Güneydoğu Avrupa’da bulunan Bosna-Hersek, ithalatı düzenleyen ve yerel endüstrilerini korurken gelir elde eden yapılandırılmış bir gümrük tarifesi sistemini sürdürmektedir. Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’nın (CEFTA) bir üyesi ve Avrupa Birliği ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması’nın (SAA) bir imzacısı olarak, ülke ticaret politikalarını bölgesel ve Avrupa çerçevelerine entegre etmiştir. Bosna-Hersek’in tarife sistemi, yerel endüstrileri korumakla ticareti teşvik etmeyi dengelemek için tasarlanmıştır ve tarifeler ürün türüne ve menşe ülkesine bağlı olarak değişir. Standart tarifelere ek olarak, belirli tercihli olmayan ticaret ülkelerinden yapılan ithalatlara özel vergiler uygulanır.
Bosna-Hersek’te Ürün Kategorisine Göre Gümrük Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Bosna-Hersek ekonomisinde önemli bir rol oynar ve hükümet, yerel çiftçileri korurken temel gıda maddelerine erişimi garanti altına almak için tarımsal ithalatlara çeşitli tarifeler uygular. Ülke, tahıllar, meyveler, sebzeler ve hayvancılık dahil olmak üzere çeşitli tarımsal ürünler ithal etmektedir.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Hububatlar: Bosna-Hersek buğday, mısır ve arpa gibi tahılların önemli miktarlarını ithal etmektedir. Bu ürünlere uygulanan tarifeler pazar ihtiyaçlarına göre değişmektedir.
- Buğday ve mısır: İthalat tarifeleri genellikle %5 ile %10 arasında değişmektedir.
- Pirinç: İthal pirinç %10 oranında gümrük vergisine tabidir, ancak bazı ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli gümrük vergileri uygulanabilir.
- Meyve ve Sebzeler: Bosna-Hersek, özellikle düşük sezonda çok sayıda meyve ve sebze ithal etmektedir.
- Turunçgiller (portakal, limon): %5 ila %10 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Patates, domates ve soğan: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, ancak yerel üretime bağlı olarak vergi oranları değişir.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Et ithalatına, yerli hayvancılık sektörünü korumayı amaçlayan tarifeler uygulanıyor.
- Sığır eti ve domuz eti: Gümrük vergileri %15 ile %20 arasında değişmektedir.
- Kümes hayvanları (tavuk, hindi): Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Balık ve Deniz Ürünleri: Balık ve deniz ürünlerine uygulanan ithalat vergileri, istikrarlı bir tedarik sağlamak amacıyla genellikle daha düşüktür.
- Taze ve dondurulmuş balık: Genellikle %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
- Süt Ürünleri: Süt, peynir, tereyağı gibi süt ürünlerinin ithalatı makul tarifelere tabidir.
- Süt ve süt tozu: Genellikle %5 oranında vergilendirilir.
- Peynir ve tereyağı: Gümrük vergileri %10 ile %15 arasında değişmektedir.
1.3 Özel İthalat Vergileri
CEFTA ve Avrupa Birliği ile SAA’ya imza atan Bosna-Hersek, CEFTA üye ülkeleri ve AB ülkelerinden tarımsal ithalatta azaltılmış veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır. Tercihli olmayan ticaret ülkelerinden yapılan ithalatlar daha yüksek tarifelere tabi olabilir.
2. Endüstriyel Ürünler
Bosna-Hersek, imalat ve inşaat sektörlerini desteklemek için çok çeşitli endüstriyel mallar ithal ediyor. Endüstriyel ürünlere uygulanan tarifeler, bunların bitmiş ürün mü yoksa üretimde kullanılan hammadde mi olduğuna bağlı olarak değişiyor.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Bosna-Hersek, yerli sanayiyi desteklemek amacıyla endüstriyel makine ithalatına genellikle düşük tarifeler uygulamaktadır.
- İnşaat makineleri (ekskavatörler, buldozerler): Genellikle %1 ila %5 arasında vergilendirilir.
- Tekstil makineleri ve imalat ekipmanları: %0 ile %5 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Elektrikli Ekipmanlar: Jeneratörler ve trafolar gibi elektrikli makine ve ekipmanlar %5 ile %10 arasında değişen oranlarda tarifelerle karşı karşıyadır.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Bosna-Hersek’teki otomotiv sektörü, hem kişisel hem de ticari kullanım için araçlarının çoğunu ithal ediyor. Ülke, yeni gelişen otomotiv montaj endüstrisini korumak için bu ithalatlara tarifeler uyguluyor.
- Binek Araçlar: Otomobillere uygulanan ithalat vergileri, aracın türüne ve motor hacmine göre değişmektedir.
- Küçük binek araçlar (1.500 cc altı): Genellikle %5 ila %15 arasında vergilendirilir.
- Lüks otomobiller ve SUV’lar: %20 ila %30 oranında daha yüksek tarifeler uygulanabilir.
