Güneydoğu Asya’daki Borneo adasında bulunan küçük ama zengin bir ülke olan Brunei Darussalam, ithalatı düzenlemeyi ve yerel endüstrileri korumayı amaçlayan yapılandırılmış bir gümrük tarifesi rejimine sahiptir. Güneydoğu Asya Milletleri Birliği (ASEAN) ve Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) bir üyesi olan Brunei, belirli ülkelerden ithal edilen mallar için tarife oranlarını düşüren bölgesel ticaret anlaşmalarından yararlanırken uluslararası ticaret kurallarına uymaktadır. Brunei, küçük nüfusu ve sınırlı yerel üretim kapasiteleri göz önüne alındığında, çok çeşitli mallar için ithalata büyük ölçüde bağımlıdır. Hükümet, uygun fiyatlı mallara olan ihtiyacı yerel işletmelerin ve endüstrilerin korunmasıyla dengelemek için tarifeleri seçici bir şekilde uygular.
Brunei’de Ürün Kategorisine Göre Özel Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Brunei ekonomisinde küçük bir rol oynar, çünkü ülke gıda ve tarım ihtiyaçlarını karşılamak için büyük ölçüde ithalata bağımlıdır. Tarımsal ithalatlar için tarife oranları, yerel tarımsal üretimi korurken gıda güvenliğini sağlamak için yapılandırılmıştır.
1.1 Temel Tarım Ürünleri
- Tahıllar ve Tahıllar: Brunei, iç tüketim ihtiyaçlarını karşılamak için büyük miktarlarda pirinç, buğday ve diğer tahılları ithal ediyor. Gümrük oranları genellikle karşılanabilirliği sağlamak için düşüktür.
- Pirinç: Temel gıda maddesi olan pirinç ithalatına genellikle sıfır gümrük vergisi uygulanır, ancak bazı türleri menşeine bağlı olarak %5 gümrük vergisi uygulanabilir.
- Buğday ve diğer tahıllar: Genellikle %5 oranında vergilendirilir, ancak bölgesel ticaret anlaşmaları nedeniyle ASEAN ülkelerinden yapılan ithalata sıfır gümrük vergisi uygulanabilir.
- Meyve ve Sebzeler: Brunei, özellikle komşu ülkelerden çok çeşitli meyve ve sebze ithal etmektedir. Bu ürünlere uygulanan tarifeler, mevsimselliğe ve yerel üretime bağlı olarak değişmektedir.
- Turunçgiller (portakal, limon): Genellikle %5 oranında vergilendirilir, ancak ASEAN kökenli ürünler sıfır gümrük vergisinden faydalanabilir.
- Yapraklı sebzeler ve patates: Gümrük vergileri genellikle %5 ile %10 arasında değişmektedir ; temel ihtiyaç maddelerine daha düşük oranlar uygulanmaktadır.
1.2 Hayvancılık ve Süt Ürünleri
- Et ve Kümes Hayvanları: Brunei et ve kümes hayvanı ürünlerinin çoğunu ithal ediyor. Tarife yapısı, yerel hayvancılık üreticilerini desteklerken aynı zamanda uygun fiyatlı olmasını sağlamak için tasarlanmıştır.
- Sığır ve kuzu eti: İthalatlar genellikle %5 ila %10 oranında gümrük vergilerine tabidir, ancak belirli ülkelerden gelen helal sertifikalı etler indirimli gümrük vergilerinden faydalanabilir.
- Kümes hayvanları (tavuk, hindi): Kümes hayvanı ithalatları %5 oranında vergilendirilir ; ASEAN ülkelerinden yapılan ithalatlarda muafiyetler veya indirimli oranlar uygulanır.
- Süt Ürünleri: Brunei’deki süt ürünleri pazarı, özellikle Avustralya, Yeni Zelanda ve Malezya gibi ülkelerden yapılan ithalata büyük ölçüde bağımlıdır.
- Süt tozu ve sıvı süt: Genellikle %5 oranında gümrük vergisi uygulanır ; bebek beslenmesi için gerekli ürünlere daha düşük oranlar uygulanır.
- Peynir ve tereyağı: Ürüne bağlı olarak gümrük vergileri %5 ile %10 arasında değişmektedir.
1.3 Özel İthalat Vergileri
Brunei, üye ülkelerden ithal edilen tarım ürünlerine sıfır tarife sağlayan ASEAN serbest ticaret anlaşmalarından (FTA) yararlanmaktadır. Ayrıca, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında Brunei, belirli gelişmekte olan ülkelerden düşük veya sıfır tarifelerle tarım ürünleri ithal etmektedir.
