Doğu Avrupa ve Batı Asya’nın kesiştiği noktada bulunan kaynak zengini bir ülke olan Azerbaycan, iç talebi karşılamak için ithal mallara giderek daha fazla bağımlı hale gelen gelişen bir ekonomiye sahiptir. Güçlü enerji ihracatına rağmen ülke, endüstriyel makineler, tüketim malları ve gıda ürünleri de dahil olmak üzere bir dizi ürün ithal etmektedir. Bu ithalatı düzenlemek ve yerel endüstrileri korumak için Azerbaycan, ürün kategorilerine dayalı bir gümrük tarifeleri sistemi uygulamaktadır. Bu tarifelerin oranları, malların niteliğine, menşe ülkesine ve uygulanabilir ticaret anlaşmalarına bağlı olarak değişmektedir. Ek olarak, tercihli olmayan ticaret ortaklarından veya belirli ülkelerden gelen mallara özel vergiler uygulanabilir.
İthal Ürünler İçin Tarife Kategorileri
Azerbaycan’ın tarife sistemi, yerel endüstrileri korurken temel malların ithalatına izin veren oranlarla ürün kategorilerine dayanmaktadır. Aşağıda, ana tarife kategorilerinin ve bunlara karşılık gelen oranların bir dökümü bulunmaktadır.
1. Tarım Ürünleri
Azerbaycan, yerel tarımsal üretimini desteklemek için bir dizi tarım ürünü ithal ediyor. Tarımsal ürünlere uygulanan tarifeler, yerel çiftçileri korumak ve belirli sektörlerde kendi kendine yeterliliği teşvik etmek için uygulanıyor.
1.1 Başlıca Tarım Ürünlerine İlişkin Tarife Oranları
- Meyve ve Sebzeler:
- Taze meyveler (örneğin elma, muz, üzüm): %10
- Sebzeler (örneğin patates, domates, salatalık): %15
- Kurutulmuş meyveler: %5
- Dondurulmuş sebzeler: %10
- Tahıllar ve Hububatlar:
- Buğday: %0 (gıda güvenliği önlemleri nedeniyle)
- Pirinç: %5
- Arpa: %10
- Mısır: %7
- Et ve Kümes Hayvanları:
- Sığır eti: %15
- Domuz eti: %10
- Kümes hayvanları: %15
- İşlenmiş etler: %20
- Süt Ürünleri:
- Süt: %5
- Peynir: %15
- Tereyağı: %12
- Yoğurt ve diğer süt ürünleri: %10
- Yenilebilir Yağlar:
- Ayçiçek yağı: %5
- Palmiye yağı: %7
- Zeytinyağı: %10
- Diğer Tarım Ürünleri:
- Şeker: %15
- Çay: %10
1.2 Tarım Ürünlerine İlişkin Özel İthalat Vergileri
- BDT Serbest Ticaret Anlaşması (CISFTA): Azerbaycan, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun (CIS) bir parçasıdır ve Rusya, Belarus ve Kazakistan gibi üye ülkelerle tercihli ticaret anlaşmaları vardır. Bu ülkelerden ithal edilen tarım ürünleri genellikle daha düşük tarifelerden yararlanır veya tahıl ve süt ürünleri gibi belirli temel mallar için tarife uygulanmaz.
- BDT Dışı Ülkeler: Avrupa ve Asya ülkeleri de dahil olmak üzere BDT dışındaki ülkelerden yapılan tarımsal ithalatlar, özellikle meyve, sebze ve et gibi ürünler için genellikle daha yüksek tarifelere tabidir. Bazı durumlarda, bu ürünler yerel üreticileri korumak için %5 ila %10 ek ücrete tabi tutulur.
2. Endüstriyel Ürünler
Azerbaycan, büyüyen imalat, inşaat ve enerji sektörlerini desteklemek için makine, hammadde ve ekipman gibi çok sayıda endüstriyel mal ithal ediyor. Endüstriyel mallar için tarife oranları, gerekli ekipmana erişimi garanti altına alırken yerel üretimi teşvik etmek için belirlendi.