- Ticari Araçlar: Ticaret ve taşımacılıkta kullanılan kamyon ve otobüslere, aracın kullanım amacına ve büyüklüğüne göre %5 ile %15 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Motor, lastik ve akü gibi otomotiv parçalarına uygulanan ithalat vergileri genellikle %5 ile %15 arasında değişmektedir.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
Bosna-Hersek, SAA kapsamında CEFTA üye ülkeleri ve AB ülkelerinden ithal edilen endüstriyel mallar üzerindeki azaltılmış tarifelerden faydalanmaktadır. Çin, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi tercihli olmayan ticaret ülkelerinden gelen mallar, buna kıyasla daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
3. Tekstil ve Giyim
Tekstil ve giyim, Bosna-Hersek’in özellikle komşu ülkelerden ve Asya’dan yaptığı ithalatın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ülke, tüketiciler için uygun fiyatlılık ve yerel üreticiler için koruma arasında denge sağlamak amacıyla tekstil ürünlerine tarifeler uygulamaktadır.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Elyafları ve İplikleri: Bosna-Hersek, yerel hazır giyim üretimini teşvik etmek amacıyla pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeleri düşük tarifelerle (%0 ila %5) ithal etmektedir.
- Pamuk ve yün: Genellikle %3 ila %5 oranında vergilendirilir.
- Sentetik elyaflar: Genellikle %5 ila %10 arasında gümrük vergilerine tabidir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Giyim Eşyaları
- Giyim ve Konfeksiyon: İthal edilen hazır giyim ürünleri, yerel üreticileri korumak amacıyla makul tarifelere tabidir.
- Günlük giyim ve rahat kıyafetler: Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Lüks ve markalı giyim: Gümrük vergileri %15 ile %25 arasında değişmektedir.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara genellikle ayakkabının türüne ve malzemesine bağlı olarak %10 ile %20 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
3.3 Özel İthalat Vergileri
AB ülkeleri ve CEFTA üyelerinden gelen tekstil ve giyim ithalatları, tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır tarifelerden yararlanmaktadır. Çin ve Hindistan gibi diğer ülkelerden yapılan ithalatlar, Bosna-Hersek’in tarife çizelgesinde belirtilen standart tarife oranlarına tabidir.
4. Tüketim Malları
Bosna-Hersek, elektronik, ev eşyaları ve mobilya dahil olmak üzere geniş bir yelpazede tüketici malı ithal ediyor. Ülke, yerel üreticileri korumak ve temel ürünlere erişimi garantilemek için bu mallara tarifeler uyguluyor.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi büyük ev aletlerine uygulanan ithalat vergileri, cihazın türüne göre değişmektedir.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %10 ila %20 arasında vergilendirilir.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: %10 ile %15 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Tüketici Elektroniği: Televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik ürünlere genellikle %5 ila %15 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Televizyonlar: Genellikle %10 oranında vergilendirilir.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: %5 ila %10 arasında gümrük vergisi uygulanıyor.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalara %10 ile %20 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %15 ila %20 oranında vergilendirilir.
- Plastik ve metal mobilyalar: Genellikle %10 ile %15 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Ev Eşyaları: Halılar, perdeler ve ev dekorasyon ürünleri gibi ürünler genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
4.3 Özel İthalat Vergileri
AB ülkeleri ve CEFTA üye ülkelerinden ithal edilen tüketim malları sıfır veya azaltılmış tarifelerden yararlanmaktadır. Bu tercihli anlaşmaların dışındaki ülkelerden yapılan ithalatlar Bosna-Hersek’in standart tarife oranlarına tabidir.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Bosna-Hersek, petrol ürünleri de dahil olmak üzere enerji ihtiyaçlarının çoğunu komşu ülkelerden ve ötesinden ithal ediyor. Enerji ürünlerine uygulanan tarifeler, uygun fiyatlılık ile hükümet geliri ihtiyacı arasında denge kurmak için tasarlanmıştır.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Ham petrol ve benzin de dahil olmak üzere petrol ithalatındaki tarifeler, uygun fiyatlı enerji fiyatlarını korumak için genellikle düşüktür. Tarifeler genellikle %0 ile %5 arasında değişir.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Dizel ve havacılık yakıtı gibi rafine petrol ürünleri, kaynağına ve kullanım amacına bağlı olarak %0 ile %5 arasında değişen düşük tarifelere tabidir.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Bosna-Hersek, güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji projelerinde kullanılan ekipmanlara sıfır veya düşük tarifeler uygulayarak yenilenebilir enerjinin büyümesini destekliyor.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Bosna-Hersek için uygun fiyatlı sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması bir önceliktir ve bu nedenle, uygun fiyatlılığı ve bulunabilirliği garanti altına almak amacıyla temel ilaçlar ve tıbbi ekipmanlar üzerindeki tarifeler düşük tutulmakta veya sıfırlanmaktadır.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Hayat kurtarıcı ilaçlar da dahil olmak üzere temel ilaçlar, uygun fiyatlılığı garantilemek için genellikle sıfır veya düşük tarifelere (0% ila 5%) tabidir. Temel olmayan ilaç ürünleri %5 ila %10 arasında tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipman: Tanı araçları, cerrahi aletler ve hastane yatakları gibi tıbbi cihazlar, sağlık sektörünü desteklemek amacıyla genellikle sıfır veya düşük tarifelere (0% ila 5%) tabidir.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
Bosna-Hersek’in gümrük tarife sistemi, ticaret anlaşmalarına ve ithal edilen malların menşe ülkesine göre özel vergiler ve muafiyetler içermektedir.