2. Endüstriyel Ürünler
Brunei, özellikle inşaat, imalat ve petrol ve gaz gibi sektörlerde, iç ekonomisini desteklemek için çok çeşitli endüstriyel mallar ithal ediyor. Hükümet, temel malları uygun fiyatlı tutarken endüstriyel gelişimi desteklemek için tarifeleri seçici bir şekilde uyguluyor.
2.1 Makine ve Ekipman
- Endüstriyel Makineler: Brunei’nin endüstriyel makine ithalatı, petrol ve gaz endüstrisinin yanı sıra altyapı projelerinin gelişimi için kritik öneme sahiptir. Bu ithalatlara uygulanan tarifeler, endüstriyel büyümeyi teşvik etmek için genellikle düşüktür.
- İnşaat makineleri (ekskavatörler, buldozerler): Kaynağa bağlı olarak genellikle %0 ile %5 arasında vergilendirilir.
- Petrol ve gaz ekipmanları: Ülkenin önde gelen sanayisini desteklemek amacıyla petrol ve gazla ilgili makine ve ekipmanların çoğuna sıfır gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Elektrik Ekipmanları: Transformatörler, jeneratörler ve endüstriyel elektronikler gibi elektrikli makine ve ekipmanlar Brunei’nin enerji ve inşaat sektörleri için olmazsa olmazdır.
- Elektrikli makineler: Genellikle endüstriyel yatırımı teşvik etmek için %0 ile %5 arasında vergilendirilir.
2.2 Motorlu Taşıtlar ve Taşımacılık
Brunei, araçlarının çoğunu hem kişisel hem de ticari kullanım için ithal ediyor. Hükümet, piyasayı düzenlemek ve enerji verimliliğini teşvik etmek için araç ithalatlarına tarifeler uyguluyor.
- Binek Araçlar: Otomobillerdeki ithalat vergileri, motor hacmine, araç türüne ve çevresel faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
- Küçük binek araçlar (1.500 cc altı): Genellikle %10 oranında vergilendirilir.
- Lüks otomobiller ve SUV’lar: Motor hacmine bağlı olarak ek vergilerle birlikte %20’ye varan daha yüksek tarifeler uygulanabilir.
- Ticari Araçlar: Kamyonlar, otobüsler ve diğer ticari araçlar, büyüklüklerine ve kullanım amaçlarına bağlı olarak %5 ile %15 arasında gümrük vergisine tabidir.
- Araç Parçaları ve Aksesuarları: Lastikler, motorlar ve piller gibi yedek parçalar genellikle %5 ila %10 arasında vergilendirilirken, toplu taşımada veya endüstriyel uygulamalarda kullanılan temel parçalar için daha düşük oranlar uygulanmaktadır.
2.3 Bazı Ülkelere Yönelik Özel İthalat Vergileri
Brunei, ASEAN Mal Ticareti Anlaşması (ATIGA) kapsamında ASEAN üye ülkelerinden ithal edilen endüstriyel mallarda sıfır veya azaltılmış tarifelerden yararlanmaktadır. Brunei’nin ikili ticaret anlaşmaları olan ülkelerden ithal edilen mallar, örneğin ASEAN-Çin Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında Çin, de azaltılmış tarifelerden yararlanmaktadır.
3. Tekstil ve Giyim
Brunei, başta ASEAN ülkeleri ve Çin olmak üzere çok çeşitli tekstil ve giyim ürünleri ithal ediyor. Tekstil ürünleri için tarife yapısı, yerel giyim üreticilerini korurken tüketiciler için giyime uygun fiyatlı erişim sağlamak üzere tasarlanmıştır.
3.1 Hammaddeler
- Tekstil Elyafları ve İplikleri: Brunei, yerel hazır giyim üretimini teşvik etmek amacıyla pamuk, yün ve sentetik elyaf gibi hammaddeleri düşük tarifelerle ithal ediyor.
- Pamuk ve yün: Genellikle %5 oranında vergilendirilir.
- Sentetik elyaflar: Gümrük vergileri %5 ile %10 arasında değişmektedir.
3.2 Bitmiş Giyim ve Giyim Eşyaları
- Giyim ve Konfeksiyon: İthal giysilere orta düzeyde tarifeler uygulanırken, lüks ürünlere daha yüksek oranlar uygulanmaktadır.
- Günlük giyim ve üniformalar: Genellikle %10 oranında vergilendirilir.
- Lüks ve markalı giyim: Lüks giyimde gümrük vergileri %15 ila %20’ye kadar çıkabiliyor.
- Ayakkabı: İthal ayakkabılara, malzeme ve tasarıma bağlı olarak %5 ile %15 arasında değişen oranlarda vergi uygulanmaktadır.