2.1 Makine ve Ekipman
- Ağır Makineler (örneğin vinçler, ekskavatörler, buldozerler): %10
- Endüstriyel Ekipman (örneğin jeneratörler, kompresörler): %5
- Üretim Ekipmanları:
- Metal işleme makineleri: %7
- Gıda işleme makineleri: %5
- Tekstil üretim makineleri: %5
- İnşaat Ekipmanları:
- Ekskavatörler, vinçler ve buldozerler: %5-%10
- Çimento mikserleri ve diğer inşaat aletleri: %7
- Enerjiyle İlgili Ekipmanlar:
- Türbinler ve jeneratörler: %0 (Azerbaycan’ın enerji sektöründeki büyümeden dolayı)
- Petrol ve gaz sondaj ekipmanları: %0
2.2 Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Azerbaycan, özellikle büyüyen ulaşım sektörü için araçlarının ve otomobil parçalarının çoğunu ithal ediyor. Otomobiller ve otomobil parçalarına uygulanan tarifeler, tüketiciler için uygun fiyatlılığı korurken yerel montajcıları korumak için yapılandırılmıştır.
- Binek Araçlar:
- Yeni araçlar: %15
- Kullanılmış araçlar: %20 (ek çevresel ve güvenlik kısıtlamalarıyla)
- Ticari Araçlar:
- Kamyon ve otobüsler: %10
- Otomobil Parçaları:
- Motorlar ve mekanik bileşenler: %10
- Lastikler ve fren sistemleri: %5
- Araç elektroniği (örneğin aydınlatma, ses sistemleri): %5
2.3 Endüstriyel Mallar İçin Özel İthalat Vergileri
- BDT Ülkeleri için Tercihli Muamele: CISFTA kapsamında, üye ülkelerden ithal edilen makine ve endüstriyel mallar daha düşük tarifelerden yararlanır. Örneğin, Rusya’dan gelen inşaat ekipmanları, petrol ve gaz gibi kritik sektörler için bazen %3 veya %0 kadar düşük tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- Avrupa ve Asya Malları: Avrupa Birliği ve Çin ve Japonya gibi Asya ülkelerinden yapılan ithalat, Azerbaycan’ın yerel üretim ve montaj sektörlerini korumak amacıyla bazı endüstriyel mallara daha yüksek tarifelerle (genellikle %5 ila %10) karşı karşıya kalabilir.
3. Tüketici Elektroniği ve Ev Aletleri
Azerbaycan tüketici elektroniği ve ev aletlerinin çoğunu Çin, Güney Kore ve Japonya gibi ülkelerden ithal ediyor. Bu sektörde yerel üretim eksikliği göz önüne alındığında, tüketiciler için erişilebilirliği sağlamak adına tarifeler makul.
3.1 Tüketici Elektroniği
- Akıllı telefonlar: %10
- Dizüstü Bilgisayarlar ve Tabletler: %5-%10
- Televizyonlar: %15
- Ses Ekipmanları (hoparlörler, ses sistemleri): %10-%15
- Kameralar ve Fotoğraf Ekipmanları: %10
3.2 Ev Aletleri
- Buzdolapları: %10
- Çamaşır Makineleri: %12
- Mikrodalga Fırınlar: %10
- Klimalar: %15
- Bulaşık Makineleri: %10
3.3 Elektronik ve Ev Aletleri İçin Özel İthalat Vergileri
- CISFTA için Tercihli Oranlar: BDT ülkelerinden ithal edilen elektronik ve cihazlar genellikle indirimli tarifelerden faydalanır. Örneğin, Rusya veya Belarus’tan ithal edilen buzdolapları ve çamaşır makineleri %5 kadar düşük tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- Çin İthalatı: Azerbaycan, çeşitli ticaret anlaşmaları kapsamında azaltılmış tarifelerle Çin’den büyük miktarda tüketici elektroniği ithal ediyor. Çin elektroniği bazı kategorilerde %5 kadar düşük tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
4. Tekstil, Giyim ve Ayakkabı
Azerbaycan büyüyen bir moda pazarına sahiptir ve tekstil, giyim ve ayakkabı ürünlerinin önemli bir kısmını uluslararası tedarikçilerden ithal etmektedir. Ülke, yerel üreticileri korurken küresel markalara erişim sağlamak için bu mallara ılımlı tarifeler uygulamaktadır.
