Avrupa ve Asya’nın kesiştiği noktada stratejik olarak konumlanan Gürcistan, bölgesel ticaret sisteminde kilit bir oyuncu olarak kendini kanıtlamıştır. Geçtiğimiz on yılda Gürcistan, hem yerel hem de yabancı işletmeler için açık ve rekabetçi bir ekonomik ortam yaratarak ticaret politikalarını iyileştirmeye odaklanmıştır. Gürcistan’ın gümrük tarife oranları, ticareti serbestleştirme, yatırımı teşvik etme ve ekonomik kalkınmayı destekleme yönündeki daha geniş ekonomik stratejisinin bir parçasıdır. Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) bir üyesi ve çeşitli Serbest Ticaret Anlaşmaları’na (STA) katılan bir ülke olarak Gürcistan, belirli ülkelere ve ürünlere ayrıcalıklı muamele sunan nispeten düşük bir tarife rejimi sürdürmektedir.
Gürcistan’ın gümrük rejimi, çoğu malda düşük tarifeler, basitleştirilmiş gümrük prosedürleri ve Avrupa Birliği (AB), Türkiye ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri de dahil olmak üzere önemli ortaklarla çeşitli tercihli ticaret anlaşmaları ile karakterize edilir. Bazı durumlarda, yerel endüstrileri korumak veya damping gibi haksız ticaret uygulamalarını ele almak için özel ithalat vergileri uygulanır.
Gürcistan’da Gümrük Tarife Yapısı
Gürcistan’daki Genel Tarife Politikası
Gürcistan, bölgedeki en liberal gümrük rejimlerinden birini işletiyor ve birçok ithal malda düşük veya sıfır tarife uyguluyor. Ülkenin ticaret politikası, gerektiğinde yerel endüstrileri korurken açık ticaret yoluyla ekonomik büyümeyi teşvik etmeyi amaçlıyor. Gürcistan’ın gümrük tarifeleri Gürcistan Gümrük Kanunu tarafından düzenleniyor ve ülkenin Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve çeşitli Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA’lar) dahil olmak üzere uluslararası ticaret anlaşmalarına olan taahhütleriyle uyumlu.
Gürcistan’ın tarife yapısının temel unsurları şunlardır:
- Çoğu Malda Sıfır Gümrük Vergisi: Gürcistan’a ithal edilen ürünlerin %80’inden fazlası, özellikle hammaddeler, sermaye malları ve temel tüketim malları sıfır gümrük vergisine tabidir.
- Ad Valorem Tarifeleri: Gümrük vergilerine tabi olan mallar için Gürcistan, genellikle %5 ile %12 arasında değişen ad valorem oranları (ürünün gümrük değerinin bir yüzdesi olarak hesaplanır) uygular.
- Tercihli Ticaret Anlaşmaları: Gürcistan, Avrupa Birliği, Türkiye ve Çin de dahil olmak üzere STA imzaladığı ülkelerden ithal edilen mallara tercihli tarife oranları sunmaktadır.
Tercihli Tarife Anlaşmaları
Gürcistan’ın ticaret politikası, belirli ülkelere tercihli tarife oranları sunan bir dizi Serbest Ticaret Anlaşmasından önemli ölçüde yararlanmaktadır. Bu anlaşmalar şunları içerir:
- Avrupa Birliği ile Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Alanı (DCFTA): Bu anlaşma, Gürcistan ile AB arasında ticareti yapılan malların çoğuna gümrüksüz erişim sağlayarak Gürcistan’ın Avrupa pazarına entegre olmasına yardımcı oluyor.
- Çin ile Serbest Ticaret Anlaşması: Bu anlaşma, Gürcistan ile Çin arasında gümrüksüz veya indirimli gümrüklü ticareti kolaylaştırarak, mal ve hizmetlerde ikili ticareti artırmaktadır.
- Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması: Bu anlaşma kapsamında Gürcistan ve Türkiye, özellikle sanayi ve tarım ürünleri olmak üzere çoğu malda tarife indirimlerinden yararlanmaktadır.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): Gürcistan, belirli ürünler için indirimli veya sıfır tarife sağlayan GSP programı kapsamında ABD, Kanada, Japonya ve Avrupa Birliği pazarlarına tercihli erişimden yararlanmaktadır.
Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları
Gürcistan liberal bir ticaret rejimi sürdürse de, belirli koşullar altında özel ithalat vergileri uygulanabilir. Bunlar şunları içerir:
- Antidamping Vergileri: Normal değerin altında fiyatlarda ithal edilen ve yerel üreticilere zarar veren mallara uygulanır. Bu vergiler, damping gibi haksız ticaret uygulamalarını önlemeyi amaçlar.
- Telafi Edici Vergiler: Yabancı hükümet sübvansiyonlarından yararlanan ve yerli sanayi için haksız rekabet yaratan mallara uygulanır.
- ÖTV: Alkol, tütün ve petrol gibi bazı ürünler, standart tarifelere ek olarak ÖTV’ye tabidir.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Tarım Ürünleri
1. Süt Ürünleri
Süt ürünleri, sınırlı yerel üretim nedeniyle Gürcistan için önemli bir ithalat kategorisidir. Tarife oranları, süt ürününün türüne ve kökenine bağlı olarak değişir.
- Genel tarife: Süt, tereyağı ve peynir de dahil olmak üzere çoğu süt ürününe %5 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Tercihli tarifeler: DCFTA kapsamında Avrupa Birliği’nden veya STA kapsamında Türkiye’den ithal edilen süt ürünleri sıfır tarifeden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Özellikle piyasa bozulması durumlarında, sübvansiyonların veya haksız fiyatlandırma uygulamalarının tespit edildiği ülkelerden ithal edilen belirli süt ürünlerine antidamping vergileri uygulanabilir.
2. Et ve Kümes Hayvanları
Gürcistan, iç talebi karşılamak için önemli miktarda et ve kümes hayvanı ürünü ithal ediyor. Tarifeler, ürün türüne ve menşe ülkesine göre uygulanır.
- Genel tarife: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanları da dahil olmak üzere et ürünlerine %5 ila %12 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Avrupa Birliği ve Türkiye’den yapılan et ithalatına, ilgili STA’lar kapsamında sıfır tarife uygulanmaktadır.
- Özel vergiler: Özellikle kümes hayvanları olmak üzere yerel et üreticilerini korumak için, piyasanın dolması veya haksız rekabet durumlarında ithalat kotaları ve ek vergiler konulabilir.
3. Meyve ve Sebzeler
Gürcistan’ın iklimi birçok meyve ve sebzenin yurtiçinde üretilmesine olanak sağlıyor, ancak ülke aynı zamanda talebi karşılamak için, özellikle de sezon dışı ürünler için ithalata da güveniyor.
- Genel tarife: Taze meyve ve sebzelere, ürüne bağlı olarak genellikle %0 ile %5 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Tercihli tarifeler: DCFTA ve diğer STA’lar kapsamında, AB, Türkiye ve Çin’den gelen meyve ve sebzeler Gürcistan’a genellikle gümrüksüz giriyor.
- Özel vergiler: Yerel çiftçileri rekabetten korumak amacıyla, yerel hasat döneminde bazı meyve ve sebzelere mevsimsel tarifeler uygulanabilir.
Endüstriyel Mallar
1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Otomobil ithalatı, özellikle ikinci el otomobiller olmak üzere Gürcistan’ın ithalatının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Araçlara uygulanan tarifeler, piyasayı düzenlemek ve çevre dostu araçların ithalatını teşvik etmek için tasarlanmıştır.
- Genel tarife: Gürcistan’a ithal edilen otomobiller %12’lik bir tarifeye tabidir, 10 yıldan eski araçlar için daha yüksek oranlar geçerlidir. Otomobil parçaları %5 ila %12 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: Türkiye ve AB’den ithal edilen otomobil ve otomobil parçaları, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya sıfır gümrük vergilerinden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Kirliliği azaltmak ve enerji açısından verimli ulaşımı teşvik etmek amacıyla Gürcistan’ın çevre politikasının bir parçası olarak yüksek emisyonlu araçlara ek tüketim vergileri uygulanmaktadır.
