Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin, küresel bir ticaret merkezi olarak kendini kanıtlamıştır. Gümrük tarife rejimi oldukça yapılandırılmıştır ve hem belirli endüstrilere yönelik korumacı politikalarını hem de uluslararası ticaretin serbestleştirilmesine olan bağlılığını yansıtır. Çin, Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) yönergeleri altında faaliyet göstermektedir, ancak ürün kategorilerine, menşe ülkeye ve tercihli ticaret anlaşmalarına bağlı olarak değişen kendi gümrük tarife sistemini de sürdürmektedir. Dünyanın en büyük nüfusuna ve hızla büyüyen bir orta sınıfa sahip olan Çin, hammadde, endüstriyel mallar, tüketici ürünleri ve tarım ürünlerinin önemli bir ithalatçısıdır. Çin’in ASEAN, Yeni Zelanda, Avustralya, Şili ve diğerleri gibi ülkelerle yaptığı kapsamlı serbest ticaret anlaşmaları (STA’lar), birçok ithal mal üzerinde azaltılmış tarifeler veya sıfır tarifeler sunmaktadır. Ayrıca Çin, yerel endüstrileri korumak için anti-damping ve telafi edici vergiler gibi özel ithalat vergileri uygulamaktadır.
Çin’de Ürün Kategorisine Göre Özel Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Çin’in büyük ve çeşitli bir tarım sektörü olmasına rağmen, iç talebi karşılamak için soya fasulyesi, tahıllar ve et gibi belirli ürünler için ithalata bağımlı kalmaya devam ediyor. Çin, serbest ticaret anlaşmaları olan ülkelerden ithalata daha düşük tarifelerle tarımsal ithalatı düzenlemek için bir dizi tarife ve tarife oranı kotası (TRQ) uyguluyor.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Tahıllar: Çin, buğday, pirinç ve mısır dahil olmak üzere tahıl ve tahılların büyük bir ithalatçısıdır. Bu ürünler, belirli bir miktarın düşük veya sıfır tarifelerle ithal edilmesine izin veren TRQ’lara tabidir, kota aşımı ithalatları ise daha yüksek tarifelerle karşı karşıyadır.
- Buğday: TRQ kapsamında ithalat %1 oranında vergilendirilirken, kota aşımı durumunda %65 oranında gümrük vergisi uygulanıyor.
- Pirinç: Buğdayda olduğu gibi, TRQ içindeki pirinç ithalatı %1 oranında vergilendirilirken, kota aşımı ithalatı %65 oranında gümrük vergisine tabidir.
- Mısır: Kota dahilindeki mısır ithalatına %1 oranında gümrük vergisi uygulanırken, kota aşımına uğrayan ithalata %65 oranında vergi uygulanıyor.
- Meyve ve Sebzeler: Çin, çok çeşitli meyve ve sebze ithal ediyor; gümrük oranları, ürün türüne ve menşe ülkeye göre değişiyor.
- Muz ve turunçgiller: Genellikle %10 ila %12 arasında vergilendirilir, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli oranlar uygulanır.
- Yapraklı sebzeler ve kök sebzeler: Mevsimine ve menşeine bağlı olarak %10 ila %13 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Şeker ve Tatlandırıcılar: Çin, rafine şekeri tahıllara benzer bir sistem olan TRQ kapsamında ithal ediyor.
- Rafine şeker: Kota dahilindeki ithalata %15 oranında vergi uygulanırken, kota aşımında ithalata %50 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Çin, özellikle domuz eti, sığır eti ve kümes hayvanları olmak üzere et ürünlerinin önemli bir ithalatçısıdır. Et ürünlerine uygulanan tarifeler, kaynak ülkeye göre değişir ve serbest ticaret anlaşmaları olan ülkeler için daha düşük tarifeler uygulanır.
