tarife AB dışı ülkeler için geçerli olsa da, Güney Kore ve Japonya gibi FTA ortakları için tercihli tarifeler mevcuttur.
- Binek Araçlar: AB ülkelerinden gelen araçlara sıfır gümrük vergisi uygulanıyor.
- AB dışı araçlar: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, ancak Japonya ve Güney Kore’den yapılan ithalatlar ilgili serbest ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır veya azaltılmış tarifelerden yararlanır.
- Ticari Araçlar: Kamyon, otobüs ve diğer ticari araçların ithalatı %10 oranında vergilendirilir ve serbest ticaret anlaşması olan ülkelere tercihli tarifeler uygulanır.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Motor, lastik ve akü gibi araç parçalarının ithalatına %4 ile %10 arasında vergi uygulanmakta olup, serbest ticaret anlaşması bulunan ülkelerden ithal edilen parçalara daha düşük tarifeler veya sıfır tarife uygulanmaktadır.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
AB sanayisini korumak amacıyla, haksız ticaret uygulamalarına karşı Çin ve Hindistan’dan gelen bazı çelik ürünlerine ve otomobil parçalarına anti-damping vergisi getirildi.
3. Tekstil ve Giyim
Kıbrıs, özellikle Asya’dan önemli miktarda tekstil ve giyim eşyası ithal ediyor. AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi, AB dışı tekstil ithalatları için geçerliyken, tercihli ticaret anlaşmaları belirli ülkeler için indirimli tarifeler sağlıyor.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Elyafları ve İplikleri: Kıbrıs, tekstil endüstrisi için pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeler ithal etmektedir.
- Pamuk ve yün: AB dışından yapılan ithalatlarda genellikle %4 ila %8 arasında vergi uygulanırken, AB ve Türkiye ve Pakistan gibi serbest ticaret bölgesi ortaklarından yapılan ithalatlarda sıfır gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Sentetik elyaflar: Gümrük vergileri menşe ülkeye bağlı olarak %6 ile %12 arasında değişmektedir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Konfeksiyon
- Giyim ve Konfeksiyon: İthal edilen giysilere, ticaret anlaşmaları olan ülkelerden gelen ürünlere tercihli muamele uygulanarak makul tarifeler uygulanmaktadır.
- Günlük giyim ve üniformalar: Genellikle %12 ila %18 arasında vergilendirilir, ancak Vietnam ve Bangladeş’ten yapılan ithalatlar AB’nin Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında indirimli tarifelerden yararlanır.
- Lüks ve markalı giysiler: Lüks giysiler %18 ila %20 arasında gümrük vergileriyle karşı karşıya kalabilir, ancak Güney Kore ve Japonya’dan yapılan ithalatlar serbest ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır gümrük vergisinden faydalanabilir.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara, malzemeye ve menşe ülkeye bağlı olarak %8 ile %17 arasında vergi uygulanmaktadır.
- Deri ayakkabılar: Genellikle %17 oranında vergilendirilir , ancak Vietnam ve Güney Kore gibi ülkelerden yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında ithalata indirimli tarifeler uygulanır.
3.3 Özel İthalat Vergileri
Yerel üreticileri korumak için Kıbrıs ve AB, özellikle Çin ve Hindistan’dan gelen bazı tekstil ve giyim ürünlerine, bu ürünlerin piyasa fiyatlarının altında satılması durumunda anti-damping vergisi uygulayabilir.
4. Tüketim Malları
Kıbrıs, elektronik, ev aletleri ve mobilya gibi çeşitli tüketim malları ithal ediyor. Bu ürünlere uygulanan tarifeler genellikle orta düzeyde olup, FTA ülkelerinden gelen mallar için daha düşük veya sıfır tarifeler uygulanıyor.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Kıbrıs, buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi ev aletlerinin çoğunu AB ülkeleri, Çin ve Güney Kore’den ithal ediyor.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %2,5 ila %5 arasında vergi uygulanır, ancak AB ve STA ülkelerinden yapılan ithalatlar gümrüksüzdür.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: AB-Güney Kore STA kapsamında Güney Kore’den yapılan ithalatlarda %5 oranında gümrük vergisi uygulanmakta olup, indirimli oranlar uygulanmaktadır.