2. Elektronik ve Tüketim Malları
Akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve ev aletleri gibi tüketici elektroniği ürünleri Gürcistan için önemli ithalat kalemleri olup, bu mallara ılımlı tarifeler uygulanmaktadır.
- Genel tarife: Tüketici elektroniği, ürüne bağlı olarak %5 ile %12 arasında değişen oranlarda tarifeye tabidir.
- Tercihli tarifeler: AB, Türkiye ve Çin’den ithal edilen elektronik ürünler, Gürcistan’ın serbest ticaret anlaşmaları kapsamında genellikle indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Bazı yüksek enerji tüketimli cihazlar, standart ithalat tarifelerine ek olarak çevre vergilerine tabi olabilir.
Tekstil ve Giyim
1. Giyim
Gürcistan, özellikle Türkiye, Çin ve Avrupa Birliği’nden önemli miktarda tekstil ve giyim ürünü ithal ediyor. Ülke, gelişen tekstil endüstrisini desteklemek için bu ithalatlara ılımlı tarifeler uyguluyor.
- Genel tarife: Gürcistan’a ithal edilen giyim ve tekstil ürünlerine %5 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Tercihli tarifeler: Türkiye ve AB’den gelen giyim eşyaları, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında gümrüksüz erişimden yararlanırken, diğer ülkelerden yapılan ithalatlar GSP programı kapsamında indirimli tarifelerden yararlanabilir.
- Özel vergiler: Düşük maliyetli üretimin piyasa rekabetini bozduğu ülkelerden (örneğin Çin’den yapılan ithalat) yapılan hazır giyim ithalatına anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Ayakkabı
Ayakkabı, Gürcistan’a yapılan ithalatın bir diğer önemli kategorisi olup, yerel üreticileri korurken tüketicilerin uygun fiyatlı ürüne erişimini garanti altına almak için tasarlanmış tarifeler uygulanıyor.
- Genel tarife: Ayakkabı ithalatında, ayakkabının malzemesine ve türüne bağlı olarak %5 ile %12 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: Gürcistan’ın ticaret anlaşmaları kapsamında AB ve Türkiye’den ithal edilen ayakkabılara indirimli tarifeler veya sıfır gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Özel vergiler: Düşük fiyatlama veya damping gibi haksız ticaret uygulamalarının yaşandığı ülkelerden yapılan ayakkabı ithalatlarına ek vergiler uygulanabilir.
Hammaddeler ve Kimyasallar
1. Metal Ürünler
Gürcistan, inşaat ve imalat endüstrileri için çok çeşitli metal ürünleri ithal ediyor. Bu ithalatlar, metalin türüne ve kullanımına göre tarifelere tabidir.
- Genel tarife: Çelik, alüminyum ve bakır gibi metal ürünler %5 ile %12 arasında değişen oranlarda tarifelere tabidir.
- Tercihli tarifeler: Türkiye, AB ve Çin’den gelen hammaddeler ve metal ürünleri, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Piyasa bozulmalarının tespit edildiği ülkelerden yapılan metal ithalatına, özellikle Çin’den yapılan sübvansiyonlu ihracatlarda, anti-damping vergileri uygulanabilmektedir.
2. Kimyasal Ürünler
Gürcistan, endüstriyel kimyasallar, gübreler ve ilaçlar dahil olmak üzere çok çeşitli kimyasallar ithal etmektedir. Bu ithalatlar, sınıflandırmalarına bağlı olarak değişen tarifelere tabidir.
- Genel tarife: Kimyasal ürünlere %5 ile %12 arasında değişen tarifeler uygulanmakta olup, imalat ve tarımda kullanılan temel kimyasallara daha düşük oranlar uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: AB, Türkiye ve Gürcistan’ın serbest ticaret anlaşmaları kapsamındaki diğer ticaret ortaklarından ithal edilen kimyasallara indirimli tarifeler veya sıfır gümrük vergileri uygulanmaktadır.
