Afrika’nın güneydoğu kıyısında yer alan Mozambik, geniş doğal kaynaklara ve Hint Okyanusu boyunca stratejik bir konuma sahip, hızla gelişen bir ekonomidir. Ülkenin ithalat ve gümrük tarifesi sistemi, ticareti düzenlemede, yerel endüstrileri desteklemede ve ithalatın ulusal standartlara uymasını sağlamada önemli bir rol oynar. Mozambik, ticaret anlaşmalarını ve gümrük düzenlemelerini etkileyen Güney Afrika Kalkınma Topluluğu’nun (SADC) ve Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) bir üyesidir. Ayrıca Mozambik, ithalat tarifesi yapısını da etkileyen Güney Afrika Gümrük Birliği’nin (SACU) ve Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı’nın (COMESA) bir parçasıdır.
Son yıllarda Mozambik, özellikle ekonomisi modernleşmeye devam ederken hem ham maddelere hem de üretilen ürünlere yönelik artan bir talebe tanık oldu. Mozambik’teki tarife sistemi, bölgesel ve uluslararası ortaklarla tercihli anlaşmalar yoluyla ticareti kolaylaştırırken yerel endüstrileri koruyarak ekonomik kalkınmayı teşvik etmek için tasarlanmıştır.
Mozambik’e İthal Edilen Ürünler İçin Gümrük Tarife Oranları
Mozambik’in gümrük tarifeleri, bölgesel ticareti kolaylaştırırken yerel endüstrileri korumayı hedefleyen SADC Ticaret Protokolü ve COMESA Serbest Ticaret Alanı yönergelerine göre yapılandırılmıştır. Hükümet, tarım ürünleri, makineler, elektronik ürünler, kimyasallar ve enerji ürünleri dahil olmak üzere çok çeşitli ürünlere ithalat vergileri uygular. Mozambik ayrıca ithal malları sınıflandırmak için bir Uyumlu Sistem (HS) Kodu kullanır ve bu da geçerli tarife oranlarını belirlemeye yardımcı olur. Aşağıda, Mozambik’e ithal edilen birkaç temel ürün kategorisinin tarife yapısını inceleyeceğiz.
1. Tarım Ürünleri
Tarım, Mozambik’te önemli bir sektör olmaya devam ediyor ve tarım ürünlerinin ithalatı, iç talebi karşılamak için hayati önem taşıyor. İthal edilen tarım ürünleri genellikle hem SADC’deki bölgesel ortaklardan hem de uluslararası ticaret ortaklarından geliyor. Tarımsal mallar için tarife oranları, yerel çiftçileri korumak ve yerel üretimi teşvik etmek için genellikle yüksektir.
Tarım Ürünleri İçin Temel Tarife Kategorileri
- Tahıllar (HS Kodları 1001-1008)
- Pirinç: %10 (SADC dışı ülkeler), %0 (SADC ve COMESA ülkeleri)
- Buğday: %5 (SADC dışı ülkeler), %0 (SADC ve COMESA ülkeleri)
- Mısır: %10
- Meyve ve Sebzeler (HS Kodları 0801-0810)
- Taze Meyveler (örneğin elma, portakal): %15 (SADC dışı ülkeler), %5 (SADC ve COMESA ülkeleri)
- Domates: %15 (SADC dışı ülkeler), %5 (SADC ve COMESA ülkeleri)
- Patates: %5
- Et ve Hayvansal Ürünler (HS Kodları 0201-0210)
- Sığır eti: %15
- Kümes hayvanları: %10
- Domuz eti: %15
- Süt Ürünleri: %10
- Yağlı Tohumlar ve Kuruyemişler (HS Kodları 1201-1214)
- Ayçiçeği Çekirdeği: %10
- Yer fıstığı: %10
- Soya fasulyesi: %10
Tarım Ürünlerine Özel İthalat Vergileri
- Avrupa Birliği’nden (AB) ithalat
- Mozambik, AB ile belirli tarım ürünlerine ayrıcalıklı muamele sağlayan bir Ekonomik Ortaklık Anlaşması’na (EPA) sahiptir. EPA kapsamında, AB’den ithal edilen meyve ve sebzeler gibi tarım ürünleri azaltılmış veya sıfır tarifelerden faydalanabilir.
- Örneğin, elma veya turunçgiller gibi bazı meyvelerin ithalatı, AB’den kaynaklanıyorsa Mozambik’e gümrüksüz girebilmektedir.
- SADC ve COMESA Ülkelerinden İthalat
- Mozambik’in SADC ve COMESA ticaret anlaşmalarına katılımı, üye ülkelerden ithal edilen tarım ürünlerine tercihli tarife uygulamasına olanak tanır. Bu ülkelerden ithal edilen mısır, pirinç ve et ürünleri gibi ürünler genellikle azaltılmış veya sıfır tarifelere sahiptir.
