Küçük bir Batı Afrika ülkesi olan Gine-Bissau, ticaret politikasının önemli bir bölümünü oluşturan nispeten basit ancak önemli bir tarife sistemi işletmektedir. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu’nun (ECOWAS) ve Batı Afrika Ekonomik ve Para Birliği’nin (WAEMU) bir üyesi olarak Gine-Bissau’nun tarife sistemi, ticareti teşvik etmeyi, yerel endüstrileri korumayı ve hükümet gelirini artırmayı amaçlayan bölgesel ekonomik entegrasyon çabalarıyla uyumludur. Bu tarifeler, ülkenin ithalata olan bağımlılığını, özellikle tarım ve küçük ölçekli üretimde yerel endüstrileri koruma ihtiyacıyla dengelemeye yardımcı olur.
Gine-Bissau’da Gümrük Tarife Yapısı
Gine-Bissau’daki Genel Tarife Politikası
Gine-Bissau’nun tarife rejimi, sekiz üye devleti arasında tarifeleri uyumlu hale getiren WAEMU’daki üyeliği tarafından yönetilir. WAEMU ise, birliğin dışından ithal edilen tüm ürünlere uygulanan Ortak Dış Tarife (CET) sistemi altında faaliyet gösterir. CET yapısı, yerel endüstrileri dış rekabetten korurken temel malların makul fiyatlarla bulunmasını sağlamak için tasarlanmıştır.
Gine-Bissau’nun gümrük tarife oranları aşağıdaki şekilde yapılandırılmıştır:
- Temel Mallar: Temel gıda maddeleri ve ilaçlar da dahil olmak üzere temel mallardaki tarifeler, satın alınabilirliği garanti altına almak için nispeten düşüktür.
- Ara Mallar: Ara mallara (yerel olarak daha fazla işlenen ürünler) uygulanan tarifeler, yerel üretimi teşvik etmek amacıyla makul seviyelerde belirlenir.
- Lüks Mallar: Yerel endüstrileri korumak ve gelir elde etmek amacıyla nihai ürünlere ve lüks mallara daha yüksek tarifeler uygulanır.
- Hammadde ve Sermaye Malları: Yurt içi üretim ve altyapı geliştirme için ihtiyaç duyulan hammadde ve sermaye mallarına daha düşük tarifeler uygulanmaktadır.
CET dört tarife bandından oluşmaktadır:
- Temel ihtiyaç maddeleri için %0: Temel gıda maddeleri, ilaçlar ve bazı eğitim materyalleri.
- %5 Hammaddeler: Üretim ve endüstriyel gelişme için hayati önem taşıyan mallar.
- Ara mallar için %10: İleri işleme tabi tutulan ürünler.
- Mamuller için %20: Yerel üretimle doğrudan rekabet eden veya lüks ürün olarak değerlendirilen ürünler.
Tercihli Tarife Anlaşmaları
Gine-Bissau, başta ECOWAS ve WAEMU’ya üyeliği olmak üzere çeşitli tercihli tarife anlaşmalarından ve belirli mallara indirimli veya sıfır tarife uygulayan uluslararası anlaşmalardan yararlanmaktadır:
- ECOWAS Ticaret Serbestleştirme Planı (ETLS): Bu bölgesel ticaret anlaşması, menşe kurallarına uyulması şartıyla ECOWAS üye ülkeleri içinden gelen malların gümrüksüz dolaşımına olanak tanır.
- Silahlar Hariç Her Şey (EBA): En Az Gelişmiş Ülke (EAGÜ) olan Gine-Bissau, AB’nin EBA girişiminden yararlanıyor ve bu girişim, Avrupa Birliği’ne ihraç edilen tüm ürünlere (silahlar ve mühimmat hariç) gümrüksüz erişim sağlıyor.
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): Gine-Bissau, tarım ürünleri ve tekstil ürünleri de dahil olmak üzere belirli ürünlerde indirimli tarifeler sağlayan GSP programı kapsamında ABD, Kanada ve Japonya gibi pazarlara tercihli erişime sahiptir.