7.1 AB ve CEFTA Dışı Ülkeler İçin Özel Vergiler
Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya gibi AB ve CEFTA dışı ülkelerden yapılan ithalatlar, Bosna-Hersek’in tarife çizelgesinde belirtilen standart gümrük tarifelerine tabidir. Bu mallar, tercihli ticaret ülkelerinden yapılan ithalatlara kıyasla daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA): Bosna-Hersek, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Kosova gibi diğer CEFTA üyeleriyle ticaret yaptığı mallarda sıfır gümrük tarifesinden yararlanmaktadır.
- Avrupa Birliği ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA): SAA, AB ülkelerinden ithal edilen çoğu mal için gümrüksüz erişim sağlar. Buna karşılık, Bosna-Hersek ihracatları için AB pazarlarına tercihli erişimden yararlanır.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): Bosna-Hersek, GSP sistemi kapsamında gelişmekte olan ülkelerden ithal edilen belirli mallar üzerindeki tarife indirimlerinden yararlanarak, gelişmekte olan ekonomilerle ticareti teşvik etmektedir.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Bosna-Hersek
- Başkent: Saraybosna
- En Büyük Şehirler:
- Saraybosna (Başkent ve en büyük şehir)
- Banja Luka
- Tuzla
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 6.000 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 3,2 milyon (2023 tahmini)
- Resmi Diller: Boşnakça, Sırpça, Hırvatça
- Para Birimi: Konvertibl Mark (BAM)
- Konum: Bosna-Hersek, Güneydoğu Avrupa’da yer alır ve kuzeyde ve batıda Hırvatistan, doğuda Sırbistan, güneydoğuda Karadağ ve güneybatıda Adriyatik Denizi ile çevrilidir.
Bosna-Hersek Coğrafyası
Bosna-Hersek, 51.197 kilometrekarelik bir alanı kaplayan dağlık bir ülkedir. Ülke, yoğun ormanlardan ve sıradağlardan nehir vadilerine ve Adriyatik Denizi’ndeki küçük bir kıyı şeridine kadar çeşitli bir manzaraya sahiptir.
- Dağlar: Ülkenin büyük bir bölümüne Dinar Alpleri hakimdir ve en yüksek zirvesi Maglić’tir (2.386 metre).
- Nehirler: Ülkenin enerji üretimi ve tarımı için hayati önem taşıyan Sava, Drina, Neretva ve Una nehirleri ülkenin başlıca nehirleridir.
- İklim: Bosna-Hersek’in kuzey ve iç kesimlerinde karasal iklim, sıcak yazlar ve soğuk kışlar, Adriyatik kıyı şeridinde ise Akdeniz iklimi görülür.
Bosna-Hersek Ekonomisi
Bosna-Hersek’in ekonomisi, sanayi, tarım ve hizmetlerin bir karışımıyla üst-orta gelir olarak sınıflandırılır. Ülke, 1990’lardaki çatışmanın ardından hala toparlanıyor ve ekonomisi, ticaretin serbestleştirilmesi, endüstriyel gelişme ve yabancı yatırım sayesinde istikrarlı bir şekilde büyüyor.
1. Üretim ve Sanayi
Üretim sektörü Bosna-Hersek ekonomisi için hayati öneme sahiptir ve otomobil parçaları, makineler, kimyasallar ve metal işleme gibi endüstriler önemli roller oynar. Tekstil üretimi ve ahşap işleme de önemli ihracat endüstrileridir.
2. Tarım
Tarım, kırsal nüfusun önemli bir bölümünü istihdam ederek ekonominin önemli bir parçası olmaya devam ediyor. Ülke buğday, mısır, meyve ve sebze üretiyor ve süt ürünleri ve hayvancılıkla tanınıyor.
3. Turizm ve Hizmetler
Turizm büyüyen bir sektördür ve Bosna-Hersek tarihi şehirlerine, doğal parklarına ve kayak merkezlerine ziyaretçi çekmektedir. Özellikle Saraybosna, kültürel mirası ve Doğu ile Batı arasında bir buluşma noktası rolüyle bilinmektedir.
4. Enerji ve Hidroelektrik
Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından zengindir ve özellikle hidroelektrik olmak üzere önemli bir elektrik ihracatçısıdır. Ülke, rüzgar çiftlikleri ve güneş enerjisi projelerine yatırım yaparak yenilenebilir enerji sektörünü genişletmeyi hedeflemektedir.