- Özel vergiler: Tehlikeli kimyasallar, çevre koruma yönetmeliklerine dayalı olarak ek kısıtlamalara veya vergilere tabi tutulabilir.
Makine ve Ekipman
1. Endüstriyel Makineler
Gürcistan, inşaat, imalat ve tarım sektörlerini desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Bu ithalatlar ekonomik kalkınma için hayati önem taşıyor ve yatırımı teşvik etmek için tarifeler genellikle düşük.
- Genel tarife: Sanayi makineleri ithalatında, makinenin cinsine ve kullanım amacına göre %0 ile %5 arasında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: AB, Türkiye ve Çin’den ithal edilen makineler genellikle serbest ticaret anlaşmaları kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Haksız ticaret uygulamalarına karışan ülkelerden yapılan makine ithalatları, özellikle sübvansiyonlu ihracatlarda, ek vergilere tabi tutulabilir.
2. Tıbbi Ekipman
Tıbbi ekipman, Gürcistan’ın sağlık sistemi için kritik bir ithalat kategorisidir ve bu mallara uygulanan tarifeler, uygun fiyatlı sağlık ürünlerine erişimi garanti altına almak için genellikle düşüktür.
- Genel tarife: Tanı araçları, cerrahi aletler ve hastane malzemeleri de dahil olmak üzere tıbbi ekipmanlara genellikle %0 ile %5 arasında tarife uygulanır.
- Tercihli tarifeler: AB ve Türkiye’den ithal edilen tıbbi ekipmanlar, Gürcistan’ın ticaret anlaşmaları kapsamında sıfır tarife avantajından yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: COVID-19 salgını gibi sağlık krizleri sırasında, Gürcistan yeterli bulunabilirliği sağlamak amacıyla kritik tıbbi malzemeler üzerindeki tarifeleri kaldırabilir.
Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri
Gürcistan, ticaret uygulamaları, piyasa bozulması veya jeopolitik kaygılar temelinde belirli ülkelerden yapılan ithalatlara ek vergiler veya kısıtlamalar uygular. Örnekler şunlardır:
- Çin: Gürcistan, Çin’den ithal edilen çelik, tekstil ve elektronik gibi ürünlere, düşük fiyatlandırıldığı veya sübvanse edildiği tespit edilirse anti-damping vergisi uygulayabilir ve bu da piyasayı bozabilir.
- Rusya: Gürcistan’ın Rusya ile önemli ticari bağları olmasına rağmen, siyasi gerginlikler ve ticaret anlaşmazlıkları nedeniyle bazı tarım ve sanayi ürünlerine daha yüksek tarifeler veya kısıtlamalar uygulanabilir.
- Avrupa Birliği: DCFTA kapsamında, Avrupa Birliği’nden yapılan ithalatların çoğu sıfır tarifelerden yararlanır. Ancak, yerel endüstriler için risk oluşturan veya Gürcistan sağlık ve güvenlik standartlarını karşılamayan ürünler ithalat kısıtlamalarıyla karşı karşıya kalabilir.
Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri
Gürcistan ayrıca çeşitli ticaret planları kapsamında belirli gelişmekte olan ülkelere tercihli tarife muamelesi de sağlar. Bunlar şunları içerir:
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): GSP şeması kapsamında Gürcistan, gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalatta, özellikle tarım ürünleri, tekstil ve hammaddeler olmak üzere seçilmiş ürünlere yönelik indirimli veya sıfır tarifeler sunmaktadır.