2. Üretilen Mallar ve Endüstriyel Ürünler
Mozambik, makine, araç, kimyasallar ve tüketim malları dahil olmak üzere çeşitli mamul malları ithal eder. Bu ürünlerin çoğu ülkenin altyapı gelişimi ve modernizasyonu için olmazsa olmazdır. Üretilen mallar için tarife oranları, ürün türüne ve menşe ülkeye göre değişir.
Üretilen Mallar İçin Temel Tarife Kategorileri
- Makine ve Elektrik Ekipmanları (HS Kodları 84, 85)
- Elektrik Trafoları: %10
- Jeneratörler: %10
- Bilgisayarlar ve Veri İşleme Ekipmanları: %5
- Araçlar (HS Kodları 8701-8716)
- Binek Araçlar: %20
- Ticari Araçlar: %15
- Motorlu Taşıt Parçaları: %15
- Kimyasal Ürünler (HS Kodları 2801-2926)
- Gübreler: %5
- İlaç Ürünleri: %10
- Plastikler ve Polimerler: %5-10
- Tekstil ve Giyim (HS Kodları 6101-6117, 6201-6217)
- Giysiler: %15
- Ayakkabı: %20
Üretilen Mallar İçin Özel İthalat Vergileri
- AB’den ithalat
- Avrupa Birliği’nden ithal edilen mallar, özellikle makine, elektronik ve araçlar, Mozambik’in AB ile yaptığı EPA kapsamında tercihli tarife oranlarından faydalanabilir. Bazı durumlarda, bu mallar Mozambik’e düşük veya sıfır tarifelerle girebilir.
- SADC ve COMESA Ülkelerinden İthalat
- Hem SADC hem de COMESA üyesi olarak Mozambik, bu bölgelerden gelen mamul mallar için tercihli tarife oranları sunmaktadır. Örneğin, SADC üyesi ülkelerden gelen araçlar, makineler ve tekstiller genellikle SADC üyesi olmayan ülkelerden yapılan ithalatlara kıyasla daha düşük tarifelerden faydalanır.
- Çin ve Diğer Üçüncü Ülkelerden İthalat
- Çin ve diğer SADC dışı ülkelerden yapılan ithalatlar, bölgesel ithalatlara kıyasla daha yüksek olabilen standart tarifelere tabidir. Çin’den gelen elektronik ve tüketim malları gibi ürünler, ürün türüne bağlı olarak genellikle %10-20 oranında tarifelere tabidir.
3. Tüketim Malları
Mozambik, elektronik, giyim ve ev ürünleri de dahil olmak üzere çok çeşitli tüketim malları ithal ediyor. Bu ürünler, özellikle Maputo ve Beira gibi kentsel merkezlerde nüfusun taleplerini karşılamak için hayati önem taşıyor.
Tüketim Malları İçin Temel Tarife Kategorileri
- Elektronik ve Elektrikli Ev Aletleri (HS Kodları 84, 85)
- Akıllı telefonlar: %15
- Dizüstü Bilgisayarlar ve Bilgisayarlar: %10
- Ev Aletleri (örneğin, buzdolapları, çamaşır makineleri): %20
- Giyim ve Ayakkabı (HS Kodları 6101-6117, 6401-6406)
- Giysiler: %15
- Ayakkabı: %20
- Ev Eşyaları ve Mobilyalar (HS Kodları 9401-9403)
- Mobilya: %20
- Mutfak Eşyaları: %10
Tüketici Malları İçin Özel İthalat Vergileri
- AB’den ithalat
- AB ile Mozambik arasındaki EPA kapsamında, elektronik, ev aletleri ve giyim gibi tüketim malları, belirli menşe kurallarını karşılıyorsa azaltılmış veya sıfır tarifelerden faydalanabilir. Örneğin, AB’den gelen akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar, AB dışı ülkelerden yapılan ithalatlara kıyasla daha düşük bir oranda girebilir.
- Çin ve Diğer Üçüncü Ülkelerden İthalat
- Çin, Mozambik’e en büyük tüketici malları tedarikçilerinden biridir. Çin’den ithal edilen giyim, elektronik ve ev aletleri gibi ürünler, bölgesel ticaret ortaklarına kıyasla daha yüksek tarifelere (genellikle %10-20) tabidir.
4. Hammadde ve Enerji Ürünleri
Mozambik, petrol, gaz ve kömür gibi enerji ürünleri için ithalata büyük ölçüde bağımlıdır. Ülke önemli doğal gaz rezervlerine sahip olsa da, endüstrileri için ihtiyaç duyulan petrol ve diğer bazı hammaddeler için hala ithalata bağımlıdır.