- Domuz Eti: İthalatlar genellikle %8 oranında vergilendirilir, ancak Şili ve Yeni Zelanda’dan yapılan ithalatlar gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Sığır eti: Tarifeler %12 ile %20 arasında değişiyor. Avustralya gibi serbest ticaret anlaşması olan ülkeler için daha düşük tarifeler uygulanıyor.
- Kümes hayvanları: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, Tayland ve Brezilya’dan yapılan ithalatlarda ise belirli ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli oranlar uygulanır.
- Süt Ürünleri: Çin, iç talebi karşılamak için süt tozu, tereyağı ve peynir gibi çeşitli süt ürünleri ithal ediyor.
- Süt tozu: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, ancak Yeni Zelanda ve Avustralya’dan yapılan ithalatlar serbest ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır gümrük vergisinden yararlanır.
- Peynir ve tereyağı: Avustralya ve Yeni Zelanda ile yapılan serbest ticaret anlaşmaları kapsamında %12 oranında gümrük vergisi uygulanmakta olup, gümrük vergileri düşürülmüş veya sıfırlanmıştır.
1.3 Özel İthalat Vergileri
Çin, yerel çiftçileri korumak için belirli tarım ürünlerine anti-damping vergileri uygular. Örneğin, Brezilya’dan gelen kümes hayvanlarına uygulanan anti -damping vergileri, düşük fiyatlı ithalatların yerel üreticileri zayıflatmasını önlemek için uygulanmıştır.
2. Endüstriyel Ürünler
Çin, gelişen inşaat, imalat ve teknoloji sektörlerini desteklemek için makine, ekipman ve hammaddeler de dahil olmak üzere çok çeşitli endüstriyel mallar ithal ediyor. Endüstriyel mallara uygulanan tarifeler, özellikle Çin ile STA imzalayan ülkeler için genellikle düşüktür.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Çin, imalat sektörünü desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Makine ithalatının çoğu, özellikle ticaret anlaşmaları olan ülkeler için düşük tarifelerden faydalanıyor.
- İnşaat makineleri (vinçler, buldozerler): Genellikle %3 ila %5 arasında vergilendirilir, ASEAN, Yeni Zelanda ve Avustralya ithalatları için gümrüksüz erişim vardır.
- Üretim ekipmanları: Gümrük vergileri %0 ile %5 arasında değişmekte olup, serbest ticaret anlaşmaları kapsamındaki ülkelerden yapılan ithalatlarda daha düşük veya sıfır gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Elektrik Ekipmanları: Jeneratörler ve endüstriyel elektronikler gibi elektrikli makine ve ekipmanlar, Çin’in altyapı projeleri ve teknoloji sektörü için olmazsa olmazdır.
- Jeneratörler ve trafolar: Genellikle %2 ile %6 arasında vergilendirilir, Japonya ve Güney Kore gibi serbest ticaret anlaşması ülkeleri için daha düşük tarifeler uygulanır.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Çin, özellikle lüks otomobiller ve elektrikli araçlar olmak üzere motorlu taşıtlarının ve otomotiv bileşenlerinin önemli bir bölümünü ithal ediyor. Araçlar için tarife yapısı, yerel otomobil üreticilerini korurken Almanya, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerle ticareti kolaylaştırmak için tasarlanmıştır.
- Binek Araçlar: Binek araçlara uygulanan ithalat vergileri, aracın türüne ve menşe ülkesine göre değişmektedir.
- Lüks araçlar: Genellikle %15 oranında vergilendirilir, ancak Almanya ve Japonya’dan gelen araçlar belirli ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli oranlardan yararlanabilir.
- Elektrikli araçlar (EA): Çin, yeşil teknolojilerin benimsenmesini teşvik etmek için elektrikli araç ithalatına indirimli tarifeler sunuyor ; bazı EA’lara %0 ile %5 arasında düşük tarifeler uygulanıyor.