- Tüketici Elektroniği: Kıbrıs, televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik ürünleri, menşei ülkeye göre değişen tarifelerle ithal ediyor.
- Televizyonlar: Genellikle %5 oranında vergilendirilir, ancak Japonya ve Güney Kore’den yapılan ithalatlar serbest ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır gümrük vergisinden yararlanır.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: Genellikle sıfır ile %2,5 arasında vergilendirilir , AB ve STA ülkelerinden yapılan ithalatlarda tercihli oranlar uygulanır.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalar, malzemeye ve menşe ülkeye bağlı olarak %4 ile %10 arasında değişen oranlarda gümrük vergilerine tabidir.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %5 ila %10 arasında vergilendirilir, ticaret anlaşmaları kapsamında Vietnam ve Türkiye’den yapılan ithalatlarda oranlar düşürülür.
- Plastik ve metal mobilyalar: AB dışından ithalatlarda %4 ila %8 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Ev Eşyaları: Halı, perde ve ev dekorasyon ürünleri gibi ürünlere genellikle %5 ila %10 oranında vergi uygulanır, ancak Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerden yapılan ithalatlarda GSP kapsamında daha düşük tarifeler uygulanır.
4.3 Özel İthalat Vergileri
AB, haksız rekabeti önlemek amacıyla Çin gibi ülkelerden gelen bazı mobilya ve ev eşyası kategorilerine anti-damping vergisi uyguluyor.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Kıbrıs, enerji ihtiyaçlarını karşılamak için büyük miktarda enerji ürünü, özellikle petrol ve doğal gaz ithal ediyor. Enerji ithalatındaki tarifeler genellikle enerji güvenliğini ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişi desteklemek için düşüktür.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Kıbrıs, özellikle Rusya, Ortadoğu ve komşu ülkelerden petrol ürünleri ithal etmektedir.
- Ham petrol: Genellikle AB enerji politikalarına uygun olarak sıfır tarifeye tabidir.
- Benzin ve dizel: Genellikle %2,5 ila %4 arasında vergi uygulanır; ticaret anlaşmaları kapsamında Norveç ve Rusya’dan yapılan ithalatlarda daha düşük tarifeler uygulanır.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Rafine ürünlere %3 ila %5 oranında vergi uygulanırken, komşu ülkelerden yapılan ithalatlarda indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Kıbrıs, AB’nin geri kalanı gibi, güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarına sıfır gümrük vergisi uygulayarak yenilenebilir enerjinin kullanımını teşvik ediyor.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Kıbrıs, uygun fiyatlı sağlık hizmetlerine erişimi önceliklendiriyor ve bu nedenle, halkın karşılayabilmesi ve erişebilmesi için temel ilaçlar ve tıbbi ekipmanlara uygulanan tarifeler düşük tutuluyor veya sıfırlanıyor.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Hayat kurtarıcı ilaçlar da dahil olmak üzere temel ilaçlar, AB’nin genel tarife rejimi kapsamında genellikle sıfır tarifeye tabidir. Temel olmayan ilaç ürünleri %2 ila %5 arasında tarifelerle karşı karşıya kalabilir, ancak serbest ticaret anlaşmaları olan ülkelerden yapılan ithalatlara düşük tarifeler uygulanır.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipmanlar: Tanı aletleri, cerrahi aletler ve hastane yatakları gibi tıbbi cihazlar, ürünün gerekliliğine ve menşe ülkesine bağlı olarak genellikle sıfır gümrük vergisine veya düşük gümrük vergilerine (%2 ila %5) tabidir.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
7.1 Tercihli Olmayan Ülkeler İçin Özel Vergiler
Kıbrıs, AB ile uyumlu olarak, tercihli olmayan ülkelerden yapılan belirli ithalatlara anti-damping vergileri ve telafi edici vergiler uygular. Bu vergiler, AB endüstrilerini damping veya sübvansiyon gibi haksız ticaret uygulamalarından korur. Örneğin, Çin ve Hindistan gibi ülkelerden gelen çelik ürünleri ve tekstiller genellikle bu tür önlemlere tabidir.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- AB Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA’lar): AB’nin bir parçası olarak Kıbrıs, AB içinde ticareti yapılan çoğu mala gümrüksüz erişimden yararlanır. Ayrıca Kıbrıs, AB’nin STA’ları kapsamında Japonya, Güney Kore, Kanada ve Vietnam gibi ülkelerle ticareti yapılan mallarda azaltılmış veya sıfır tarifelerden yararlanır.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): GSP kapsamında Kıbrıs, Hindistan, Pakistan ve Bangladeş gibi gelişmekte olan ülkelerden yapılan bazı ithalatlarda indirimli tarifelerden yararlanmaktadır.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Kıbrıs Cumhuriyeti
- Başkent: Lefkoşa
- En Büyük Şehirler:
- Lefkoşa (başkent ve en büyük şehir)
- Limasol
- Larnaka
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 28.000 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 1,2 milyon (2023 tahmini)
- Resmi Diller: Yunanca, Türkçe
- Para Birimi: Euro (EUR)
- Konum: Kıbrıs , Doğu Akdeniz’de, Türkiye’nin güneyinde ve Suriye’nin batısında yer almaktadır.
