Güneydoğu Avrupa’nın Adriyatik kıyısında bulunan küçük bir ülke olan Karadağ, pitoresk manzaraları, zengin tarihi ve Batı ve Doğu Avrupa’nın kavşağında stratejik konumuyla bilinir. 2006’da bağımsızlığını kazandığından beri Karadağ, önemli ölçüde uluslararası ticarete dayanan nispeten açık ve liberal bir ekonomi geliştirdi. Ülkenin tarife sistemi, turizm, enerji, üretim ve tarım gibi büyüyen sektörlerini destekleyen ithalatı kolaylaştıran ekonomik çerçevesinin hayati bir parçasıdır.
Karadağ, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) de dahil olmak üzere çeşitli uluslararası örgütlerin üyesidir ve ayrıca iki taraf arasında tercihli ticaret erişimi sağlayan Avrupa Birliği (AB) ile bir İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA) vardır. AB tarafından zorunlu kılınan tarifelere ek olarak Karadağ, ithal edilen malların türüne ve menşe ülkeye bağlı olarak değişen kendi gümrük ve tarife düzenlemelerini uygular.
Karadağ’a İthal Edilen Ürünler İçin Gümrük Tarife Oranları
Karadağ, ülkenin AB entegrasyonuna olan bağlılığının bir parçası olarak Avrupa Birliği (AB) düzenlemeleriyle uyumlu bir gümrük tarifesi sistemi işletmektedir. Tarife oranları, ürünleri yapılarına göre sınıflandıran Uyumlu Sistem (HS) Koduna göre belirlenir. AB dışındaki ülkelerden ithal edilen mallara ithalat vergileri uygulanırken, AB üye ülkelerinden yapılan ithalatlar Karadağ ile AB arasındaki SAA nedeniyle tercihli tarife muamelesinden yararlanır.
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Karadağ’da önemli bir sektördür, ancak ülke tarım ürünlerinin önemli bir bölümünü ithal etmektedir. Tarımsal ürünlerdeki tarife oranları, ürün kategorisine ve menşe ülkeye bağlı olarak değişmektedir. AB üye ülkelerinden ithal edilen tarım ürünleri genellikle düşük veya sıfır tarifelerden yararlanırken, AB dışındaki ülkelerden ithal edilenler standart tarifelere tabidir.
Tarım Ürünleri İçin Temel Tarife Kategorileri
- Tahıllar (HS Kodları 1001-1008)
- Buğday: %0 (AB ithalatı için tercihli tarife)
- Pirinç: %10
- Mısır: %5
- Meyveler (HS Kodları 0801-0810)
- Elma, Armut ve Turunçgiller: %10 (AB dışı ülkeler için standart tarife)
- Muzlar: %15 (En Çok Kayrılan Ülke tarifesi)
- Tropikal Meyveler (örneğin mango, papaya): %12-15
- Sebzeler (HS Kodları 0701-0709)
- Domates: %5-10
- Patates: %5
- Biber ve Salatalık: %5-10
- Et ve Hayvansal Ürünler (HS Kodları 0201-0209)
- Sığır eti: %15
- Kümes hayvanları: %10
- Domuz eti: %10
- Süt Ürünleri: %10-15
Tarım Ürünlerine Özel İthalat Vergileri
Karadağ, ticaret anlaşmalarına ve menşe ülkeye bağlı olarak belirli tarım ürünleri için özel ithalat vergileri uygulamaktadır:
- Avrupa Birliği’nden ithalat
- AB’den ithal edilen meyve, sebze ve et gibi tarım ürünleri, genellikle sıfır tarifelerle tercihli oranlardan yararlanır. Örneğin, AB’nin sığır eti, tavuk ve sebze ithalatı, SAA kapsamında azaltılmış veya sıfır tarife oranlarından faydalanabilir.
- Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) Ülkelerinden İthalat
- Karadağ ayrıca Sırbistan, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya gibi CEFTA üyesi ülkeler arasında ticareti yapılan mallar için tercihli tarife oranları sağlayan CEFTA’nın bir üyesidir. Bu tercihli muamele, bu ülkelerden tarımsal ithalatın maliyetini düşürmeye yardımcı olur.
- Üçüncü Ülkelerden İthalat (AB/CEFTA Dışı)
- Bu anlaşmaların dışındaki ülkelerden gelen tarım ürünleri, genellikle daha yüksek olan standart En Çok Kayrılan Ülke (MFN) tarifelerine tabidir. Örneğin, Hindistan veya Tayland gibi ülkelerden gelen pirinç ithalatı %10 gümrük vergisine tabidir.