- Ticari Araçlar: Kamyon, otobüs ve diğer ticari araçların ithalatına %8 ile %15 arasında vergi uygulanırken, serbest ticaret anlaşması olan ülkelere daha düşük oranlarda vergi uygulanmaktadır.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Motorlar, lastikler ve aküler dahil olmak üzere araç parçalarının ithalatı genellikle %6 ila %10 oranında vergilendirilir, ancak serbest ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli tarifeler uygulanır.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
Çin, Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerden gelen çelik ve otomobil parçalarının belirli kategorilerine, yerli üreticileri haksız rekabetten korumak için anti-damping vergileri koydu. Bu vergiler, genel tarife oranlarına ek olarak uygulanır.
3. Tekstil ve Giyim
Çin, tekstil üretiminde küresel bir liderdir ancak yine de önemli miktarda tekstil ve giyim, özellikle de yüksek kaliteli kumaşlar ve markalı giysiler ithal etmektedir. Tekstil ürünleri için tarife yapısı, Çin’in tüketici talebini yerel tekstil üreticilerinin korunmasıyla dengeleme çabalarını yansıtmaktadır.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Elyafları ve İplikleri: Çin, tekstil ve hazır giyim endüstrilerini desteklemek için pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeleri ithal ediyor.
- Pamuk ve yün: Genellikle %1 ila %6 arasında vergilendirilir ve ASEAN, Yeni Zelanda ve Avustralya’dan serbest ticaret anlaşmaları kapsamında yapılan ithalatlarda gümrüksüz erişim sağlanır.
- Sentetik elyaflar: Gümrük vergileri, menşe ülkeye ve özel ticaret anlaşmalarına bağlı olarak %3 ile %6 arasında değişmektedir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Giyim Eşyaları
- Giyim ve Konfeksiyon: İthal edilen giysiler orta düzeyde tarifelere tabidir, ancak Çin, serbest ticaret bölgesi ülkelerinden yapılan ithalat için tercihli tarifeler sunmaktadır.
- Günlük giyim ve üniformalar: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, ancak Vietnam, Endonezya ve Bangladeş’ten yapılan ithalatlar daha düşük tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Lüks ve markalı giysiler: Üst düzey giysilere %12 ila %25 arasında gümrük vergisi uygulanır, ancak belirli ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli oranlar uygulanır.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara %12 ila %25 arasında vergi uygulanıyor ve ASEAN, Japonya ve Güney Kore’den yapılan ithalatlarda serbest ticaret anlaşmaları kapsamında daha düşük tarifeler uygulanıyor.
3.3 Özel İthalat Vergileri
Çin, kendi tekstil sektörünü düşük fiyatlı ithalattan korumak için Vietnam ve Endonezya gibi ülkelerden gelen bazı tekstil ve ayakkabı kategorilerine anti-damping vergileri koydu.
4. Tüketim Malları
Çin, elektronik, ev aletleri ve lüks ürünler de dahil olmak üzere çok çeşitli tüketici malları ithal ediyor. Bu ürünlerdeki tarife oranları, ürün türüne ve menşe ülkesine göre değişirken, birçok mal Çin’in STA’ları nedeniyle azaltılmış tarifelerden faydalanıyor.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Çin, buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi büyük ev aletlerinin çoğunu Amerika Birleşik Devletleri, Güney Kore ve Japonya gibi ülkelerden ithal ediyor. Gümrük vergileri genellikle ticaret anlaşmaları nedeniyle düşüktür.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %5 ila %10 arasında vergilendirilir, ASEAN ve Güney Kore’den yapılan ithalatlarda gümrüksüz erişim vardır.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: Menşei ülkeye bağlı olarak %5 ile %8 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Tüketici Elektroniği: Televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik cihazlar Çin’de temel ithalat kalemleri arasında yer alıyor ve ticaret anlaşmaları nedeniyle gümrük vergileri genellikle düşük.