Gürcistan Hakkında Temel Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Gürcistan (საქართველო)
- Başkent: Tiflis
- En Büyük Şehirler:
- Tiflis
- Kutaisi
- Batum
- Kişi Başına Gelir: 4.800 ABD Doları (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 3,7 milyon
- Resmi Dil: Gürcüce
- Para birimi: Gürcistan Larisi (GEL)
- Konum: Gürcistan, Doğu Avrupa ile Batı Asya’nın kesiştiği noktada yer alır. Kuzeyde Rusya, güneyde Türkiye ve Ermenistan, güneydoğuda Azerbaycan ve batıda Karadeniz ile çevrilidir.
Gürcistan’ın Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrileri
Gürcistan Coğrafyası
Gürcistan, Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, Büyük ve Küçük Kafkas Dağları’ndan verimli ovalara ve Karadeniz kıyı şeridine kadar çeşitli manzaralara sahip dağlık bir ülkedir. Ülkenin coğrafyası, çok çeşitli tarımsal faaliyetleri destekleyen belirgin mikro iklimler yaratan önemli yükseklik farklılıklarıyla karakterize edilir. Ülkenin Avrupa ve Asya’nın kesiştiği noktadaki stratejik konumu, onu tarihsel olarak ticaret ve kültürel değişim için hayati bir merkez haline getirmiştir.
Gürcistan Ekonomisi
Gürcistan, ticaret, turizm ve tarımla yönlendirilen küçük ama hızla büyüyen bir ekonomiye sahiptir. Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazandığından beri Gürcistan, ticareti serbestleştirmeyi, yabancı yatırım çekmeyi ve özel sektör gelişimini teşvik etmeyi amaçlayan önemli ekonomik reformlar uyguladı. Ülkenin açık ticaret politikası ve stratejik konumu, onu yabancı yatırımcılar için çekici bir yer haline getirmiştir.
Gürcistan’ın ekonomisi, tarım, turizm, inşaat ve imalat gibi temel sektörlerle nispeten çeşitlendirilmiştir. Ülke ayrıca Hazar Denizi’nden Avrupa’ya uzanan petrol ve gaz boru hatları ile enerji tedarikleri için önemli bir geçiş rotasıdır. Hükümet, serbest ticaret anlaşmaları aracılığıyla ekonomik modernizasyona ve küresel pazarlara entegrasyona öncelik vermeye devam etmektedir.
Gürcistan’daki Başlıca Endüstriler
1. Tarım
Tarım, Gürcistan’da nüfusun önemli bir bölümünü istihdam eden hayati bir sektör olmaya devam ediyor. Başlıca tarım ürünleri arasında şarap, fındık, meyve, sebze ve hayvancılık yer alıyor. Gürcistan, binlerce yıl öncesine dayanan zengin bir geleneğe sahip şarap üretimiyle özellikle ünlüdür. Hükümet, altyapıyı iyileştirerek ve modern çiftçilik tekniklerini benimseyerek tarım sektörünü modernize etmek için çalışıyor.
2. Turizm
Turizm, Gürcistan’daki en hızlı büyüyen endüstrilerden biridir ve çeşitli manzaraları, tarihi mekanları ve benzersiz kültürüyle ziyaretçileri cezbetmektedir. Başlıca turistik yerler arasında başkent Tiflis, Karadeniz tatil şehri Batum ve antik mağara şehirleri Uplistsikhe ve Vardzia yer almaktadır. Gürcistan’ın şarap turizmi de uluslararası alanda tanınmaktadır ve ülkenin üzüm bağlarına ve şarap imalathanelerine ziyaretçi çekmektedir.
3. Üretim
Gürcistan’ın imalat sektörü büyüyor ve gıda işleme, tekstil ve inşaat malzemeleri gibi endüstriler giderek daha önemli bir rol oynuyor. Hükümet, sanayi parkları ve serbest ekonomik bölgeler de dahil olmak üzere teşvikler ve altyapı geliştirme yoluyla imalat sektörüne yatırım çekmek için çalışıyor.
4. Enerji
Gürcistan önemli bir hidroelektrik potansiyeline sahiptir ve enerji sektörü ekonominin önemli bir parçasıdır. Ülke komşu ülkelere elektrik ihraç ediyor ve fosil yakıtlara olan bağımlılığını azaltmak için yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapıyor.