Güney Afrika’da bulunan Botsvana, ithalatı düzenlemeyi, yerel endüstrileri korumayı ve hükümet geliri oluşturmayı amaçlayan iyi yapılandırılmış bir gümrük tarife rejimi işletmektedir. Güney Afrika Gümrük Birliği’nin (SACU) bir üyesi olarak Botsvana, Güney Afrika, Lesotho, Esvatini ve Namibya dahil olmak üzere diğer SACU ülkeleriyle ortak bir dış tarife (CET) sistemini paylaşmaktadır. Bu birleşik tarife sistemi, SACU dışındaki ülkelerden kaynaklanan ithalat için bölge genelinde aynı tarife oranlarının uygulanmasını sağlar. Ülkenin gümrük politikaları, uygun fiyatlı ithal mallara olan ihtiyacı, özellikle tarım ve imalat gibi sektörlerde yerel endüstrilerin korunmasıyla dengelemek üzere tasarlanmıştır. Botsvana ayrıca, bu bölgelerden kaynaklanan ürünler için azaltılmış veya sıfır tarifelerle sonuçlanan belirli ülkelerle tercihli ticaret anlaşmalarından yararlanmaktadır.
Botsvana’da Ürün Kategorisine Göre Özel Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Botsvana ekonomisinde kritik bir rol oynar, ancak ülke yarı kurak iklimi ve sınırlı tarımsal üretimi nedeniyle gıda gereksinimlerini karşılamak için büyük ölçüde ithalata bağımlıdır. Tarım ürünleri için gümrük tarifesi rejimi, temel gıda maddelerine uygun fiyatlı erişimi garanti ederken yerel çiftçileri korumak için yapılandırılmıştır.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Hububatlar: Botsvana, buğday, mısır ve pirinç de dahil olmak üzere tahıl ihtiyaçlarının büyük bir kısmını ithal ediyor. Bu ürünler için tarife oranları talebe ve yerel üretim seviyesine göre değişiyor.
- Mısır ve buğday: Genellikle %10 ila %15 oranında ithalat vergisine tabidir.
- Pirinç: Genellikle menşei ülkeye bağlı olarak %10 ila %20 arasında gümrük vergilerine tabidir.
- Meyve ve Sebzeler: İthal meyve ve sebzeler, özellikle düşük sezonda, yerel üretimi desteklemek için olmazsa olmazdır.
- Turunçgiller (portakal, limon): Gümrük vergileri genellikle %5 ile %15 arasında değişmektedir.
- Soğan, patates ve domates: Genellikle %10 oranında vergilendirilir, ancak mevsimsel değişiklikler kıtlık dönemlerinde daha düşük tarifelere yol açabilir.
- Şeker ve Tatlandırıcılar: Botsvana, yerel şeker endüstrisini korumayı amaçlayan tarifelere tabi olan şekerinin çoğunu ithal ediyor.
- Rafine şeker: Genellikle %20 oranında gümrük vergisi uygulanır.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Botsvana’nın güçlü bir hayvancılık sektörü vardır, ancak iç talebi karşılamak için ithalat hala gereklidir. İthal et ve kümes hayvanları üzerindeki tarifeler yerel üreticileri korumak için tasarlanmıştır.
- Sığır eti ve domuz eti: Genellikle %20 ila %30 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Kümes hayvanları (tavuk ve hindi): Yerel kümes hayvanı çiftçilerini desteklemek amacıyla ithal kümes hayvanı ürünlerine %25 ila %30 oranında gümrük vergisi uygulanıyor.
- Balık ve Deniz Ürünleri: İthal balık ve deniz ürünlerine uygulanan tarifeler, tüketicilere yeterli tedarik sağlanması amacıyla nispeten düşüktür.
- Dondurulmuş balık: Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Süt Ürünleri: Süt tozu, peynir ve tereyağı da dahil olmak üzere süt ithalatı, uygun fiyatlı olmayı garanti altına alırken yerel süt çiftçilerini korumak için ılımlı tarifelere tabidir.
- Süt tozu: Genellikle %5 oranında vergilendirilir.
- Peynir ve tereyağı: Gümrük vergileri %10 ile %20 arasında değişmektedir.
1.3 Özel İthalat Vergileri
Botsvana, SACU’nun bir parçası olarak, SACU bölgesi dışından ithal edilen tarım ürünleri için ortak bir dış tarife (CET) uygular. SACU üye ülkelerinden gelen mallar genellikle bölgesel ticaret anlaşması kapsamında sıfır tarifeden yararlanır. Ayrıca Botsvana, Zimbabve ve Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) gibi ülkelerle belirli tarım ürünlerine düşük veya sıfır tarife uygulanmasına olanak tanıyan tercihli ticaret anlaşmalarından yararlanır.