Özel İthalat Vergileri ve Kısıtlamaları
Standart tarifelere ek olarak, Gine-Bissau belirli ithal mallara özel vergiler ve kısıtlamalar uygulayabilir. Bu önlemler genellikle haksız ticaret uygulamalarını ele almak veya yerel endüstrileri zarardan korumak için kullanılır:
- Antidamping Vergileri: Gine-Bissau’da piyasa fiyatının altında satılan ürünlere, özellikle de bu tür ithalatların yerel endüstrileri tehdit etmesi durumunda uygulanır.
- Telafi Edici Vergiler: Bu vergiler, yabancı sübvansiyonlardan yararlanarak yerli üreticiler için rekabeti bozan ithalatlara uygulanır.
- ÖTV: Tütün, alkollü içecekler ve petrol ürünleri gibi bazı ürünler gümrük tarifelerine ek olarak ÖTV’ye tabidir.
- Çevre Vergileri: Plastik ürünler ve çevreye zarar veren kimyasallar gibi bazı ithalatlar ek vergilere veya kısıtlamalara tabi olabilir.
Ürün Kategorileri ve İlgili Tarife Oranları
Tarım Ürünleri
1. Süt Ürünleri
Süt ürünleri, yerel üretimin sınırlı olduğu ve ülkenin komşu ülkelerden ve diğer ülkelerden ithalata bağımlı olduğu Gine-Bissau’da temel ithalat kalemidir.
- Genel tarife: Süt, peynir ve tereyağı gibi süt ürünleri, ürün türüne bağlı olarak genellikle %10 ile %20 arasında değişen tarifelere tabidir.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üye ülkelerinden yapılan süt ithalatları, menşe kurallarına uymaları koşuluyla ETLS kapsamında indirimli veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Piyasa dampingi uygulayan ülkelerden gelen süt ürünlerine, özellikle yerel üreticiler etkileniyorsa, anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Et ve Kümes Hayvanları
Gine-Bissau, sınırlı iç hayvancılık üretimi nedeniyle et ve kümes hayvanı ihtiyacının önemli bir bölümünü ithal ediyor ve tarifeler yerel pazarı koruyacak şekilde yapılandırılmış.
- Genel tarife: Sığır eti, domuz eti ve kümes hayvanları dahil olmak üzere et ürünleri %10 ila %20 arasında değişen tarifelerle karşı karşıyadır. Taze ve dondurulmuş et genellikle işlenmiş ürünlere kıyasla daha düşük tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: ETLS kapsamında ECOWAS üyesi ülkelerden yapılan et ithalatına indirimli veya sıfır tarifeler uygulanır.
- Özel vergiler: Yerel çiftçileri korumak ve düşük maliyetli ithalatla pazarın doygunluğa ulaşmasını önlemek amacıyla kümes hayvanı ürünlerine ithalat kotası veya ek vergiler uygulanabilir.
3. Meyve ve Sebzeler
Gine-Bissau’nun tropikal iklimi, bazı meyve ve sebzelerin yurtiçi üretimini destekliyor ancak aynı zamanda, özellikle düşük sezonda, bu malları ithal ediyor.
- Genel tarife: Taze meyve ve sebzelere genellikle %5 ila %10 arasında gümrük vergisi uygulanır.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üyesi ülkelerden yapılan meyve ve sebze ithalatları genellikle ETLS kapsamında gümrüksüz erişimden yararlanmaktadır.
- Özel vergiler: Özellikle domates ve soğan gibi temel ürünlerde, hasat dönemlerinde yerel üreticileri korumak amacıyla mevsimsel tarifeler uygulanabilir.
Endüstriyel Mallar
1. Otomobiller ve Otomobil Parçaları
Gine-Bissau’da otomobil ve otomobil parçalarının ithalatı önemli olup, tarifelerle pazarı düzenlemenin yanı sıra tamir hizmetleri de dahil olmak üzere yerel endüstrilerin büyümesine olanak tanınması amaçlanmaktadır.