Hammadde ve Enerji Ürünleri için Temel Tarife Kategorileri
- Ham Petrol ve Petrol Ürünleri (HS Kodları 2709-2713)
- Ham Petrol: %0 (enerji güvenliği nedeniyle gümrüksüz)
- Rafine Petrol Ürünleri: %10
- Doğal Gaz (HS Kodları 2711-2712)
- Doğal Gaz: %0 (İthal gümrüksüz)
- Metaller ve Mineraller (HS Kodları 7201-7408)
- Demir ve Çelik: %5-10
- Bakır: %5
Enerji Ürünlerine Özel İthalat Vergileri
- SADC ve COMESA Ülkelerinden İthalat
- Rafine petrol gibi bazı enerji ürünleri komşu SADC ülkelerinden ithal edilir ve bölgesel ticaret anlaşmaları kapsamında tercihli tarifelerden faydalanabilir. Örneğin, Güney Afrika’dan gelen petrol ürünleri daha düşük tarifelere tabi olabilir.
- Diğer Ülkelerden İthalat
- SADC ve COMESA bölgeleri dışındaki diğer ülkelerden gelen enerji ürünleri genellikle rafine edilmiş petrol için %10’luk genel ithalat vergisine tabidir, ham petrol ithalatı ise gümrüksüzdür.
Ülke Gerçekleri
- Resmi Adı: Mozambik Cumhuriyeti
- Başkent: Maputo
- Üç Büyük Şehir:
- Maputo (başkent)
- Beira
- Nampula
- Kişi Başına Gelir: 500 $ (yaklaşık, son tahminlere göre)
- Nüfus: 33,5 milyon
- Resmi Dil: Portekizce
- Para birimi: Mozambik metikali (MZN)
- Konum: Güneydoğu Afrika, kuzeyde Tanzanya, batıda Malavi, Zambiya ve Zimbabve, güneyde Güney Afrika ve Esvatini (Svaziland) ve doğuda Hint Okyanusu ile çevrilidir.
Coğrafya, Ekonomi ve Başlıca Endüstriler
Coğrafya
Mozambik, Afrika’nın güneydoğu kıyısında, Hint Okyanusu boyunca uzanan uzun bir kıyı şeridine sahiptir. Ülke kuzeyde Tanzanya, batıda Malavi, Zambiya ve Zimbabve ve güneyde Güney Afrika ve Esvatini ile sınır komşusudur. Mozambik, kıyı ovaları, platolar ve sıradağlar gibi çeşitli bir manzara ile karakterizedir. Afrika’nın en uzun nehirlerinden biri olan Zambezi Nehri, Mozambik’in merkezinden geçer ve ülkenin coğrafyasında önemli bir özelliktir.
Mozambik, belirgin ıslak ve kuru mevsimlere sahip tropikal bir iklime sahiptir. Kıyı bölgesi genellikle sıcak ve nemliyken, iç kesimler daha ılıman koşullar yaşar.
Ekonomi
Mozambik’in ekonomisi, kömür, doğal gaz ve hidroelektrik potansiyeli gibi doğal kaynaklarının bolluğuyla Afrika’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olarak kabul edilir. Ülke, 1990’ların başında iç savaşının sona ermesinden bu yana, kaynak sektörlerine önemli yabancı yatırımlarla hızlı bir ekonomik büyüme yaşadı.
Ekonomi büyük ölçüde tarıma, madenciliğe ve enerjiye bağımlıdır, ancak hizmetler, özellikle turizm ve bankacılık sektörlerinde, hızla büyümüştür. Mozambik, özellikle madencilik ve enerji sektörlerinde, doğal gaz ve kömür çıkarmayı içeren büyük ölçekli projelerle önemli yabancı yatırım çekmiştir.
Büyük Endüstriler
- Tarım: Tarım, Mozambik ekonomisinde önemli bir rol oynar; manyok, mısır, şeker kamışı ve tütün gibi ürünler önemli ihracat ürünleridir. Hayvancılık da kırsal alanlarda önemlidir.
- Madencilik: Mozambik, kömür, doğal gaz ve değerli metaller de dahil olmak üzere önemli mineral kaynaklarına sahiptir. Kömür ve doğal gaz, yabancı yatırım çeken önemli ihracat emtiaları haline gelmiştir.
- Enerji: Ülke, özellikle Afrika’nın en büyük hidroelektrik projelerinden biri olan Cahora Bassa Barajı ile önemli bir hidroelektrik potansiyeline sahiptir. Büyüyen doğal gaz endüstrisi de ekonomide önemli bir rol oynamaktadır.
- Turizm: Mozambik’in bozulmamış plajları ve yaban hayatı da dahil olmak üzere doğal güzellikleri onu popüler bir turizm merkezi haline getirmiştir. Turizm, ekonominin çeşitlendirilmesi için giderek daha hayati bir sektör olarak görülmektedir.