Kuzey Atlantik kıyısındaki küçük bir Güney Amerika ülkesi olan Guyana, çeşitli sektörlerde iç talebi karşılamak için ithalata önemli ölçüde bağımlı olan hızla gelişen bir ekonomiye sahiptir. Karayip Topluluğu (CARICOM) ve Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) bir üyesi olarak, Guyana’nın ticaret politikaları bölgesel ve uluslararası anlaşmalarla şekillenir. Guyana’ya yapılan ithalatlar, ürün kategorisine ve menşe ülkeye göre gümrük vergilerine, katma değer vergisine (KDV) ve özel vergilere tabidir.
Guyana’da Tarife Yapısı
Guyana’daki gümrük tarifeleri, bölgedeki ticareti uyumlu hale getirmek için tüm CARICOM üye devletleri tarafından benimsenen bir sistem olan CARICOM Ortak Dış Tarife (CET) altında sınıflandırılır. CARICOM CET, CARICOM üyesi olmayan ülkelerden yapılan ithalatlar için geçerlidir, CARICOM içinde ticareti yapılan mallar ise gümrüksüz erişimden yararlanır.
Guyana’nın ithalat tarifeleri genel olarak şu şekilde yapılandırılmıştır:
- 0%: İlaçlar ve bazı tarım ürünleri gibi temel ihtiyaç maddeleri.
- %5: Hammadde ve sermaye malları.
- %10: Ara mallar.
- %20: Tüketim malları.
- %35: Lüks mallar ve temel ihtiyaç olmayan ürünler.
Gümrük vergilerine ek olarak, ithal edilen mallar ayrıca aşağıdakilere de tabi olabilir:
- Katma Değer Vergisi (KDV): Şu anda çoğu mal ve hizmette %14 olarak uygulanmaktadır.
- ÖTV: Alkol, tütün ve petrol ürünleri gibi belirli mallara uygulanır.
- Çevre Vergisi: Sürdürülebilirliği teşvik etmek için plastik kaplar da dahil olmak üzere belirli mallara uygulanır.
Guyana ayrıca çeşitli ülkelerle yaptığı tercihli ticaret anlaşmalarından da yararlanıyor; bu anlaşmalar kapsamında belirli ürünlere yönelik daha düşük tarife oranları veya gümrüksüz erişim sağlanıyor ( Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP)).
Ürün Kategorisine Göre Tarife Oranları
1. Tarım Ürünleri ve Gıda Maddeleri
Guyana’nın önemli bir tarım sektörü vardır, ancak aynı zamanda belirli gıda ürünlerine olan talebi karşılamak için ithalata da güvenmektedir. Tarımsal ithalat için tarife oranları, malların ham madde mi yoksa işlenmiş ürün mü olduğuna bağlı olarak değişir.
1.1. Tahıllar ve Tahıllar
- Pirinç: Guyana önemli bir pirinç ihracatçısı olmasına rağmen ithal edilen özel pirinçlere %5 oranında gümrük vergisi uygulanabilir.
- Buğday ve mısır: Çoğunlukla temel hammaddeler olarak kabul edilen buğday ve mısır için ithalat vergisi %5 olarak belirlenmiştir.
- İşlenmiş tahıllar (un vb.): İşleme derecesine bağlı olarak gümrük vergileri %10 ile %20 arasında değişmektedir.
Özel İthalat Vergileri:
- CARICOM ülkelerinden gelen pirinç: CARICOM ticaret anlaşmaları kapsamında gümrüksüz erişim sağlanmaktadır.
- CARICOM üyesi olmayan ülkelerden gelen tahıllar: Yurt içi tarımı korumak amacıyla daha yüksek tarifeler uygulanabilir.
1.2. Süt Ürünleri
- Süt (toz ve taze): İthalatlar genellikle %10 oranında vergilendirilir ve üzerine KDV uygulanır.
- Peynir ve tereyağı: Peynir ve tereyağı tüketim malı olarak sınıflandırılıp %20 gümrük vergisine tabi tutulmaktadır.
- Yoğurt ve diğer süt ürünleri: Bu ürünler, markaya ve menşe ülkeye bağlı olarak %10 ila %20 arasında vergiye tabidir.
Özel İthalat Vergileri:
- Tercihli olmayan ülkelerden süt ithalatı: Ticaret anlaşması olmayan ülkelerden yapılan süt ithalatına, özellikle premium ürünlerde, ek vergiler uygulanabilir.
1.3. Et ve Kümes Hayvanları
- Sığır eti, domuz eti, kuzu eti: Tüketim malı olarak sınıflandırılan et ithalatına %20 oranında gümrük vergisi uygulanıyor.