- Genel tarife: İthal araçlar, aracın türüne ve yaşına bağlı olarak %20 ila %40 arasında değişen tarifelere tabidir. Daha yeni ve daha yakıt tasarruflu araçlar daha düşük tarifelerle karşı karşıya kalabilirken, daha eski modeller daha yüksek oranlarla karşı karşıya kalabilir.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üyesi ülkelerden ithal edilen araçlar ve otomobil parçaları, ETLS kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Özel vergiler: Yüksek emisyonlu araçlara ek çevre vergileri uygulanabilir ve özel tüketim vergileri genellikle lüks araçlara uygulanır.
2. Elektronik ve Tüketim Malları
Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve ev aletleri de dahil olmak üzere tüketici elektroniği ürünleri Gine-Bissau’da yüksek talep görmektedir. Bu ürünlere uygulanan tarifeler, malların türüne ve değerine göre değişmektedir.
- Genel tarife: Elektronik ürünlere genellikle %10 ila %20 arasında tarife uygulanırken, lüks ürünlere ve ileri tüketim mallarına daha yüksek oranlar uygulanır.
- Tercihli tarifeler: ETLS kapsamında, ECOWAS ülkelerinden gelen tüketici elektroniği ürünleri gümrüksüz erişime hak kazanabilir.
- Özel vergiler: Özellikle yüksek enerji tüketimine sahip veya çevreye zararlı bileşenleri bulunan bazı elektronik cihazlara çevre vergileri uygulanabilir.
Tekstil ve Giyim
1. Giyim
Giyim, yerel tekstil üretiminin asgari düzeyde olduğu Gine-Bissau için önemli bir ithalat kategorisidir. İthal giyime uygulanan tarifeler, yerel zanaatkarları ve giyim perakendecilerini korumak için tasarlanmıştır.
- Genel tarife: Giyim ithalatları genellikle %10 ile %20 arasında değişen tarifelere tabidir; lüks veya markalı giyim ürünlerine daha yüksek oranlar uygulanır.
- Tercihli tarifeler: ETLS kapsamında, ECOWAS ülkelerinden ithal edilen giysiler gümrüksüz erişimden faydalanabilir.
- Özel vergiler: Damping gibi haksız rekabet uygulamalarının tespit edildiği ülkelerden yapılan hazır giyim ithalatlarına antidamping vergileri uygulanabilir.
2. Ayakkabı
Ayakkabı, Gine-Bissau’da ithalatın bir diğer önemli kategorisi olup, yerel zanaatkarları ve küçük ölçekli üreticileri korumayı ve uygun fiyatlı ürünlere erişimi sağlamayı amaçlayan tarifelerle uygulanmaktadır.
- Genel tarife: Ayakkabılar genellikle ayakkabının türüne ve malzemesine bağlı olarak %10 ila %20 arasında tarifelerle karşı karşıyadır.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üyesi ülkelerden gelen ayakkabılar, ETLS kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Özel vergiler: Damping veya düşük fiyatlandırma gibi haksız ticaret uygulamaları yapan ülkelerden gelen düşük maliyetli ayakkabılara ek vergiler uygulanabilir.
Hammaddeler ve Kimyasallar
1. Metal Ürünler
Gine-Bissau, inşaat, imalat ve altyapı geliştirmede kullanılan çeşitli metal ürünleri ithal eder. Bu ürünler, sınıflandırmalarına göre tarifelerle karşı karşıyadır.
- Genel tarife: Çelik, alüminyum ve bakır gibi metal ürünler, kullanım amaçlarına ve işlenme düzeylerine bağlı olarak %5 ile %20 arasında gümrük vergilerine tabidir.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS ülkelerinden ithal edilen metal ürünlere indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanır.
- Özel vergiler: Sübvansiyonların veya piyasa bozucu uygulamaların yerel üreticilere zarar verdiği ülkelerden gelen metal ürünlere anti-damping vergileri uygulanabilir.