3.3 Özel İthalat Vergileri
Brunei, ASEAN Serbest Ticaret Alanı (AFTA) kapsamında ASEAN üye ülkelerinden ithal edilen tekstil ve giyim ürünlerine uygulanan sıfır tarifelerden faydalanmaktadır. Ayrıca, Hindistan ve Çin gibi ülkelerden gelen ürünler, ASEAN’ın çeşitli serbest ticaret anlaşmaları kapsamında azaltılmış tarifelerden faydalanmaktadır.
4. Tüketim Malları
Elektronik, ev aletleri ve mobilya gibi tüketim malları Brunei’nin ithalatının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu ürünlere uygulanan tarifeler, yerel işletmeleri korurken uygun fiyatlılığı garantilemek için uygulanmaktadır.
4.1 Elektronik ve Ev Aletleri
- Ev Aletleri: Buzdolabı, çamaşır makinesi ve klima gibi büyük ev aletleri, yerel perakendecilerin koruması ile uygun fiyatı dengelemek için makul tarifelere tabidir.
- Buzdolapları ve dondurucular: Genellikle %5 ila %10 arasında vergilendirilir.
- Çamaşır makineleri ve klimalar: Marka ve menşe ülkesine bağlı olarak %10 ile %15 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Tüketici Elektroniği: Televizyon, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar gibi elektronik cihazlar, piyasayı düzenlemek için uygulanan gümrük vergileriyle birlikte temel ithalat kalemleridir.
- Televizyonlar: Genellikle %5 oranında vergilendirilir.
- Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar: İthalat vergileri genellikle %0 ile %5 arasında değişmektedir.
4.2 Mobilya ve Döşemeler
- Mobilya: Ev ve ofis mobilyaları da dahil olmak üzere ithal mobilyalar, malzeme ve tasarıma bağlı olarak %5 ile %15 arasında değişen oranlarda gümrük vergilerine tabidir.
- Ahşap mobilyalar: Genellikle %10 ila %15 oranında vergilendirilir.
- Plastik ve metal mobilyalar: %5 ila %10 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Ev Eşyaları: Halı, perde, ev dekorasyon ürünleri gibi ürünlere genellikle %5 ile %10 arasında vergi uygulanır.
4.3 Özel İthalat Vergileri
ASEAN üyesi ülkelerden ithal edilen tüketim malları, ASEAN Serbest Ticaret Alanı (AFTA) kapsamında sıfır tarife avantajından yararlanmaktadır. Tercihli olmayan ülkelerden ithal edilen mallar, Brunei’nin gümrük tarifesi çizelgesinde belirtilen standart tarifelerle karşı karşıyadır.
5. Enerji ve Petrol Ürünleri
Enerji, Brunei ekonomisinde önemli bir sektördür ve ülke, özellikle rafine edilmiş petrol ürünleri için, yerel enerji üretimini desteklemek için ithalata güvenmektedir. Hükümet, enerji verimliliğini teşvik ederken uygun fiyatlılığı garantilemek için enerji ithalatına tarifeler uygulamaktadır.
5.1 Petrol Ürünleri
- Ham Petrol ve Benzin: Büyük bir petrol üreticisi olan Brunei, yurt içinde uygun fiyatı garanti altına almak için ham petrol ve benzin ithalatına düşük tarifeler uygulamaktadır.
- Ham petrol: Genellikle sıfır tarifeye tabidir.
- Benzin ve dizel: Gümrük vergileri genellikle %0 ile %5 arasında değişmektedir, sanayide ise daha düşük oranlar uygulanmaktadır.
- Dizel ve Diğer Rafine Petrol Ürünleri: Rafine ürünler, kullanımlarına ve kökenlerine bağlı olarak genellikle %5 ila %10 oranında vergilendirilir.
5.2 Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş Panelleri ve Rüzgâr Türbinleri: Yenilenebilir enerjinin büyümesini desteklemek için Brunei, ülkenin sürdürülebilir enerji gelişimine olan bağlılığı doğrultusunda güneş panelleri ve rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarına sıfır gümrük vergisi uyguluyor.
6. İlaçlar ve Tıbbi Ekipmanlar
Brunei için uygun fiyatlı sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması bir önceliktir ve hükümet temel ilaçlara ve tıbbi ekipmanlara düşük veya sıfır gümrük vergisi uygulamaktadır.
6.1 İlaçlar
- İlaçlar: Kronik hastalıklarda kullanılanlar ve hayat kurtarıcı ilaçlar da dahil olmak üzere temel ilaçlar genellikle sıfır tarifeye tabidir ve bu sayede halkın karşılayabilmesi sağlanır.
6.2 Tıbbi Cihazlar
- Tıbbi Ekipmanlar: Tanı araçları, cerrahi aletler ve hastane ekipmanları gibi tıbbi cihazlar, ürünün gerekliliğine ve menşeine bağlı olarak sıfır gümrük vergisi veya düşük gümrük vergisi (%5 ila %10) oranına tabidir.
