Batı Afrika’da denize kıyısı olmayan bir ülke olan Burkina Faso, sınırlı üretim tabanı ve tarıma dayalı ekonomisi nedeniyle iç ihtiyaçlarını karşılamak için büyük ölçüde ithalata güvenmektedir. Batı Afrika Ekonomik ve Para Birliği (WAEMU) ve Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu’nun (ECOWAS) bir üyesi olan Burkina Faso, birliğin dışından ithal edilen ürünlere tek tip tarife oranları uygulayan Ortak Dış Tarife (CET) sistemini takip eder. Bu CET, yerel endüstrileri korumak, bölgesel ticareti teşvik etmek ve hükümet geliri oluşturmak için tasarlanmıştır. Ülkenin tarife yapısı, ürün türüne bağlı olarak değişir ve temel ithalatlara uygun fiyatlı erişim sağlarken yerel tarım ve endüstriyel mal üretimini teşvik etmek için belirli vergiler uygulanır.
Burkina Faso’da Ürün Kategorisine Göre Özel Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Burkina Faso ekonomisinde nüfusun büyük bir bölümünü istihdam ederek hayati bir rol oynar. Ancak, çevresel kısıtlamalar nedeniyle ülke çeşitli gıda ürünleri için ithalata bağımlıdır. Hükümet, gıda güvenliğini sağlarken yerel çiftçileri korumak için tarımsal ithalatlara ılımlı tarifeler uygular.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Tahıllar: Burkina Faso, yerel üretimi desteklemek için pirinç, buğday ve mısır gibi tahılların önemli miktarlarını ithal ediyor. Bu ithalatlardaki tarifeler, talebe ve yerel bulunabilirliğe bağlı olarak değişiyor.
- Pirinç: Genellikle WAEMU Ortak Dış Tarife kapsamında %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
- Buğday ve mısır: Genellikle %5 ila %10 arasında gümrük vergilerine tabidir, yerel kıtlık dönemlerinde oranlar düşürülür.
- Meyve ve Sebzeler: Burkina Faso, özellikle düşük sezonda iç talebi karşılamak için çok çeşitli meyve ve sebze ithal ediyor.
- Turunçgiller (portakal, limon): Genellikle %10 oranında vergilendirilir.
- Domates ve soğan: Mevsime ve yerel tedarik seviyelerine bağlı olarak %5 ila %15 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Şeker ve Tatlandırıcılar: Burkina Faso şekerinin çoğunu ithal ediyor ve bu ithalat, yerel şeker endüstrisini korumayı amaçlayan tarifelere tabidir.
- Rafine şeker: Genellikle %20 oranında vergilendirilir.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Ülke, et ve kümes hayvanlarının bir kısmını ithal ediyor ve yerel hayvancılık çiftçilerini korumak için bunlara ılımlı tarifeler uygulanıyor.
- Sığır eti ve domuz eti: Genellikle %15 ila %20 oranında gümrük vergilerine tabidir.
- Kümes hayvanları (tavuk ve hindi): Genellikle %15 oranında vergilendirilir.
- Balık ve Deniz Ürünleri: Balık ve deniz ürünleri ithalatı, yerel balıkçılığı desteklerken uygun fiyatlı protein kaynaklarına erişimi garanti altına alan tarifelere tabidir.
- Dondurulmuş balık: Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Süt Ürünleri: Burkina Faso süt, tereyağı ve peynir dahil olmak üzere önemli miktarda süt ürünü ithal ediyor. Bu ürünler yerel süt üretimini korumak için ılımlı tarifelere tabidir.
- Süt tozu: Genellikle %5 oranında vergilendirilir.
- Tereyağı ve peynir: Genellikle %10 ile %20 arasında değişen gümrük vergileriyle karşı karşıyadır.
1.3 Özel İthalat Vergileri
ECOWAS ve WAEMU üyesi olarak Burkina Faso, diğer üye ülkelerden gelen tarımsal ithalatlarda gümrüksüz veya indirimli tarifelerden yararlanır. WAEMU üyesi olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar, tercihli olmayan ticaret ortakları için tekdüze oranlar uygulayan Ortak Dış Tarife (CET) ile karşı karşıyadır.