Kıbrıs Coğrafyası
Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de bulunan ve 9.251 kilometrekarelik bir alanı kaplayan bir ada ülkesidir. Ülke, stratejik konumu, çeşitli manzaraları ve zengin tarihiyle bilinir.
- Kıyı Şeridi: Kıbrıs, kumlu plajları, kayalık kıyıları ve popüler turistik yerleri ile 648 kilometreden fazla uzanan bir kıyı şeridine sahiptir.
- Dağlar: Trodos Dağları adanın orta ve güneybatı kesimine hakimdir ve en yüksek noktası 1.952 metre yüksekliğindeki Olimpos Dağı’dır.
- İklim: Kıbrıs’ta sıcak ve kurak yazlar ve ılık ve yağışlı kışlarla karakterize edilen Akdeniz iklimi hakimdir.
Kıbrıs Ekonomisi
Kıbrıs, hizmetlere, ticarete ve turizme büyük ölçüde bağımlı, küçük ama oldukça gelişmiş bir ekonomiye sahiptir. Ülkenin ekonomisi, güçlü bir finansal hizmetler sektörü, büyüyen bir nakliye endüstrisi ve özellikle Akdeniz kıyı şeridi boyunca turizme önemli bir odaklanma ile karakterize edilir.
1. Turizm
Turizm, Kıbrıs ekonomisinin en önemli sektörlerinden biridir ve GSYİH ve istihdama önemli ölçüde katkıda bulunur. Adanın zengin kültürel mirası, güzel plajları ve sıcak Akdeniz iklimi her yıl milyonlarca turisti kendine çekmektedir.
2. Nakliye ve Denizcilik Hizmetleri
Kıbrıs, büyük bir gemi siciline ve gelişen bir denizcilik hizmetleri sektörüne sahip dünyanın önde gelen denizcilik merkezlerinden biridir. Kıbrıs Denizcilik Endüstrisi, gemi yönetimi ve deniz sigortası gibi hizmetler sunarak ulusal ekonomiye önemli katkıda bulunmaktadır.
3. Finansal Hizmetler
Bankacılık, sigortacılık ve yatırım yönetimi de dahil olmak üzere finansal hizmetler sektörü, Kıbrıs ekonomisinin kritik bir bileşenidir. Ülke, özellikle AB ve Akdeniz bölgesinde faaliyet göstermeyi hedefleyen işletmeler için bölgesel bir finans merkezi olarak kendini kanıtlamıştır.
4. Enerji
Kıbrıs, özellikle Doğu Akdeniz’de bulunan açık deniz doğal gaz yataklarında enerji sektöründeki fırsatları araştırıyor. Enerji altyapısının geliştirilmesi ve doğal gaz rezervlerinin keşfi, gelecekteki ekonomik büyüme için önemli bir potansiyel taşıyor.
5. Tarım
Tarım genel ekonomide daha küçük bir rol oynasa da kırsal alanlar için önemini korumaktadır. Başlıca ürünler arasında patates, turunçgiller, üzümler ve zeytinler yer almaktadır. Tarım sektörü Ortak Tarım Politikası (CAP) kapsamındaki AB sübvansiyonları ile desteklenmektedir.