7. Özel İthalat Vergileri ve Muafiyetler
Brunei’nin gümrük tarife sistemi, ticaret anlaşmalarına ve ithal edilen malların menşe ülkesine dayalı çeşitli özel ithalat vergileri ve muafiyetleri içerir.
7.1 ASEAN Dışı Ülkeler İçin Özel Vergiler
Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya dahil olmak üzere ASEAN dışındaki ülkelerden yapılan ithalatlar, Brunei’nin tarife çizelgesinde belirtilen standart gümrük tarifelerine tabidir. Bu mallar, ASEAN üye ülkelerinden yapılan ithalatlara kıyasla daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
7.2 İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar
- ASEAN Serbest Ticaret Alanı (AFTA): Brunei, ASEAN içerisinde ticaret yapılan mallar üzerindeki sıfır gümrük vergisinden yararlanarak bölgesel ekonomik entegrasyonu teşvik ediyor.
- ASEAN-Çin Serbest Ticaret Anlaşması (ACFTA): Brunei, bu anlaşma kapsamında Çin’den ithal edilen mallara uygulanan tarifelerde indirimlerden yararlanıyor.
- Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ): DTÖ üyesi olan Brunei, uluslararası ticaret kurallarına uymakta ve DTÖ üyesi ülkelerden yaptığı ithalatta en çok kayrılan ülke (MFN) tarifelerinden yararlanmaktadır.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Brunei Milleti, Barış Yurdu (Negara Brunei Darussalam)
- Başkent: Bandar Seri Begavan
- En Büyük Şehirler:
- Bandar Seri Begawan (Başkent ve en büyük şehir)
- Kuala Belait
- Seri
- Kişi Başına Gelir: Yaklaşık 28.000 ABD Doları (2023 tahmini)
- Nüfus: Yaklaşık 460.000 (2023 tahmini)
- Resmi Dil: Malayca
- Para Birimi: Brunei Doları (BND)
- Konum: Brunei, Güneydoğu Asya’da, Malezya ve Güney Çin Denizi ile çevrili Borneo adasının kuzey kıyısında yer almaktadır.
Brunei Coğrafyası
Brunei, 5.765 kilometrekarelik bir alanı kaplar ve Malezya’nın Sarawak eyaleti tarafından iki ayrı bölüme ayrılır. Ülke, yıl boyunca yüksek sıcaklıklar ve nem ile tropikal yağmur ormanı iklimine sahiptir.
- İklim: Brunei, yıl boyu yağışlı ve yüksek nemli tropikal bir iklime sahiptir. Muson mevsimi Kasım ve Mart ayları arasında gerçekleşir.
- Nehirler: Başlıca nehirleri arasında ulaşım ve su kaynakları açısından önemli olan Brunei Nehri ve Belait Nehri yer alır.
- Ormanlar: Brunei yoğun ormanlarla kaplıdır ve tropikal yağmur ormanları kara alanının çoğunu kaplar. Ülke, sıkı çevre düzenlemeleri yoluyla ormanlarını korumak için çaba sarf etmiştir.
Brunei Ekonomisi
Brunei’nin ekonomisi, hükümet gelirlerinin ve ihracat gelirlerinin çoğunluğunu oluşturan petrol ve gaz sektörü tarafından domine edilmektedir. Ülke, doğal kaynak zenginliği ve ihtiyatlı ekonomik politikalarıyla Asya’nın en yüksek yaşam standartlarından birine sahiptir.
1. Petrol ve Gaz
Petrol ve gaz sektörü Brunei ekonomisinin omurgasını oluşturur ve ihracat gelirinin %90’ından fazlasını oluşturur. Ülke, başta Japonya ve Güney Kore olmak üzere ham petrol ve sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG) önemli bir ihracatçısıdır.
2. Tarım ve Balıkçılık
Tarım Brunei ekonomisinde nispeten küçük bir rol oynarken, hükümet gıda üretiminde öz yeterliliği artırmak için girişimlere yatırım yapıyor. Balıkçılık sektörü de önemlidir ve iç gıda tedarikine ve ihracata katkıda bulunur.
3. Finans ve Hizmetler
Brunei, İslami bankacılık ve varlık yönetimine odaklanan büyüyen bir finansal hizmetler sektörüne sahiptir. Ülkenin stratejik konumu ve siyasi istikrarı, onu yabancı yatırım için çekici bir yer haline getirir.
4. Turizm ve Kültür
Brunei, zengin mirasından ve bozulmamış yağmur ormanlarından yararlanarak eko-turizm ve kültürel turizmi teşvik ediyor. Ülke , Omar Ali Saifuddien Camii ve Sultan’ın resmi ikametgahı olan Istana Nurul Iman gibi İslam mimarisiyle tanınıyor.