2. Endüstriyel Ürünler
Botsvana’nın endüstriyel sektörü hala gelişmektedir ve bu nedenle ülke makine, ekipman ve hammadde ithalatına büyük ölçüde bağımlıdır. Endüstriyel mallar için tarife yapısı, yerel üreticileri yabancı rekabetten korurken endüstriyelleşmeyi teşvik etmek için tasarlanmıştır.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Endüstriyel büyümeyi, özellikle madencilik, inşaat ve imalat gibi sektörlerde teşvik etmek amacıyla endüstriyel makinelere uygulanan tarifeler nispeten düşüktür.
- İnşaat makineleri (ekskavatörler, buldozerler): Genellikle %0 ile %5 arasında vergilendirilir.
- Üretim ekipmanları: İthalat vergileri, makine türüne bağlı olarak %0 ile %10 arasında değişmektedir.
- Elektrik Ekipmanları: Jeneratörler ve trafolar da dahil olmak üzere elektrikli makine ve ekipmanlar, Botsvana’nın altyapı gelişimi için olmazsa olmazdır ve tarifeler genellikle düşüktür.
- Elektrikli makineler: Ekipmana bağlı olarak %5 ila %10 oranında gümrük vergisi uygulanır.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Botsvana, hem kişisel hem de ticari amaçlı araçlarının çoğunu Güney Afrika ve Japonya gibi ülkelerden ithal ediyor. Ülke, otomotiv pazarını düzenlemek ve yerel araç montaj endüstrilerini korumak için bu ithalatlara tarifeler uyguluyor.
- Binek Araçlar: Binek araçlara uygulanan ithalat vergileri, aracın motor hacmine ve yaşına göre değişmektedir.
- Küçük binek araçlar (1.500 cc altı): Genellikle %15 ila %20 oranında vergilendirilir.
- Lüks otomobiller ve SUV’lar: Özellikle üst segment araçlarda gümrük vergileri yüzde 30’dan yüzde 50’ye kadar çıkabiliyor.
- Ticari Araçlar: Kamyon, otobüs ve diğer ticari araçlar, aracın kullanım amacına ve büyüklüğüne bağlı olarak %10 ile %25 arasında gümrük vergisine tabidir.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Lastikler, motorlar ve aküler dahil olmak üzere araç parçaları ve aksesuarları üzerindeki ithalat vergileri genellikle %10 ila %15 arasında değişmektedir ; ancak temel endüstrilerde kullanılan parçalar için bazı muafiyetler bulunmaktadır.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
SACU üyesi olarak Botsvana, diğer SACU üyesi ülkelerden gelen endüstriyel malların gümrüksüz ithalatından faydalanır. Çin, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi SACU üyesi olmayan ülkelerden ithal edilen endüstriyel mallar, ortak dış tarife sistemine tabidir. Botsvana’nın SADC ve Afrika Kıta Serbest Ticaret Alanı (AfCFTA) anlaşmaları kapsamında belirli ülkelere ayrıcalıklı muamele sağlanarak bu bölgelerden gelen endüstriyel mallara düşük tarifeler uygulanır.
3. Tekstil ve Giyim
Botsvana, özellikle Çin, Hindistan ve Güney Afrika’dan önemli miktarda tekstil ve giyim eşyası ithal ediyor. Hükümet, yerel üreticileri korurken giyime uygun fiyatlı erişimi garantilemek için tekstil ürünlerine tarifeler koydu.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Hammaddeleri: Botsvana, yerel tekstil endüstrisi için pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeler ithal ediyor ve bu ithalatlara uygulanan tarifeler genellikle yerel üretimi desteklemek için düşük.
- Pamuk ve yün: Genellikle %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
- Sentetik elyaflar: Gümrük vergileri %10 ile %15 arasında değişmektedir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Giyim Eşyaları
- Giyim ve Konfeksiyon: Yerli giyim sektörünü korumak için ithal edilen bitmiş giysilere daha yüksek tarifeler uygulanıyor.
- Günlük giyim ve üniformalar: Genellikle %20 ila %25 oranında vergilendirilir.
- Lüks ve markalı giysiler: Menşeine bağlı olarak %30 veya daha fazla gümrük vergisi uygulanabilir.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara, ayakkabı malzemesine ve türüne bağlı olarak %15 ile %30 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
3.3 Özel İthalat Vergileri
SACU üye ülkelerinden ithal edilen tekstil ve giyim ürünleri bölgesel ticaret anlaşması kapsamında sıfır tarife avantajına sahiptir. Ayrıca, Botsvana’nın SADC kapsamındaki tercihli ticaret anlaşmaları, Zimbabve ve Mozambik gibi üye ülkelerden ithal edilen belirli tekstil ürünlerine düşük veya sıfır tarife uygulanmasına olanak tanır.
4. Tüketim Malları
Botsvana, elektronik, ev aletleri ve mobilya dahil olmak üzere çok çeşitli tüketici malları ithal ediyor. Bu mallardaki tarife oranları, tüketiciler için uygun fiyatlılık ile yerel üreticiler için korumayı dengelemek üzere tasarlanmıştır.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi, klima gibi büyük ev aletlerine uygulanan ithalat vergileri, tür ve markaya göre değişmektedir.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %20 ila %30 oranında vergilendirilir.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: %15 ile %25 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Tüketici Elektroniği: Televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik cihazlar temel ithalat kalemleridir ve piyasayı düzenlemek için gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Televizyonlar: Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: İthalat vergileri genellikle %5 ile %10 arasında değişmektedir.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalara, malzeme ve tasarıma bağlı olarak %15 ile %30 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %20 ila %25 oranında vergilendirilir.
- Plastik ve metal mobilyalar: %10 ila %20 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Ev Eşyaları: Halı, perde, ev dekorasyon ürünleri gibi ürünlere genellikle %15 ile %25 arasında vergi uygulanır.
4.3 Özel İthalat Vergileri
SACU ülkelerinden ithal edilen tüketim malları, ortak gümrük alanı anlaşması kapsamında sıfır tarifelerden yararlanır. Çin ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerden ithal edilen mallar, Botsvana’nın gümrük tarifesi çizelgesine göre standart tarifelerle karşı karşıyadır. Ek olarak, SADC üye ülkelerinden gelen tüketim malları genellikle SADC Serbest Ticaret Alanı (FTA) kapsamında azaltılmış tarifelerden yararlanır.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Botsvana enerjisinin çoğunu, özellikle petrol ürünlerini ithal ediyor çünkü ülke fosil yakıtların yerel üretimini sınırlı tutuyor. Hükümet, altyapı projeleri için gelir yaratırken uygun fiyatlılığı garantilemek için bu ithalatlara tarifeler uyguluyor.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Ham petrol ve benzin üzerindeki tarifeler, tüketiciler için uygun yakıt fiyatlarını korumak amacıyla nispeten düşüktür. Tarifeler genellikle %5 ila %10 arasında değişir.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Dizel, gazyağı ve havacılık yakıtı %5 ila %10 oranında gümrük vergilerine tabidir ; madencilik ve ulaştırma gibi temel endüstriler için bazı muafiyetler vardır.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Yenilenebilir enerjinin kullanımını teşvik etmek için Botsvana, temiz enerjiye yatırımı teşvik etmek amacıyla güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri de dahil olmak üzere yenilenebilir enerji ekipmanlarına sıfır gümrük vergisi veya düşük gümrük vergisi uygulamaktadır.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Botsvana’nın sağlık sistemi ithal ilaçlara ve tıbbi ekipmanlara bağımlıdır ve bu nedenle hükümet, halkın bu temel mallara erişebilmesini ve uygun fiyatlı olmasını sağlamak için düşük tarifeler uygulamaktadır.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Temel ilaçlara genellikle sıfır gümrük vergisi uygulanırken, temel olmayan farmasötik ürünlere piyasayı düzenlemek amacıyla %5 ila %10 arasında gümrük vergisi uygulanabilmektedir.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipmanlar: Tanı aletleri, cerrahi aletler ve hastane yatakları gibi tıbbi cihazlar, ürünün gerekliliğine ve menşei ülkeye bağlı olarak sıfır gümrük vergisi veya düşük gümrük vergisi (%5 ila %10) oranına tabidir.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
Botsvana’nın gümrük tarife rejimi, ticaret anlaşmalarına ve ithal edilen malların menşeine dayalı özel vergiler ve muafiyetler içermektedir.
7.1 SACU Dışı Ülkeler İçin Özel Görevler
Çin, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi SACU bölgesi dışındaki ülkelerden ithal edilen mallar, Botsvana’nın ortak dış tarifesine (CET) tabidir. Bu mallar, SACU veya SADC üye ülkelerinden ithal edilen mallara kıyasla daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU): Botsvana, diğer SACU üyesi ülkelerden gelen malların çoğunun gümrüksüz ithalatından yararlanmaktadır.
- Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC): SADC Serbest Ticaret Alanı (STA) kapsamında Botsvana, Zimbabve, Mozambik ve Zambiya gibi SADC üyesi ülkelerle ticaret yaptığı mallarda indirimli tarifelerden veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır.
- Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Alanı (AfCFTA): Botsvana, Afrika içerisinde ticareti yapılan malların %90’ındaki tarifeleri ortadan kaldırmayı ve böylece diğer Afrika ülkeleriyle ticareti daha da geliştirmeyi amaçlayan AfCFTA’nın imzacılarından biridir.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Botsvana Cumhuriyeti
- Başkent: Gaborone
- En Büyük Şehirler:
- Gaborone (Başkent ve en büyük şehir)
- Francistown
- Molopolol
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 7.500 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 2,6 milyon (2023 tahmini)
- Resmi Dil: İngilizce
- Para birimi: Botsvana Pulası (BWP)
- Konum: Botsvana, Güney Afrika’da yer alır ve batıda ve kuzeyde Namibya, kuzeydoğuda Zimbabve, güneyde ve güneydoğuda Güney Afrika ve kuzeyde Zambiya ile komşudur.
Botsvana Coğrafyası
Botsvana, toplam alanı 581.730 kilometrekare olan, geniş çöller, yarı kurak ovalar ve zengin yaban hayatı rezervleriyle karakterize edilen karayla çevrili bir ülkedir. Ülke, kara alanının %70’ini kaplayan Kalahari Çölü tarafından yönetilmektedir.
- Çöller: Kalahari Çölü, Botsvana’nın büyük bir bölümünü kaplar ve sığır yetiştiriciliği ile yaban hayatı turizmi için uygun yarı kurak bir manzara sunar.
- Nehirler: Başlıca nehirleri arasında, dünyanın en büyük iç deltalarından biri olan ve UNESCO Dünya Mirası Alanı olan Okavango Deltası’nı besleyen Okavango Nehri yer almaktadır.
- İklim: Botsvana, sıcak yazları ve daha serin kışları olan yarı kurak bir iklime sahiptir. Yağışlar Kasım ve Mart ayları arasında yoğunlaşır.
Botsvana Ekonomisi
Botsvana’nın ekonomisi temel olarak madencilik, tarım ve turizm tarafından yönlendirilir ve elmas madenciliği hükümet geliri ve ihracatına en büyük katkıyı sağlar. Ülke istikrarlı bir ekonomik büyüme yaşamıştır ve ihtiyatlı mali politikaları birçok diğer Afrika ülkesine kıyasla kişi başına düşen gelirin yüksek olmasını sağlamıştır.
1. Madencilik ve Mineraller
Madencilik sektörü, özellikle elmas madenciliği, Botsvana ekonomisinin omurgasını oluşturur ve ihracat gelirlerinin %60’ından fazlasını oluşturur. Botsvana dünyanın önde gelen elmas üreticilerinden biridir ve hükümet elmas kaynaklarından elde edilen getiriyi en üst düzeye çıkarmak için De Beers ile ortaklık kurmuştur.
2. Tarım
Tarım, GSYİH’nın %5’inden daha az katkıda bulunsa da kırsal geçim kaynakları için önemli bir sektör olmaya devam ediyor. Sığır yetiştiriciliği baskın tarımsal faaliyettir ve sığır eti ihracatı ekonomide önemli bir rol oynar. Ülke ayrıca mısır, darı ve sorgum da üretiyor ancak iklim zorlukları nedeniyle genellikle gıda ithalatına güveniyor.
3. Turizm
Turizm büyüyen bir sektördür ve Botsvana eko-turizm için en iyi destinasyonlardan biridir. Ülkenin zengin yaban hayatı, milli parkları ve Okavango Deltası ve Chobe Milli Parkı gibi koruma alanları her yıl binlerce uluslararası turisti çekmektedir.
4. Finansal Hizmetler ve Altyapı
Botsvana, bankacılık ve sigorta hizmetlerinin ekonomisinde önemli bir rol oynadığı iyi gelişmiş bir finans sektörüne sahiptir. Hükümet, yollar, elektrik ve telekomünikasyon gibi endüstriyel büyümeyi desteklemek için altyapı projelerine yatırım yapmıştır.