2. Üretilen Mallar ve Endüstriyel Ürünler
Makine ve elektronikten kimyasallara ve araçlara kadar uzanan mamul mallar, Karadağ’ın ithalatının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu ürünler, özellikle turizm, altyapı geliştirme ve enerji üretimi olmak üzere ülkenin ekonomik faaliyetlerinde hayati bir rol oynamaktadır.
Üretilen Mallar İçin Temel Tarife Kategorileri
- Makine ve Elektrik Ekipmanları (HS Kodları 84, 85)
- Elektrik Trafoları: %5-10
- Jeneratörler: %5
- Bilgisayarlar ve Veri İşleme Ekipmanları: %5
- Araçlar (HS Kodları 8701-8716)
- Binek Araçlar: %10-15 (Motor hacmine bağlı olarak)
- Ticari Araçlar: %10-15
- Kimyasal Ürünler (HS Kodları 2801-2926)
- Gübreler: %5
- İlaç Ürünleri: %10
- Plastikler ve Polimerler: %0-10
Üretilen Mallar İçin Özel İthalat Vergileri
- Avrupa Birliği’nden ithalat
- AB ülkelerinden üretilen mallar SAA sonucunda azaltılmış veya sıfır tarifelerden faydalanır. Örneğin, Avrupa yapımı makineler, araçlar ve elektronikler genellikle Karadağ’a gümrüksüz veya daha düşük tarifelerle girer.
- CEFTA Ülkelerinden İthalat
- CEFTA’nın bir parçası olarak Karadağ, üye ülkelerden ithal edilen üretilmiş mallar için indirimli tarifeler sunuyor. Buna Sırbistan, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya gibi ülkelerden gelen araçlar, makineler ve elektronik ekipmanlar dahildir.
- Diğer Üçüncü Ülkelerden İthalat
- AB ve CEFTA dışı ülkelerden gelen ürünler, daha yüksek olabilen MFN oranlarına tabidir. Örneğin, Japonya, Güney Kore veya Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerden ithal edilen araçlar, AB veya CEFTA ithalatlarına kıyasla daha yüksek bir tarifeye tabi olabilir.
3. Tüketim Malları
Elektronik, giyim ve ev aletleri gibi tüketim malları Karadağ pazarı için olmazsa olmazdır. Diğer ithal mallarda olduğu gibi, tüketici ürünlerine uygulanan tarifeler büyük ölçüde malların menşeine ve Uyumlu Sistem kapsamındaki sınıflandırmalarına bağlıdır.
Tüketim Malları İçin Temel Tarife Kategorileri
- Elektronik ve Elektrikli Ev Aletleri (HS Kodları 85, 84)
- Akıllı telefonlar: %10
- Dizüstü Bilgisayarlar ve Bilgisayarlar: %10
- Ev Aletleri (örneğin, buzdolapları, çamaşır makineleri): %15
- Giyim ve Ayakkabı (HS Kodları 6101-6117, 6401-6406)
- Giysiler: %10-20
- Ayakkabı: %10-15
- Ev Eşyaları ve Mobilyalar (HS Kodları 9401-9403)
- Mobilya: %15
- Mutfak Eşyaları: %10
Tüketici Malları İçin Özel İthalat Vergileri
- Avrupa Birliği’nden ithalat
- AB ülkelerinden ithal edilen giyim, elektronik ve ev aletleri gibi tüketim malları SAA anlaşması kapsamında azaltılmış veya sıfır tarifelerden yararlanır. Örneğin, AB ülkelerinden gelen akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar gibi elektronik cihazlar Karadağ’a gümrüksüz girebilir.
- Çin ve Diğer AB Dışı Ülkelerden İthalat
- Çin, elektronik ve giyim de dahil olmak üzere Karadağ’a önemli bir tüketici malı tedarikçisidir. Bu mallar genellikle MFN oranı altında standart tarifeler taşır. Örneğin, Çin’den gelen akıllı telefonlar %10 tarifeye tabi olabilirken, elektronikler %15 ithalat vergisi alabilir.
4. Hammadde ve Enerji Ürünleri
Karadağ için enerji ithalatı elzemdir, çünkü ülke iç enerji ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli miktarda petrol, doğal gaz veya kömür üretmiyor. Enerji sektörü bu nedenle belirli tarife düzenlemelerine tabi olan ithalata oldukça bağımlıdır.