4.1 Giyim ve Konfeksiyon
- Standart Giyim (örneğin, tişörtler, kot pantolonlar): %15
- Lüks ve Tasarımcı Markalar: %20
- Spor Giyim ve Spor Giyim Ürünleri: %10-%15
4.2 Ayakkabı
- Standart Ayakkabı: %15
- Lüks Ayakkabı: %20
- Spor Ayakkabı ve Atletik Ayakkabı: %10-%15
4.3 Tekstil Endüstrisi İçin Hammaddeler
- Pamuk: %0 (Azerbaycan’ın güçlü yerel pamuk sanayisinden dolayı)
- Yün: 0%
- Sentetik Elyaflar: %10
4.4 Tekstil Ürünlerine İlişkin Özel İthalat Vergileri
- BDT Ülkeleri için Tercihli Tarifeler: BDT üye ülkelerinden ithal edilen tekstil, giyim ve ayakkabı ürünleri daha düşük tarifelere tabidir. Örneğin, Özbekistan ve Kazakistan gibi komşu BDT ülkelerinden gelen pamuklu ürünler tarifelerden muaftır, diğer giyim ürünleri ise indirimli oranlardan faydalanır.
- Avrupa’dan Lüks İthalat: Avrupa ülkelerinden ithal edilen tasarımcı ve lüks kıyafetlere genellikle daha yüksek gümrük vergileri uygulanıyor; bazı lüks ürünlere %25’e kadar varan gümrük vergileri uygulanıyor.
5. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Büyüyen sağlık sektörünü desteklemek için Azerbaycan önemli miktarda ilaç ve tıbbi ekipman ithal ediyor. Bu ürünler genellikle nüfusun uygun fiyatlı sağlık hizmetine erişimini sağlamak için daha düşük tarifelere tabidir.
5.1 Farmasötik Ürünler
- İlaçlar (jenerik ve markalı): %0-%5
- Aşılar: %0 (Halk sağlığı ihtiyaçları nedeniyle tarifelerden muaftır)
- Takviyeler ve Vitaminler: %5-10
5.2 Tıbbi Ekipman
- Tanı Ekipmanları (Röntgen, MRI makineleri): %5
- Cerrahi Aletler: %5
- Hastane Ekipmanları (yatak, izleme cihazları): %7
5.3 Tıbbi Ürünlere İlişkin Özel İthalat Vergileri
- Kamu Sağlığı Girişimleri: Kamu sağlığı acil durumları durumunda Azerbaycan, kişisel koruyucu ekipman (KKE), vantilatörler ve diğer kritik tıbbi cihazlar gibi temel tıbbi malzemeler üzerindeki tarifeleri kaldırabilir veya azaltabilir.
- CISFTA Avantajları: BDT ülkelerinden ithal edilen tıbbi ürünlere genellikle indirimli tarifeler uygulanır; temel ilaçlar ve teşhis araçları için bazen %0’a kadar düşebilir.
6. Alkol, Tütün ve Lüks Ürünler
Alkol, tütün ve lüks mallar, temel olmayan nitelikleri nedeniyle Azerbaycan’daki en yüksek tarifelerden bazılarına tabidir. Bu tarifeler hem bir hükümet geliri kaynağı hem de tüketimi düzenlemenin bir yolu olarak hizmet eder.
6.1 Alkollü İçecekler
- Bira ve Şarap: %15
- İçkiler (viski, votka, rom): %20
- Alkolsüz İçecekler: %10
6.2 Tütün Ürünleri
- Sigaralar: %20
- Purolar: %15
- Diğer Tütün Ürünleri (örneğin, pipo tütünü, çiğneme tütünü): %15
6.3 Lüks Ürünler
- Mücevher ve Değerli Metaller: %20-%25
- Tasarımcı Çantalar ve Aksesuarlar: %20-%25
- Üst Düzey Elektronik (örneğin, lüks akıllı telefonlar): %15
6.4 Lüks Mallar İçin Özel İthalat Vergileri
- Avrupa İthalatı: Avrupa’dan ithal edilen lüks moda, mücevher ve elektronik ürünler gibi ürünlere genellikle daha yüksek tarifeler uygulanıyor; bazı kategorilerde %25’e varan tarifeler uygulanıyor.