- Kümes Hayvanları: Tavuk ve hindi dahil olmak üzere kümes hayvanı ithalatına %20 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- İşlenmiş etler: Sosis ve soğuk etler gibi işlenmiş etlere uygulanan tarifeler %20 ile %35 arasında değişmektedir.
Özel İthalat Koşulları:
- Dondurulmuş et ithalatı: Dondurulmuş et ithalatı, bazı durumlarda daha yüksek vergilerin uygulanmasıyla birlikte ek hijyen kontrolleri ve kısıtlamalarla karşı karşıya kalabilir.
1.4. Meyve ve Sebzeler
- Taze meyveler: Taze meyvelere uygulanan ithalat vergileri, meyvenin türüne bağlı olarak %10 ile %20 arasında değişmektedir.
- Sebzeler (taze ve dondurulmuş): Sebzeler, taze veya dondurulmuş olmalarına bağlı olarak %10 ila %20 oranında vergilendirilir.
- İşlenmiş meyve ve sebzeler: Konserve veya dondurulmuş işlenmiş sebzelere %20 oranında gümrük vergisi uygulanıyor.
Özel İthalat Vergileri:
- CARICOM ülkelerinden gelen meyve ve sebzeler: CARICOM anlaşmaları kapsamında gümrüksüz veya indirimli tarifeler uygulanmaktadır.
2. Üretilen Ürünler
Guyana, tekstil, makine ve tüketici elektroniği de dahil olmak üzere önemli miktarda mamul mal ithal ediyor. Bu mallar, işleme seviyelerine ve son kullanımlarına bağlı olarak değişen tarife oranlarına tabidir.
2.1. Tekstil ve Giyim
- Ham pamuk ve kumaşlar: Giyim imalatında kullanılan ham pamuk ve kumaşlara %5 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Giyim (pamuklu ve sentetik): Bitmiş giyim ürünleri %20 oranında vergilendirilir ve tüketim malları olarak sınıflandırılır.
- Ayakkabı: Ayakkabı ve ayakkabı ithalatı, malzeme ve markaya bağlı olarak %20 ile %35 arasında gümrük vergisine tabidir.
Özel İthalat Vergileri:
- CARICOM ülkelerinden gelen giysiler: CARICOM anlaşmaları kapsamında gümrüksüz erişim sağlanmaktadır.
- Tercihli olmayan ülkelerden gelen tekstiller: Yerli üretimi korumak amacıyla ek tarifeler uygulanabilir.
2.2. Makine ve Elektronik
- Endüstriyel makineler: Tarımsal ve endüstriyel amaçlı makineler %5 oranında vergilendirilir ve sermaye malı olarak sınıflandırılır.
- Tüketici Elektroniği (TV, radyo vb.): Elektronik ithalatı, tüketim malı olarak sınıflandırılarak %20 oranında gümrük vergisine tabidir.
- Bilgisayarlar ve çevre birimleri: Bilgisayarlar ve ilgili ürünler genellikle %0 ile %5 arasında vergilendirilir ve KDV ayrıca uygulanır.
Özel İthalat Koşulları:
- Gelişmekte olan ülkelerden gelen makineler: Tercihli ticaret anlaşmaları (örneğin, DTÖ’nün GSP’si) kapsamındaki ülkelerden ithal edilen makineler için indirimli tarifeler uygulanabilir.
2.3. Otomobiller ve Otomotiv Parçaları
- Binek araçlar: İthal araçlar, lüks mal sınıfında oldukları için %35 oranında vergilendirilmektedir.
- Kamyonlar ve ticari araçlar: Ticari araçlar ve kamyonlar, büyüklük ve motor kapasitesine bağlı olarak %5 ile %10 arasında değişen oranlarda gümrük vergilerine tabidir.
- Otomotiv parçaları: Otomotiv parçaları ve aksesuarları %20 oranında gümrük vergisine tabidir.
Özel İthalat Vergileri:
- Kullanılmış araçlar: Kullanılmış araçların ithalatına kısıtlamalar uygulanmaktadır. Bunlar arasında, eski modellerin ithalatını caydırmak için daha yüksek tarifeler de yer almaktadır.
3. Kimyasal Ürünler
İlaçlar, gübreler ve plastikler de dahil olmak üzere kimyasal ithalatı, Guyana’nın büyüyen endüstrileri ve sağlık ihtiyaçları için hayati önem taşıyor.
3.1. İlaçlar
- Tıbbi ürünler: Temel ilaçlar, halk sağlığını desteklemek amacıyla genellikle %0 gümrük vergisine tabidir.
- Temel olmayan ilaçlar: Temel olmayan ilaçlar ve sağlık ürünleri %10 oranında gümrük vergisine tabidir.