2. Kimyasal Ürünler
Kimyasallar, tarım ve endüstri de dahil olmak üzere Gine-Bissau’daki çeşitli sektörler için elzemdir. Kimyasal ithalatına uygulanan tarifeler, sınıflandırmalarına ve amaçlarına bağlı olarak değişir.
- Genel tarife: Gübreler, pestisitler ve endüstriyel kimyasallar da dahil olmak üzere kimyasal ürünlere %5 ile %15 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üyesi ülkelerden yapılan kimyasal ithalatına indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanır.
- Özel vergiler: Bazı tehlikeli kimyasallar, halk sağlığı ve çevre üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle ek kısıtlamalara veya çevre vergilerine tabi tutulabilir.
Makine ve Ekipman
1. Endüstriyel Makineler
Gine-Bissau, tarım, inşaat ve madencilik sektörlerini desteklemek için önemli miktarda endüstriyel makine ithal ediyor. Bu ürünlere uygulanan tarifeler genellikle sanayileşmeyi teşvik etmek için düşüktür.
- Genel tarife: Sanayi makineleri ithalatında, makinenin cinsine ve kullanım amacına göre %5 ile %10 arasında gümrük vergisi uygulanmaktadır.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS ülkelerinden ithal edilen endüstriyel makinelere indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim uygulanır.
- Özel vergiler: Yerel güvenlik veya çevre standartlarını karşılamayan makinelere ek vergiler uygulanabilir.
2. Tıbbi Ekipman
Tıbbi ekipmanlar Gine-Bissau’nun sağlık sistemi için hayati önem taşıyor ve uygun fiyatlı sağlık malzemelerine erişimi garanti altına almak için bu mallara uygulanan gümrük vergileri düşük tutuluyor.
- Genel tarife: Teşhis araçları, cerrahi aletler ve hastane malzemeleri gibi tıbbi ekipmanlara genellikle %0 ile %5 arasında tarifeler uygulanır.
- Tercihli tarifeler: ECOWAS üyesi ülkelerden gelen tıbbi ekipmanlar, ETLS kapsamında indirimli tarifelerden veya gümrüksüz erişimden yararlanır.
- Özel vergiler: Kritik tıbbi malzemelerin yeterli miktarda bulunmasını sağlamak amacıyla sağlık krizleri sırasında acil tarife muafiyetleri verilebilir.
Menşe Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
Belirli Ülkelerden Gelen Ürünlere Uygulanan İthalat Vergileri
Gine-Bissau, ticaret uygulamaları veya jeopolitik kaygılar nedeniyle bazı ülkelerden yapılan ithalata özel vergiler veya kısıtlamalar uygulayabilir.
- Çin: Özellikle tekstil, elektronik ve metal gibi piyasa bozucu uygulamaların tespit edildiği sektörlerde Çin’den gelen belirli ürünlere antidamping vergileri uygulanabilmektedir.
- Avrupa Birliği: EBA girişimi kapsamında Gine-Bissau, ihracatları için AB pazarlarına gümrüksüz erişimden yararlanıyor. Ancak, AB’den yapılan belirli ithalatlar, yerel endüstriler için risk oluşturuyorsa hala tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
- ECOWAS Ülkeleri: ECOWAS üyesi ülkelerden kaynaklanan mallar, menşe kurallarına uymaları koşuluyla, genellikle ETLS kapsamında gümrüksüz veya indirimli tarifelerle Gine-Bissau’ya girer.
Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Tarife Tercihleri
En Az Gelişmiş Ülke (LDC) olarak Gine-Bissau, diğer gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalatlar için tercihli tarife muamelesi sunan çeşitli küresel ticaret anlaşmalarından yararlanmaktadır. Bunlar şunları içerir:
- Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP): GSP sistemi kapsamında Gine-Bissau, gelişmiş ülkelerden ithal edilen belirli ürünlerde, özellikle tarım, tekstil ve endüstriyel mallarda, indirimli veya sıfır tarifelerden yararlanmaktadır.
- Her Şey Ama Silahlar (EBA): Bu AB girişimi, Gine-Bissau’dan gelen tüm mallara (silahlar ve mühimmat hariç) gümrüksüz ve kotasız erişim sağlayarak AB ile ticareti artırmaya yardımcı oluyor.