- Televizyonlar: Genellikle %8 oranında vergilendirilir, ancak Güney Kore ve Japonya’dan yapılan ithalatlar genellikle gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: Genellikle %0 ile %5 arasında vergi uygulanır, özellikle Güney Kore, Japonya ve ASEAN’dan yapılan ithalatlarda.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalar, %10 ila %15 arasında değişen tarifelere tabidir ve Yeni Zelanda, Avustralya ve ASEAN’dan yapılan ithalatlar için gümrüksüz erişim mevcuttur.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %12 ila %15 arasında vergilendirilir, serbest ticaret anlaşmaları ülkeleri için tarifeler düşürülür.
- Plastik ve metal mobilyalar: Ticaret anlaşmasına bağlı olarak %8 ile %12 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Ev Eşyaları: Halı, perde ve ev dekorasyonu gibi ürünlere genellikle %10 ila %15 oranında vergi uygulanır, ancak serbest ticaret ülkelerinden yapılan ithalatlar genellikle daha düşük tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
4.3 Özel İthalat Vergileri
Çin, yerli üreticileri haksız rekabetten korumak için Vietnam ve Malezya’dan ithal edilen belirli mobilya kategorilerine anti-damping vergisi koydu.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Çin, enerji ihtiyaçları, özellikle petrol ürünleri ve enerjiyle ilgili ekipmanlar için ithalata oldukça bağımlıdır. Bu ithalatlara uygulanan tarifeler, ülkenin büyüyen enerji sektörünü ve altyapı gelişimini desteklemek için genellikle düşüktür.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Çin, özellikle Orta Doğu, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’nden petrol ürünleri ithal ediyor. Bu ürünlere uygulanan tarifeler, uygun fiyatlı yakıt fiyatlarını korumak için genellikle düşüktür.
- Ham petrol: Genellikle sıfır tarifeye tabidir.
- Benzin ve dizel: Genellikle kaynağa bağlı olarak %1 ile %6 arasında vergilendirilir.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Rafine ürünlere genellikle %5 oranında vergi uygulanır , ancak Rusya ve Kazakistan ile yapılan ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli tarifeler uygulanır.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Çin, yenilenebilir enerji alanında dünya lideridir ve sektörü desteklemek için güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarının ithalatına sıfır gümrük vergisi uygulamaktadır.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Çin, uygun fiyatlı sağlık hizmetlerine erişimi önceliklendiriyor ve bu nedenle halkın karşılayabilmesi ve erişebilmesi için temel ilaçlar ve tıbbi ekipmanlara uygulanan tarifeler düşük tutuluyor veya sıfırlanıyor.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Hayat kurtarıcı ilaçlar da dahil olmak üzere temel ilaçlar, Çin’in genel tarife rejimi kapsamında genellikle sıfır tarifeye tabidir. Temel olmayan ilaç ürünleri, İsviçre ve Almanya gibi FTA ülkelerinden yapılan ithalatlara uygulanan azaltılmış veya sıfır tarifelerle %5 oranında tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipmanlar: Tanı aletleri, cerrahi aletler ve hastane yatakları gibi tıbbi cihazlar, ürünün gerekliliğine ve menşe ülkesine bağlı olarak genellikle sıfır gümrük vergisine veya düşük gümrük vergilerine (%3 ila %5) tabidir.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
7.1 Serbest Ticaret Anlaşması Olmayan Ülkelere Yönelik Özel Vergiler
Çin, ürün dampingi yaptığı veya haksız sübvansiyonlar sağladığı tespit edilen ülkelerden yapılan belirli ithalatlara anti-damping vergileri ve telafi edici vergiler uygular. Örneğin Çin, kendi yerel çelik endüstrisini korumak için Japonya ve Güney Kore’den gelen çelik ürünlerine anti-damping vergileri uyguladı.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- Çin-ASEAN Serbest Ticaret Anlaşması (CAFTA): Çin ile ASEAN ülkeleri arasında ticareti yapılan çoğu mala gümrüksüz erişim sağlıyor.
- Çin-Avustralya Serbest Ticaret Anlaşması (ChAFTA): Çin ile Avustralya arasında ticaret yapılan mallara, özellikle tarım ve sanayi ürünlerine, indirimli veya sıfır tarifeler uygulanmasını öngörüyor.
- Çin-Yeni Zelanda Serbest Ticaret Anlaşması (NZCFTA): Çin ile Yeni Zelanda arasında ticareti yapılan çok çeşitli ürünlere, özellikle süt ürünleri ve keresteye uygulanan tarifeleri azaltır veya ortadan kaldırır.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Çin Halk Cumhuriyeti
- Başkent: Pekin
- En Büyük Şehirler:
- Pekin (başkent ve siyasi merkez)
- Şanghay (en büyük şehir ve finans merkezi)
- Chongqing (Batı Çin’de hızla büyüyen bir şehir)
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 12.500 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 1,4 milyar (2023 tahmini)
- Resmi Dil: Standart Çince (Mandarin)
- Para Birimi: Çin Yuanı (CNY veya RMB)
- Konum: Çin, Rusya, Hindistan, Moğolistan, Kazakistan ve Kore Yarımadası da dahil olmak üzere 14 ülkeyle komşu olan Doğu Asya’da yer almaktadır.
Çin’in Coğrafyası
Çin, yaklaşık 9,6 milyon kilometrekarelik alanıyla dünyanın üçüncü büyük ülkesidir. Coğrafyası, geniş çöllerden ve dağlardan verimli ovalara ve büyük nehir sistemlerine kadar oldukça çeşitlidir.
- Dağlar: Himalayalar, dünyanın en yüksek zirvesi olan Everest Dağı’nı da içeren Çin’in güneybatı sınırını oluşturur.
- Çöller: Gobi Çölü Çin’in kuzeyine uzanırken, Taklamakan Çölü ise kuzeybatıda yer alır.
- Nehirler: Başlıca nehirleri arasında tarım, ulaşım ve hidroelektrik enerji açısından hayati önem taşıyan Yangtze Nehri, Sarı Nehir ve İnci Nehri yer alır.
Çin Ekonomisi
Çin, son birkaç on yılda hızlı bir ekonomik büyüme yaşadı ve kendini dünyanın ikinci büyük ekonomisine dönüştürdü. Hizmetler, tarım ve endüstriyel sektörlerinden önemli katkılarla üretim, ticaret ve teknolojik inovasyon için küresel bir merkez haline geldi.
1. Üretim ve Sanayi
Çin, elektronikten makineye, tekstilden otomobile kadar geniş bir yelpazede mal üreten dünyanın en büyük üreticisidir. Üretim sektörü ülkenin GSYİH’sinin önemli bir bölümünü oluşturur ve endüstriyel malların önemli bir ihracatçısı olmaya devam etmektedir.
2. Tarım
Tarım, pirinç, buğday, mısır ve soya fasulyesi gibi başlıca ürünlerle Çin ekonomisinde hayati bir sektör olmaya devam ediyor. Ülke ayrıca meyve, sebze, domuz eti ve balık üretiminde de önde gelen bir üreticidir, ancak yine de iç talebi karşılamak için belirli tarım ürünlerinden büyük miktarlarda ithal etmektedir.
3. Teknoloji ve Yenilik
Çin, özellikle yapay zeka, yenilenebilir enerji, telekomünikasyon ve e-ticaret gibi alanlarda teknoloji ve inovasyonda küresel bir lider olarak ortaya çıktı. Huawei, Tencent ve Alibaba gibi Çinli şirketler küresel teknoloji devleri haline geldi.
4. Enerji
Çin, hem fosil yakıtlara hem de yenilenebilir enerjiye önemli yatırımlar yapan dünyanın en büyük enerji tüketicisidir. Güneş panelleri, rüzgar türbinleri ve elektrikli araçların önde gelen üreticisi olmasının yanı sıra, aynı zamanda petrol ve doğal gazın da önemli bir ithalatçısıdır.