Özel İthalat Vergileri:
- KARAYOM ülkelerinden gelen ilaçlar: Birçok ilaç ürününe gümrüksüz erişim ile ayrıcalıklı muamele sağlanmaktadır.
3.2. Gübreler ve Tarım Kimyasalları
- Gübreler: Tarımsal amaçlı gübreler, tarım sektörü için elzem olduğundan %5 oranında vergilendirilmektedir.
- Pestisitler ve böcek öldürücüler: Tarımsal kimyasalların ithalatı ara mal olarak sınıflandırılıp %10 oranında gümrük vergisine tabidir.
4. Ahşap ve Kağıt Ürünleri
Guyana, kereste başta olmak üzere doğal kaynaklar açısından zengin bir ülke olmasına rağmen, işlenmiş odun ve kağıt ürünleri de ithal ediyor.
4.1. Kereste ve Tomruk
- Ham kereste: Ham kereste ithalatı, hammadde olarak sınıflandırılan %5 oranında gümrük vergisine tabidir.
- İşlenmiş ahşap: Kontrplak ve kaplama gibi işlenmiş kereste, işleme seviyesine bağlı olarak %10 ila %20 oranında vergilendirilir.
Özel İthalat Vergileri:
- CARICOM ülkelerinden gelen kereste: CARICOM üyesi ülkelerden gelen keresteye gümrüksüz erişim sağlanmaktadır.
4.2. Kağıt ve Mukavva
- Gazete kağıdı ve kuşesiz kağıt: Yayımcılık ve baskı için olmazsa olmaz olan gazete kağıdına %5 oranında vergi uygulanır.
- Kuşe kağıt: Kuşe veya parlak kağıt ithalatına %10 oranında gümrük vergisi uygulanır.
- Ambalaj malzemeleri: Karton ve diğer ambalaj malzemeleri, ambalaj türüne bağlı olarak %10 ila %20 oranında gümrük vergisine tabidir.
5. Metaller ve Metal Ürünleri
Guyana, inşaat ve imalat sektörleri için önemli miktarda metal ve metal ürünleri ithal ediyor.
5.1. Demir ve Çelik
- Ham çelik: Ham çelik ithalatı, hammadde olarak sınıflandırılan %5 oranında gümrük vergisine tabidir.
- İşlenmiş çelik: Çelik çubuklar ve kirişler gibi bitmiş çelik ürünlerinin ithalatı, işlenme düzeyine bağlı olarak %10 ila %20 arasında gümrük vergilerine tabidir.
5.2. Alüminyum
- Ham alüminyum: Ham alüminyum ithalatına %5 oranında vergi uygulanır.
- Alüminyum ürünleri: Kutu ve levha gibi bitmiş alüminyum ürünleri %10 ila %20 oranında gümrük vergisine tabidir.
Özel İthalat Vergileri:
- Tercihli olmayan ülkelerden gelen metaller: Yerel metal sanayisini haksız rekabetten korumak amacıyla ek vergiler uygulanabilir.
6. Enerji Ürünleri
Guyana’nın büyüyen ekonomisi için enerji ürünleri hayati önem taşıyor; ithalatta hem fosil yakıtlar hem de yenilenebilir enerji ekipmanları yer alıyor.
6.1. Fosil Yakıtlar
- Ham Petrol: Ham petrol ithalatına %0 gümrük vergisi uygulanıyor. Bu, enerji üretimindeki önemini yansıtıyor.
- Rafine petrol ürünleri: Benzin, dizel ve diğer rafine ürünlere %5 ila %10 arasında gümrük vergisi uygulanır ve bunlara ÖTV eklenir.
6.2. Yenilenebilir Enerji Ekipmanları
- Güneş panelleri: Güneş panelleri gibi yenilenebilir enerji ekipmanlarının ithalatına, temiz enerjiye yatırımı teşvik etmek amacıyla %5 oranında vergi uygulanmaktadır.
- Rüzgâr türbinleri: Ülkenin yenilenebilir enerji geliştirme hedeflerini desteklemek amacıyla rüzgâr enerjisi ekipmanlarına genellikle gümrük vergisi uygulanmaz.
Ülkeye Göre Özel İthalat Vergileri
1. CARICOM Üye Devletleri
Guyana, Karayip Topluluğu’nun (CARICOM) bir üyesi olarak CARICOM Ticaret Serbestleştirme Programı’ndan (TLS) yararlanmaktadır. CARICOM üye ülkelerinden kaynaklanan mallar, menşe kurallarına uymaları koşuluyla Guyana’ya gümrüksüz erişim hakkına sahiptir.