2. Endüstriyel Ürünler
Burkina Faso’nun endüstriyel sektörü hala gelişmektedir ve ülke yerel endüstrileri desteklemek için makine ve inşaat malzemeleri gibi çok çeşitli endüstriyel mallar ithal etmektedir. Endüstriyel mallara uygulanan tarifeler, temel ekipman ve hammaddelerin uygun fiyatlı kalmasını sağlarken yerel endüstriyel gelişimi teşvik etmek için yapılandırılmıştır.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Makinelere uygulanan tarifeler, özellikle inşaat ve imalat gibi sektörlerde endüstriyel büyümeyi teşvik etmek amacıyla nispeten düşüktür.
- İnşaat makineleri (ekskavatörler, buldozerler): Genellikle %0 ile %5 arasında vergilendirilir.
- Üretim ekipmanları: İthalat vergileri genellikle ekipman türüne bağlı olarak %0 ile %10 arasında değişmektedir.
- Elektrik Ekipmanları: Jeneratörler ve trafolar gibi elektrikli makine ve ekipmanlar Burkina Faso’nun büyüyen enerji ve altyapı sektörleri için olmazsa olmazdır. Bu ithalatlar genellikle düşük tarifelerle karşı karşıyadır.
- Elektrikli makineler: Genellikle %5 ila %10 arasında vergilendirilir.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Burkina Faso, hem kişisel hem de ticari kullanım için motorlu taşıtlarının çoğunu ithal ediyor. Bu ithalatlara uygulanan tarifeler, araç türüne, motor boyutuna ve çevresel etkiye göre değişiyor.
- Binek Araçlar: Otomobillerdeki ithalat vergileri, motor hacmine ve araç türüne göre değişmektedir.
- Küçük binek araçlar (1.500 cc altı): Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Lüks otomobiller ve SUV’lar: Genellikle %20 ila %30 oranında daha yüksek tarifelere tabidir.
- Ticari Araçlar: Kamyonlar, otobüsler ve diğer ticari araçlar ülkenin lojistik ve ulaşım altyapısı için olmazsa olmazdır. Bu araçlar için tarifeler, aracın boyutuna ve amacına bağlı olarak %5 ile %20 arasında değişmektedir.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Motor, lastik ve akü gibi araç parçalarına genellikle %5 ila %15 oranında vergi uygulanırken, toplu taşımada veya endüstride kullanılan temel parçalar için daha düşük oranlar uygulanmaktadır.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
WAEMU üye ülkelerinden ithal edilen endüstriyel mallar, bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır tarife avantajından yararlanır. Çin ve Amerika Birleşik Devletleri gibi tercihli olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar, WAEMU bölgesi dışından ithal edilen endüstriyel ürünlere standart tarifeler uygulayan Ortak Dış Tarife (CET) sistemine tabidir.
3. Tekstil ve Giyim
Burkina Faso’daki tekstil ve giyim endüstrisi sınırlıdır ve ülke önemli miktarda tekstil ve giyim ürünü ithal etmektedir. Tarifeler, ithal giyim ürünlerine uygun fiyatlı erişim sağlarken yerel giyim üretimini teşvik etmek için tasarlanmıştır.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Hammaddeleri: Burkina Faso, yerel tekstil üretimini desteklemek için pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeler ithal ediyor. Bu ithalatlar, endüstriyel gelişmeyi teşvik etmek için nispeten düşük tarifelerle karşı karşıya.
- Pamuk ve yün: Genellikle %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
- Sentetik elyaflar: Malzemeye bağlı olarak gümrük vergileri %5 ile %15 arasında değişmektedir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Giyim Eşyaları
- Giyim ve Konfeksiyon: İthal giysilere, özellikle yeni gelişen tekstil sektöründe, yerel giyim üreticilerini korumak amacıyla makul tarifeler uygulanıyor.
- Günlük giyim ve üniformalar: Genellikle %15 ila %20 oranında vergilendirilir.
- Lüks ve markalı giyim: Lüks giyimde gümrük vergileri %30’a kadar çıkabilir.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara genellikle malzeme ve tasarıma bağlı olarak %10 ila %20 arasında vergi uygulanır.