- BDT Dışı Ülkelerden Gelen Tütün ve Alkol: BDT ülkeleri dışından ithal edilen tütün ve alkol, BDT ülkelerinden ithal edilenlere göre daha yüksek tarifelere tabidir ve bu temel olmayan malları düzenlemek için ek ücretler uygulanır.
Azerbaycan Hakkında Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Azerbaycan Cumhuriyeti
- Başkent: Bakü
- Üç Büyük Şehir:
- Bakü
- Ganja
- Sumgayıt
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 5.300 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 10,2 milyon (2023 tahmini)
- Resmi Dil: Azerice
- Para birimi: Azerbaycan Manatı (AZN)
- Konum: Doğu Avrupa ile Batı Asya’nın kesiştiği noktada yer alan ülke, doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran ile çevrilidir.
Azerbaycan coğrafyası
Azerbaycan, yaklaşık 86.600 kilometrekarelik bir alanı kaplayan Güney Kafkasya bölgesinde yer almaktadır. Dağlar, ovalar ve Hazar Denizi boyunca uzanan kıyı alanları gibi çeşitli manzaralarıyla bilinir. Ülke, ekonomisinde merkezi bir rol oynayan özellikle petrol ve doğal gaz olmak üzere doğal kaynaklar açısından zengindir.
- Dağ Sıraları: Ülkenin kuzey ve batı kesimlerinde Büyük ve Küçük Kafkas sıradağları hakimdir ve en yüksek zirvesi 4.466 metre yüksekliğindeki Bazarduzu Dağı’dır.
- Hazar Denizi: Azerbaycan’ın doğu sınırı, dünyanın en büyük iç su kütlesi olan ve petrol ve doğalgaz ihracatı için hayati önem taşıyan Hazar Denizi boyunca uzanmaktadır.
- İklim: Azerbaycan, ovalarda yarı kuraktan dağlarda alpin iklime kadar çeşitli iklimler yaşar. Ülkenin çeşitli coğrafyası çok çeşitli tarımsal faaliyetleri destekler.
Azerbaycan Ekonomisi ve Başlıca Sanayiler
Azerbaycan, petrol ve doğal gaz ihracatına büyük ölçüde bağımlı, kaynak temelli bir ekonomiye sahiptir. Ancak hükümet, tarım, turizm ve imalat gibi petrol dışı sektörleri teşvik ederek ekonomiyi çeşitlendirmek için çaba sarf etmektedir.
1. Petrol ve Gaz Endüstrisi
- Azerbaycan, Hazar Denizi’ndeki geniş rezervleriyle dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz üreticilerinden biridir. Enerji sektörü, ülkenin GSYİH’sinin ve ihracatının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
- İhracat: Petrol ve doğalgaz ihracatı, özellikle Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı gibi boru hatlarıyla, Azerbaycan ekonomisinin merkezinde yer almaktadır.
2. Tarım
- Tarım, Azerbaycan ekonomisinde önemli bir rol oynar ve nüfusun büyük bir kısmına istihdam sağlar. Ülke, buğday, pamuk, çay ve meyveler de dahil olmak üzere çeşitli ürünler üretir.
- İhracat: Meyve, sebze ve pamuk gibi tarım ürünleri başlıca ihracat kalemleridir.
3. Turizm
- Azerbaycan’ın zengin kültürel mirası, modern altyapısı ve doğal güzellikleri onu yükselen bir turizm merkezi haline getiriyor. Başkent Bakü kültürel turizmin merkezi konumundayken, ülkenin dağlık bölgeleri doğa tutkunlarını cezbediyor.
4. Üretim
- Azerbaycan’ın endüstriyel temeli tekstil, gıda işleme ve kimyasallar gibi sektörleri içerir. Hükümet ayrıca tarife korumaları ve yatırım teşvikleri yoluyla yerel üretimi teşvik etmek için çalışmaktadır.