Gine-Bissau Hakkında Temel Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Gine-Bissau Cumhuriyeti
- Başkent: Bissau
- En Büyük Şehirler:
- Bissau
- Bafata
- Gabu
- Kişi Başına Gelir: 800 ABD Doları (2023 itibariyle)
- Nüfus: Yaklaşık 2 milyon
- Resmi Dil: Portekizce
- Para birimi: Batı Afrika CFA frangı (XOF)
- Konum: Batı Afrika’da yer alan ülkenin kuzeyinde Senegal, güneyinde ve doğusunda Gine, batısında ise Atlas Okyanusu bulunmaktadır.
Gine-Bissau’nun Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrileri
Gine-Bissau Coğrafyası
Gine-Bissau, tropikal iklime ve kıyı ovaları, ormanlar ve çok sayıda nehir içeren bir manzaraya sahip küçük bir Batı Afrika ülkesidir. Ülke, mangrovlar ve yaban hayatı da dahil olmak üzere zengin biyolojik çeşitliliğiyle bilinir. Arazisi alçaktır ve kıyı boyunca geniş bir takımada adaları içerir. İklim sıcak ve nemlidir, belirgin yağmurlu ve kurak mevsimler vardır.
Gine-Bissau Ekonomisi
Gine-Bissau, kaju fıstığının en önemli ihracat ürünü olduğu tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Ülke, dünyanın en büyük kaju üreticilerinden biridir ve bu ürün birçok kırsal hanenin geçiminde merkezi bir rol oynar. Diğer önemli tarım ürünleri arasında pirinç, mısır ve palmiye yağı bulunur.
Ekonomi ayrıca balıkçılığa da dayanıyor ve ülkenin kıyı suları deniz kaynakları açısından zengin. Ancak Gine-Bissau, sınırlı bir endüstriyel temel ve yüksek dış yardım bağımlılığıyla dünyanın en fakir ülkelerinden biri olmaya devam ediyor. Hükümet ekonomiyi çeşitlendirmek, yabancı yatırım çekmek ve özellikle ulaşım ve enerji alanında altyapıyı iyileştirmek için çalışıyor.
Gine-Bissau’daki Başlıca Endüstriler
1. Tarım
Tarım, Gine-Bissau ekonomisinin omurgasını oluşturur ve nüfusun önemli bir bölümünü istihdam eder. Ülkenin başlıca tarımsal ihracatı, ihracat gelirlerinin %90’ından fazlasını oluşturan kaju fıstığıdır. Tarım sektörü ayrıca, öncelikle yurt içinde tüketilen pirinç, mısır ve fıstık üretir.
2. Balıkçılık
Balıkçılık hem iç tüketim hem de ihracat için önemli bir endüstridir. Gine-Bissau’nun suları balık ve diğer deniz kaynakları açısından zengindir ve ülke Avrupa dahil olmak üzere uluslararası pazarlara balık ihraç etmektedir.
3. Madencilik
Hala az gelişmiş olmasına rağmen, Gine-Bissau boksit ve fosfatlar da dahil olmak üzere henüz keşfedilmemiş mineral kaynaklarına sahiptir. Ekonomiyi çeşitlendirme potansiyeli olan madenciliğe yatırım çekmek için çabalar devam etmektedir.
4. Ormancılık
Ülkenin ormanları, iç kullanım ve ihracat için kereste sağlayan değerli bir doğal kaynaktır. Hükümet, ekonomik kazanımları çevre korumayla dengelemek için sürdürülebilir orman yönetimi üzerinde çalışmaktadır.
5. Turizm
Gine-Bissau’nun ulusal parkları ve bozulmamış kıyı alanları da dahil olmak üzere doğal güzelliği, turizm gelişimi için potansiyel barındırmaktadır. Ancak, turizm endüstrisi siyasi istikrarsızlık ve sınırlı altyapı nedeniyle gelişmemiş kalmaktadır.