Hammadde ve Enerji Ürünleri için Temel Tarife Kategorileri
- Ham Petrol ve Petrol Ürünleri (HS Kodları 2709-2713)
- Ham Petrol: %0 (enerji güvenliği nedeniyle gümrüksüz)
- Rafine Petrol Ürünleri: %10
- Doğal Gaz (HS Kodları 2711-2712)
- Doğal Gaz: %0 (İthal gümrüksüz)
- Metaller ve Mineraller (HS Kodları 7201-7408)
- Demir ve Çelik: %5-10
- Bakır: %5-10
Enerji Ürünlerine Özel İthalat Vergileri
- Rusya ve Diğer BDT Ülkelerinden İthalat
- Karadağ, diğer birçok Balkan ülkesi gibi, tarihsel olarak enerji ithalatı için Rusya ve diğer BDT ülkelerine bağımlı olmuştur. Doğal gaz ve ham petrol gibi enerji ürünleri, ülkenin Rusya ile enerji güvenliği düzenlemelerinin bir parçası olarak genellikle gümrüksüz ithal edilir.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Karadağ
- Başkent: Podgorica
- Üç Büyük Şehir:
- Podgorica (başkent)
- Nikšić
- Herceg Novi
- Kişi Başına Gelir: 8.000 $ (yaklaşık, son tahminlere göre)
- Nüfus: 622.000
- Resmi Dil: Karadağca (resmi), Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Arnavutça (azınlık dilleri olarak kabul edilir)
- Para Birimi: Euro (€)
- Konum: Güneydoğu Avrupa, Adriyatik kıyısında, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Kosova ve Arnavutluk ile sınır komşusu
Coğrafya, Ekonomi ve Başlıca Endüstriler
Coğrafya
Karadağ, Adriyatik kıyısında yer alan küçük, dağlık bir ülkedir ve batıda Hırvatistan, kuzeybatıda Bosna-Hersek, kuzeydoğuda Sırbistan, doğuda Kosova ve güneydoğuda Arnavutluk ile sınır komşusudur. Ülkenin engebeli bir arazisi, dik dağları ve dar bir kıyı ovası vardır. Kotor Körfezi, Karadağ’ın en belirgin coğrafi özelliklerinden biridir ve ülkenin kıyı şeridi Adriyatik Denizi’nin muhteşem manzaralarını sunar. İklim kıyı boyunca Akdeniz ve iç kesimlerde kıtasaldır ve bu da kıyı bölgesini turizm açısından özellikle popüler hale getirir.
Ekonomi
Karadağ, hizmetlere, özellikle de turizme olan bağımlılığıyla karakterize edilen nispeten küçük ama büyüyen bir ekonomiye sahiptir. Ülke, ulaşım, enerji ve telekomünikasyon gibi sektörleri destekleyen altyapısını geliştirmede önemli ilerleme kaydetmiştir. Karadağ ekonomisi, GSYİH’nın önemli bir bölümünü oluşturan turizm nedeniyle Balkanlar’daki en hızlı büyüyen ekonomilerden biri olarak kabul edilir.
Ülkenin ticaret politikası ekonomiyi serbestleştirmeye ve AB ve bölgesel pazarlarla entegrasyonu kolaylaştırmaya yöneliktir. Karadağ’ın temel ihracatları arasında alüminyum, elektrikli makineler, tarım ürünleri ve tütün yer alır. İthalatlar çoğunlukla makine, ulaşım ekipmanı, yakıt ve kimyasallardan oluşur.
Büyük Endüstriler
- Turizm: Karadağ, bozulmamış plajları, dağları ve tarihi kasabaları da dahil olmak üzere doğal güzelliğiyle ünlüdür. Turizm endüstrisi, her yıl milyonlarca ziyaretçiyi çekerek ülkenin GSYİH’sine en büyük katkıyı sağlayanlardan biridir.
- Enerji: Karadağ, esas olarak hidroelektrik enerjiye dayalı büyüyen bir enerji sektörüne sahiptir ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Ülke, özellikle petrol ve doğal gaz olmak üzere enerjinin net ithalatçısıdır.
- Alüminyum Üretimi: Ülkede önemli bir alüminyum üretim sektörü bulunmaktadır ve KAP alüminyum tesisi en büyük sanayi komplekslerinden biridir.
- Tarım: Karadağ ekonomisinde tarımın önemli bir rolü vardır; ülke meyve, sebze, tütün ve şarap ihraç etmektedir.