3.3 Özel İthalat Vergileri
Burkina Faso, ECOWAS ve WAEMU üye ülkelerinden ithal edilen tekstil ve giyim eşyalarında azaltılmış tarifelerden veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır. Çin ve Hindistan gibi tercihli olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar Ortak Dış Tarife’ye (CET) tabidir.
4. Tüketim Malları
Burkina Faso, elektronik, ev aletleri ve mobilya gibi çok çeşitli tüketim malları ithal ediyor. Bu mallara uygulanan tarifeler, temel ürünlere daha düşük tarifeler ve lüks ürünlere daha yüksek tarifeler uygulanarak çeşitlilik gösteriyor.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi büyük ev aletleri, uygun fiyat ve yerel pazar koruması arasında denge sağlamak amacıyla makul tarifelere tabidir.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %15 ila %20 oranında vergilendirilir.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: %15 ile %25 arasında tarifeye tabidir.
- Tüketici Elektroniği: Televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik cihazlar temel ithalat kalemleridir ve piyasayı düzenlemek için gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Televizyonlar: Genellikle %10 oranında vergilendirilir.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: İthalat vergileri genellikle %5 ile %10 arasında değişmektedir.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalar, malzeme ve tasarıma bağlı olarak %10 ile %20 arasında değişen oranlarda gümrük vergilerine tabidir.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %15 ila %20 oranında vergilendirilir.
- Plastik ve metal mobilyalar: %10 ila %15 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Ev Eşyaları: Halı, perde, ev dekorasyon ürünleri gibi ürünlere genellikle %10 ila %15 oranında vergi uygulanır.
4.3 Özel İthalat Vergileri
WAEMU ve ECOWAS ülkelerinden ithal edilen tüketim malları, bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında azaltılmış tarifelerden veya gümrüksüz statüden yararlanır. Çin ve Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere tercihli olmayan ülkelerden ithal edilen mallar, Ortak Dış Tarife (CET) sistemi kapsamında uygulanan standart tarifelere tabidir.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Burkina Faso, ülke önemli bir yerel üretim eksikliğinden dolayı enerji ihtiyacının çoğunu, özellikle petrol ürünlerini ithal ediyor. Hükümet, altyapı geliştirme için gelir elde ederken uygun fiyatlılığı garantilemek için enerji ithalatına tarifeler uyguluyor.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Petrol ürünleri üzerindeki tarifeler, tüketiciler ve işletmeler için uygun yakıt fiyatlarını korumak amacıyla nispeten düşüktür. Tarifeler genellikle %0 ile %5 arasında değişmektedir.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Dizel, gazyağı ve havacılık yakıtı, kullanım ve menşeine bağlı olarak %5 ila %10 arasında düşük tarifelere tabidir.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Burkina Faso, yenilenebilir enerji kullanımını teşvik etmek amacıyla güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarına sıfır tarife veya düşük tarifeler uygulayarak ülkenin sürdürülebilir enerji kaynaklarına geçişini destekliyor.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Burkina Faso için uygun fiyatlı sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması bir önceliktir ve bu nedenle, halkın karşılayabilmesi ve erişebilmesi için temel ilaçlar ve tıbbi ekipmanlara uygulanan tarifeler düşük tutulmaktadır.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Temel ilaçlar genellikle uygun fiyatlılık ve erişilebilirliği sağlamak için sıfır tarifelere veya düşük tarifelere (%5 ila %10) tabidir. Temel olmayan ilaç ürünleri %10 ila %15 tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipman: Tanı araçları, cerrahi aletler ve hastane yatakları dahil olmak üzere tıbbi cihazlar genellikle %0 ile %5 arasında vergilendirilir ; kritik ürünler için muafiyetler vardır.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
7.1 WAEMU Dışı Ülkeler İçin Özel Görevler
WAEMU üyesi olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar, birliğin dışından gelen mallar için tüm WAEMU üye devletlerinde standart tarifeler uygulayan Burkina Faso’nun Ortak Dış Tarifesine (CET) tabidir. Bu tarifeler ürün türüne göre değişir ve bölgesel endüstrileri korumak için tasarlanmıştır.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- ECOWAS: ECOWAS üyesi olarak Burkina Faso, Nijerya, Gana ve Fildişi Sahili gibi diğer ECOWAS üyesi ülkelerden gümrüksüz veya indirimli ithalat imkânından yararlanmaktadır.