2. Amerika Birleşik Devletleri
ABD’den ithal edilen mallar CARICOM Ortak Dış Tarifesine (CET) tabidir. Ancak, özellikle petrol ve gaz sektörlerini destekleyen mallar için, belirli ürünler ABD ile yapılan tercihli anlaşmalar kapsamında azaltılmış tarifelerle karşı karşıya kalabilir.
3. Avrupa Birliği (AB)
Guyana, AB’den gelen çoğu mal için gümrüksüz erişim sağlayan CARICOM ve AB arasındaki Ekonomik Ortaklık Anlaşması’ndan (EPA) faydalanmaktadır. Bu anlaşma ayrıca AB ülkelerinden yapılan belirli ithalatlarda tarifelerin düşürülmesini kolaylaştırmaktadır.
4. Çin
Çin, Guyana’nın başlıca ticaret ortaklarından biridir ve çoğu Çin malı standart CET oranlarına tabidir. Ancak elektronik ve makine gibi belirli ürünler ikili ticaret anlaşmaları kapsamında azaltılmış tarifelerden faydalanabilir.
5. Gelişmekte Olan Ülkeler
Gelişmekte olan bir ülke olan Guyana, diğer gelişmekte olan ülkelerden gelen belirli mallara indirimli tarifeler veya gümrüksüz erişim sağlayan Genel Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında tercihli tarifelerden yararlanmaktadır.
Ülke Bilgileri: Guyana
- Resmi Adı: Guyana Kooperatif Cumhuriyeti
- Başkent: Georgetown
- En Büyük Şehirler:
- Georgetown
- Ihlamur
- Yeni Amsterdam
- Kişi Başına Gelir: 8.500 $ (2023 tahmini)
- Nüfus: 800.000 (2023 tahmini)
- Resmi Dil: İngilizce
- Para birimi: Guyana doları (GYD)
- Konum: Güney Amerika’nın kuzeyi, Venezuela, Brezilya, Surinam ve Atlas Okyanusu ile çevrilidir.
Guyana’nın Coğrafyası, Ekonomisi ve Başlıca Endüstrilerinin Açıklaması
Coğrafya
Guyana, Güney Amerika’nın kuzeydoğu bölgesinde, Atlas Okyanusu boyunca uzanan bir kıyı şeridine sahiptir. İç kesimleri yoğun yağmur ormanları, geniş nehirler ve savanlar tarafından yönetilir. Ülke, altın, boksit, elmas ve petrol rezervleri gibi önemli doğal kaynaklara sahiptir. Güney Amerika’nın en uzun nehirlerinden biri olan Essequibo Nehri, Guyana’dan geçerek ulaşım ve tarımda kritik bir rol oynar.
Ekonomi
Guyana’nın ekonomisi, öncelikli olarak tarıma dayalı olmaktan giderek daha fazla petrol ve gazın hakim olduğu bir ekonomiye dönüşüyor. 2015’te geniş açık deniz petrol rezervlerinin keşfi, petrol üretiminin önemli bir gelir kaynağı haline gelmesiyle ekonomik görünümü değiştirdi. Petrol zenginliğine rağmen Guyana, temel sektörler olarak altın madenciliği, boksit madenciliği ve tarıma bağımlı olmaya devam ediyor.
Tarım, pirinç, şeker ve tropikal meyvelerin önemli ihracat ürünleri olduğu ekonominin hayati bir parçası olmaya devam ediyor. Guyana ayrıca alüminyum üretiminde kullanılan temel bir malzeme olan boksitin dünyanın önde gelen ihracatçılarından biridir.
Büyük Endüstriler
- Petrol ve Gaz: Guyana ekonomisi, uluslararası şirketlerin arama ve üretim faaliyetlerine öncülük etmesiyle açık deniz petrol sahalarının geliştirilmesi nedeniyle hızlı bir büyüme yaşıyor.
- Madencilik: Altın, boksit ve elmaslar Guyana’nın başlıca ihracat kalemleridir. Madencilik ülkenin GSYİH’sine önemli ölçüde katkıda bulunur.
- Tarım: Guyana’nın verimli toprakları şeker, pirinç ve tropikal meyvelerin üretimini destekler. Tarım, nüfusun büyük bir bölümünü istihdam eder.
- Kereste ve Ormancılık: Ülkenin geniş ormanları büyüyen bir kereste endüstrisini desteklemekte olup, odun ürünleri bölgesel ve küresel olarak ihraç edilmektedir.
- Turizm: Eko-turizm, Guyana’nın zengin biyolojik çeşitliliği ve dünyanın en yüksek tek damla şelalelerinden biri olan Kaieteur Şelalesi de dahil olmak üzere eşsiz doğal manzaralarıyla ilgilenen ziyaretçileri çeken büyüyen bir sektördür.