- WAEMU: Burkina Faso ayrıca Senegal, Mali ve Togo gibi diğer WAEMU üyesi ülkelerden ithal edilen birçok malda gümrüksüz statüden yararlanmaktadır.
- Tercihli Ticaret Anlaşmaları: Fas ve Çin gibi ülkelerle yapılan anlaşmalar kapsamında Burkina Faso, özellikle sanayi malları ve tüketici ürünleri olmak üzere belirli ürünlerde indirimli tarifelerden faydalanabilir.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Burkina Faso
- Başkent: Ouagadougou
- En Büyük Şehirler:
- Ouagadougou (Başkent ve en büyük şehir)
- Bobo-Dioulasso
- Koudougou
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 850 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 22 milyon (2023 tahmini)
- Resmi Dil: Fransızca
- Para Birimi: Batı Afrika CFA Frangı (XOF)
- Konum: Burkina Faso, Batı Afrika’da yer alır ve kuzeyde ve batıda Mali, kuzeydoğuda Nijer, güneydoğuda Benin ve güneyde Fildişi Sahili, Gana ve Togo ile komşudur.
Burkina Faso’nun Coğrafyası
Burkina Faso, 274.200 kilometrekarelik bir alanı kaplar ve bu da onu nispeten büyük bir Batı Afrika ülkesi yapar. Denize doğrudan erişimi olmayan, karayla çevrili bir ülkedir ve arazisi çoğunlukla düz ovalardan oluşur, güneybatıda bazı engebeli bölgeler vardır.
- İklim: Burkina Faso’da tropikal iklim hakimdir; Mayıs’tan Eylül’e kadar yağmurlu mevsim, Kasım’dan Mart’a kadar ise Harmattan rüzgarlarının hakim olduğu kurak mevsim yaşanır.
- Nehirler: Başlıca nehirleri arasında tarım ve içme suyu için temel su kaynakları sağlayan Mouhoun (Siyah Volta), Nakanbé (Beyaz Volta) ve Comoé nehirleri yer alır.
- Manzara: Ülkenin büyük kısmı savanlardan oluşmaktadır, güneyde ormanlar, kuzeyde ise çöl benzeri koşullar bulunmaktadır.
Burkina Faso Ekonomisi
Burkina Faso, pamuk ve hayvancılığın merkezi rol oynadığı tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Ülke ayrıca doğal kaynaklar, özellikle de en önemli ihracat ürünlerinden biri haline gelen altın açısından zengindir.
1. Tarım
Tarım, Burkina Faso ekonomisinin omurgasını oluşturmaya devam ediyor ve nüfusun yaklaşık %80’ini istihdam ediyor. Başlıca ürünler arasında pamuk, darı, sorgum, mısır ve fıstık yer alıyor. Hükümet, sulama projeleri ve modern çiftçilik tekniklerinin tanıtımı yoluyla tarımsal üretkenliği iyileştirmeye odaklanıyor.
2. Madencilik
Madencilik, özellikle altın, Burkina Faso’nun GSYİH’sine ve döviz gelirlerine önemli bir katkıda bulunmaktadır. Ülke, Afrika’nın en büyük altın üreticilerinden biridir ve diğer önemli mineraller arasında çinko, manganez ve fosfatlar bulunur.
3. Hayvancılık
Hayvancılık, özellikle sığır, koyun ve keçi, Burkina Faso ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Ülke komşu ülkelere hayvancılık ve et ihraç ederek bölgesel hayvancılık ticaretinde önemli bir oyuncu haline gelir.
4. Tekstil ve El Sanatları
Burkina Faso’nun büyüyen bir tekstil endüstrisi var, öncelikli olarak pamuk üretimine odaklanmış. Geleneksel dokuma kumaşlar, mücevherler ve deri ürünleri de dahil olmak üzere el sanatları, özellikle kırsal alanlarda ekonomiye önemli katkılarda bulunuyor.
5. Altyapı Geliştirme
Hükümet, ekonomik büyümeyi desteklemek ve komşu ülkelerle ticaret bağlantılarını geliştirmek amacıyla yollar, enerji projeleri ve telekomünikasyon gibi altyapı geliştirmeye büyük yatırımlar yapıyor.